23 lutego 2019 r. zmarł w wieku 89 lat Profesor Krzysztof Birkenmajer - jeden z najwszechstronniejszych polskich geologów. Był uważany ze jednego z najwybitniejszych na świecie badaczy rejonów polarnych.
„Dla badaczy i odkrywców jest zawsze mnóstwo nowych Everestów – miejsc wartych zdobycia i zbadania” – tym mottem Profesor Krzysztof Birkenmajer określił swoją życiową pasję, której poświęcił wiele lat w swojej długiej karierze naukowej.
Był badaczem skomplikowanej geologii Pienin, jaskiń i dziewiczych obszarów polarnych. To właśnie Arktyka i Antarktyda były dla Pana Profesora najważniejszymi obszarami badawczymi i miejscami, do których często wracał w czasie kolejnych ekspedycji. Uczestniczył w 23 wyprawach naukowych na Spitsbergen, Antarktydę i Grenlandię. Był także współzałożycielem polskiej stacji badawczej PAN im. J. Siedleckiego w Hornsundzie na Spitsbergenie. Tematem badań Profesora była także speleologia, geologia Dolnego Śląska i Wschodnich Alp.
O wybitnej i bardzo aktywnej działalności naukowej Profesora świadczą liczne publikacje. W Jego dorobku znalazło się ich ponad 600: od artykułów naukowych, syntez, monografii, map geologicznych do podręczników i materiałów popularnonaukowych.
Istotnym i pionierskim osiągnięciem Pana Profesora były badania zlodowaceń Antarktyki związane m.in. z rekonstrukcją paleoklimatu w kenozoiku. Dokonane przez Prof. Birkenmajera datowania law i intruzji wulkanicznych towarzyszących skałom osadowym, a także grupom skamieniałości z glacjo-morskich osadów kontynentu antarktycznego (m.in. na Wyspie Króla Jerzego w Archipelagu Szetlandów Południowych) pozwoliły na wyznaczenie zlodowacenia Polonez (oligocen) i zlodowacenia Melville (miocen). Są to wciąż aktualne kamienie milowe w globalnych badaniach paleoklimatycznych.
Na mapach obszarów polarnych znajduje się obecnie szereg polskich nazw geograficznych, które wprowadził Profesor Birkenmajer, korzystając z przywileju odkrywców. Tylko na Antarktydzie zawdzięczamy Mu około 200 polskich oznaczeń - m.in. Wybrzeże Jana Pawła II, Lodowiec Domeyki, Grań Chopina oraz Kopuły Lodowe Krakowa i Warszawy. Na Jego cześć nazwano ok. 10 nowych dla nauki kopalnych rodzajów i gatunków roślin oraz zwierząt, np. Birkenmajeria cometa z Pienin czy Ascopora birkenmajeri ze Spitsbergenu.
Profesor Birkenmajer pełnił ważne funkcje, będąc m.in. sekretarzem naukowym Międzynarodowego Komitetu Naukowego dla Badań Polarnych PAN – IASC, przewodniczącym Komitetu Badań Polarnych Polskiej Akademii Nauk, a także członkiem – założycielem Klubu Polarnego przy Polskim Towarzystwie Geograficznym.
Wybitny badacz został odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2002) oraz Krzyżem Partyzanckim AK (1994). W 2013 roku otrzymał Super Kolosa, najbardziej prestiżową polską nagrodę podróżniczą.
Pan Profesor odwiedzał również Państwowy Instytut Geologiczny przy okazji organizowanych tu sesji naukowych. Interesował się postępem i rezultatami badań, zwłaszcza Karpat oraz tych prowadzonych w obszarach polarnych, zachęcając i ciesząc się z osiągnięć Instytutu.
W Osobie Profesora Krzysztofa Birkenmajera żegnamy jedną z ostatnich wielkich postaci polskiej geologii przedwojennego pokolenia, niestrudzonego odkrywcę i badacza. Wyrażamy wielki żal po stracie tak wybitnego geologa i autorytetu, wychowawcę kilku pokoleń geologów.
Profesor Krzysztof Birkenmajer
Zdjęcie: http://www.bg.up.krakow.pl
