Publikacja „Kopaliny i surowce mineralne województwa małopolskiego” to najnowsze opracowanie traktujące o bogactwach naturalnych, przygotowane przez Państwowy Instytut Geologiczny – PIB i Departament Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego w Krakowie. To prawdziwe kompendium wiedzy o surowcach mineralnych tego regionu.
Wieloletnia współpraca Oddziału Karpackiego PIG-PIB z Departamentem Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego w Krakowie zaowocowała licznymi opracowaniami tematycznymi dotyczącymi geologii i surowców mineralnych Małopolski. W 2018 roku pojawiło się nasze najnowsze wspólne dzieło pt. „Kopaliny i surowce mineralne województwa małopolskiego”, wydane pod redakcją prof. dr hab. inż. Barbary Radwanek-Bąk oraz mgr inż. Pawła Kucia.
Wydawnictwo „Kopaliny i surowce mineralne województwa małopolskiego”. Fot. P. Kuć
Publikacja prezentuje skomplikowaną budową geologiczną obszaru województwa małopolskiego, jedną z najbardziej zróżnicowanych w porównaniu z innymi województwami. Różnorodność procesów geologicznych stworzyła tu warunki dla powstania wielu cennych kopalin.
Wśród licznych bogactw naturalnych na terenie województwa znajdują się złoża kopalin energetycznych: węgla kamiennego, ropy naftowej, gazu ziemnego oraz torfu. Właśnie w małopolskich Gorlicach, dzięki działalności Ignacego Łukasiewicza, rozpoczęła się europejska historia ropy naftowej. Zasoby złóż węgla kamiennego zlokalizowane na terenie województwa małopolskiego stanowią 22% ogółu krajowych zasobów, choć swym zasięgiem obejmują jedynie niewielki fragment Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Torf stanowi zaś ważny surowiec w lecznictwie.
Kopaliny metaliczne występujące na terenie województwa to przede wszystkim złoża rud cynku, ołowiu i srebra z ich wielowiekową tradycją wydobycia, a w przeszłości również rudy żelaza, miedzi, a nawet złoto.
Wybieranie urobku z przodka wyrobiska - kopalnia „Olkusz –Pomorzany”. Fot. K. Boniecki – ZGH Bolesław S.A.
Małopolska to również surowce chemiczne, takie jak sól kamienna, kojarzona dziś głównie z unikatowymi w skali światowej obiektami turystycznymi – starymi kopalniami w Bochni i Wieliczce. To także siarka, dzięki której możemy korzystać ze źródeł wód siarczkowych w uzdrowisku w Swoszowicach.
Poziom August - poprzecznik Trinitatis. Silnie zafałdowane warstwy solne, w dolnej części zdjęcia podparcie wyrobiska górniczego w formie kasztu. Fot. A. Brzoza – Kopalnia Soli Bochnia
Występujące na terenie województwa kopaliny skalne to przede wszystkim skały zwięzłe. Wśród nich wyróżnić można skały osadowe: piaskowce czy wapienie, jak również skały magmowe i wulkaniczne: diabazy, porfiry, melafiry, a nawet tufy. Luźne skały osadowe to piaski, piaski ze żwirem oraz cenione w skali kraju żwiry. Wśród piasków znajdują się również piaski do specjalnych zastosowań, takie jak piaski formierskie, kwarcowe czy podsadzkowe. Spośród mniej pospolitych kopalin należy wymienić również surowce skaleniowe, bentonity i iły bentonitowe. Bogaty inwentarz kopalin skalnych dopełniają kopaliny ilaste ceramiki budowlanej. Duży i nowoczesny zakład wydobywczy tych właśnie surowców funkcjonuje w Woli Rzędzińskiej koło Tarnowa. Wielkim bogactwem naturalnym województwa małopolskiego są wody lecznicze i termalne oraz solanki.
Wielopoziomowy kamieniołom porfiru w Zalasie. Fot. P. Kuć
Zróżnicowane kopaliny i surowce mineralne stanowią olbrzymi potencjał województwa małopolskiego. Opracowanie przedstawia znaczenie użytkowe poszczególnych kopalin i sposoby ich wykorzystania - w przeszłości i obecnie. Autorzy opisali wszystkie rodzaje złóż, ich budowę i metody eksploatacji. Przedstawili także sposoby rekultywacji terenów pogórniczych, jak również obiekty będące dziedzictwem górnictwa, służące turystyce i szeroko rozumianej rekreacji. Wszystko to zostało wzbogacone licznymi fotografiami, zachęcając do odwiedzenia wielu ciekawych miejsc. Dzięki załączonemu słownikowi użytych pojęć geologiczno - górniczych również osoby nie będące fachowcami znajdą coś interesującego dla siebie.
Sezonowanie iłów na składowisku – Cegielnia Wola Rzędzińska. Fot. A. Szeląg
Życzymy, aby lektura przewodnika była początkiem ekscytującej przygody z otaczającą nas geologią, której obecności często nie jesteśmy świadomi.
Zachęcamy także do lektury pozostałych wydawnictw dotyczących zasobów naturalnych i atrakcji Małopolski:
- Georóżnorodność i atrakcje geoturystyczne województwa małopolskiego
- Wody termalne - Skarb Małopolski
- Atlas hydrogeoróżnorodności województwa małopolskiego
- Szlakiem górnictwa odkrywkowego w Małopolsce
Opracowania dostępne są w Departamencie Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego (Kraków, ul. Racławicka 56).
Errata. Na ostatniej stronie naszej publikacji przedstawiamy również opracowanie pod tytułem „Szlakiem wód leczniczych i termalnych w Małopolsce”, autorstwa Bogusława Porwisza. Omyłkowo przypisaliśmy autorstwo tego dzieła zespołowi PIG-PIB, za co przepraszamy.
Tekst: Paweł Kuć
Współpraca: Anita Starzycka
