W ramach programu GeoEra (Establishing the European Geological Surveys Research Area to deliver a Geological Service for Europe) realizowany jest projekt HOVER WP7 Harmonized vulnerability to pollution mapping of the upper aquifer (HaVuPo). W jego realizacji udział biorą pracownicy Państwowego Instytutu Geologicznego - PIB z Programu Hydrogeologia i Środowisko (mgr Marzena Jarmułowicz - Siekiera oraz koordynator projektu w PIG-PIB mgr Magdalena Nidental).
Spotkanie inaugurujące realizację programu GeoEra odbyło się w dniach 3 - 5 lipca 2018 r. w Brukseli. Zakończenie projektu przewidziano na czerwiec 2021 r.
W projekcie HOVER WP7 udział bierze 13 służb geologicznych. Celem projektu jest opracowanie jednolitej mapy wrażliwości na zanieczyszczenie wód podziemnych w skali pan-europejskiej (1 : 1 500 000). Etapy realizacji projektu obejmują:
- przeprowadzenie analizy, porównania oraz ewentualnego rozszerzenia metod wskaźnikowych oceny wrażliwości wód podziemnych na zanieczyszczenie,
- ocenę przestrzennych baz danych oraz ujednolicenie dostępnych wskaźników do oceny podatności wód podziemnych,
- analizę wybranych otworów wiertniczych oraz przekrojów w celu oceny warunków hydrogeologicznych w skali pan-europejskiej i na wybranych obszarach pilotażowych.
Pierwsze spotkanie grupy roboczej HOVER WP7 odbyło się w dniach 17 - 18 października 2018 r. w Berlinie. W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele służb geologicznych z Niemiec, Irlandii, Katalonii (Hiszpania), Słowenii, Rumunii, Danii, Ukrainy oraz Polski. PIG-PIB reprezentowała mgr Magdalena Nidental. Uczestnicy z Węgier, Hiszpanii i Finlandii brali udział w wideo konferencji. Podczas spotkania przeprowadzono analizę metod wskaźnikowych oceny wrażliwości wód podziemnych na zanieczyszczenie. W literaturze przedmiotu jest opisanych ponad 50 metod. Zwrócono uwagę na możliwość stosowania poszczególnych metod przy ocenie podatności na zanieczyszczenie krasowych poziomów wodonośnych.
Analiza procedur stosowanych w krajach członkowskich pozwoliła na wybranie optymalnej metodyki dla projektu. Zdecydowano się na najpowszechniejszą metodę rangową DRASTIC, która polega na wyborze kilku parametrów i przypisaniu im odpowiedniego znaczenia. Ranga zależy od wpływu danego parametru na możliwość zanieczyszczenia wód podziemnych.
Podczas spotkania ustalono także skalę obszarów pilotażowych (1:250 000) i mapy pan-europejskiej (1:1 500 000). Zdecydowano, że w ramach zadania zostanie wykonana mapa oceny podatności wód podziemnych na zanieczyszczenie na 8 obszarach pilotażowych obejmujących wybrane fragmenty Austrii, Danii, Irlandii, Polski, Niemiec, Rumunii, Ukrainy oraz całej Słowenii i Hiszpanii (w tym Katalonii).
Państwa biorące udział w projekcie HOVER WP7 wraz z lokalizacją obszarów pilotażowych (BGR, prezentacja - HOVER – WP7 ”Harmonized vulnerability to pollution mapping of the upper aquifer (HaVuPo)”, Kick Off – GeoERA, 04.07.2018 Brussels)
Wykonawcy obszarów pilotażowych wykonali już oceny własnych przestrzennych warstw informacyjnych, wypełniając ankiety dotyczące rodzajów i form dostępnych w ich krajach baz danych geologicznych i hydrogeologicznych. Celem tego zadania było ujednolicenie wskaźników do oceny podatności wód podziemnych na zanieczyszczenie metodą DRASTIC.
Prace wykonane w 2018 roku zostały opisane w raporcie etapu D.7-1: Comparision of internationally commonly applied index methodologies for assessing the vulnerability of the upper aquifer to pollution, przygotowanym przez lidera zadania - BGR (Niemcy).
Na granicy polsko - niemieckiej, na wyznaczonym wspólnie z przedstawicielami geologicznej służby niemieckiej (BGR, LBGR) fragmencie doliny Odry, powstanie pilotażowa mapa wrażliwości na zanieczyszczenie głównego użytkowego poziomu wodonośnego.
Zespół ekspertów z PIG-PIB posiada duże doświadczenia w realizacji map wrażliwości na zanieczyszczenie wód podziemnych. Mimo to, prace stanowią wyzwanie ze względu na zastosowanie innej metodyki (DRASTIC) do oceny stopnia podatności, a tym samym zastosowania po części innych przestrzennych warstw informacyjnych.
6 marca 2019 r. w siedzibie PIG-PIB w Warszawie odbyło się spotkanie grupy roboczej obszaru pilotażowego Polska/Niemcy. Z ramienia PIG-PIB w spotkaniu uczestniczyli pracownicy Programu Hydrogeologia i Środowisko - mgr Magdalena Nidental oraz mgr Marzena Jarmułowicz - Siekiera. Stronę niemiecką reprezentowali eksperci z BGR (Bundesanstalt für Geowissenschaften und Rohstoffe -
Federal Institute for Geosciences and Natural Resources) i LBGR (Landesamt für Bergbau, Geologie und Rohstoffe Brandenburg).
Strona polska przedstawiła posiadane dane oraz warstwy informacyjne niezbędne do wykonania mapy wrażliwości za pomocą metody DRASTIC. Należą do nich: Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000, dane o punktach i otworach obserwacyjnych z CBDH, mapa wskaźnika odnawialności zasobów, numeryczny model terenu, Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 i Mapa geologiczna Polski w skali 1:500 000. Strona niemiecka przedstawiła aktualne zasoby oraz dostępność swoich warstw informacyjnych.
Podczas dyskusji porównano zakres i szczegółowość poszczególnych baz danych. Uczestnicy projektu mają świadomość problemów, jakie mogą wyniknąć przy uzgadnianiu poszczególnych warstwy informacyjnych na granicy polsko-niemieckiej. Część map hydrogeologicznych jest w wersji papierowej i niezbędne będzie przygotowanie ich wersji cyfrowych.
Uzgodnienie "styków" poszczególnych warstw informacyjnych na granicy obu państw będzie jednym z tematów kolejnego spotkania roboczego projektu HOVER WP7, które odbędzie się 3 i 4 kwietnia w Dublinie.
Tekst: Marzena Jarmułowicz-Siekiera, Magdalena Nidental
