ŚWIAT
Informacja o aktywności sejsmologicznej na świecie została opracowana w oparciu o dane o zaistniałych na Ziemi zjawiskach sejsmicznych, które są na bieżąco gromadzone i udostępniane przez Europejskie Śródziemnomorskie Centrum Sejsmologii (European-Mediterranean Seismological Centre - EMSC-CSME) z siedzibą w Bruyères-le-Châtel pod Paryżem (Essonne, Francja). EMSC jest międzynarodową, pozarządową organizacją non-profit, powstałą w 1975 r. z rekomendacji European Seismological Commission (ESC). ESC jest regionalną komisją działającą w ramach Międzynarodowego Zespołu ds. Sejsmologii i Fizyki Wnętrza Ziemi (International Association of Seismology and Physics of the Earth's Interior - IASPEI), funkcjonującego w ramach Międzynarodowej Unii Geodezji i Geofizyki (International Union of Geodesy and Geophysics - IUGG).
W organizacji EMSC zrzeszonych jest ponad 70 służb obserwacyjnych i instytucji, które w ramach narodowych sieci monitoringu sejsmologicznego lub badań naukowych w zakresie sejsmologii prowadzą ciągły monitoring aktywności sejsmicznej Ziemi. Jednym z głównych zadań, jakie wynikają ze statutu EMSC, jest promowanie badań naukowych w zakresie sejsmologii. W tej formule zawiera się również stworzony i uruchomiony w EMSC System Powiadamiania (Alert System) o zajściu potencjalnie niszczących trzęsień ziemi w regionie śródziemnomorskim Europy, który pozwala na szybkie określenie położenia obszaru epicentralnego oraz innych parametrów zjawiska, a także rozpowszechnienie tej informacji wszędzie tam, gdzie może być skutecznie wykorzystywana w systemach zarządzania kryzysowego i w służbach ratowniczych.
Równolegle z Systemem Powiadamiania w ramach EMSC utworzona została baza danych, w której gromadzone na bieżąco i przechowywane są także dane o słabszych (w tym także poniżej tzw. „progu odczuwalności”) trzęsieniach ziemi oraz o zjawiskach sejsmicznych, które generowane są w wyniku działalności człowieka (eksplozje, sejsmiczne skutki eksploatacji górniczej).
Państwowa służba geologiczna (psg) działająca w strukturze Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego (PIG-PIB) wykorzystuje głównie, ale nie tylko, dane udostępnione z bazy danych EMSC do opracowywania rutynowych raportów miesięcznych w zakresie zaobserwowanej aktywności sejsmicznej na obszarze Europy oraz w skali globalnej (świat), a także opracowywania informacji doraźnych, publikowanych na stronach PIG-PIB (www.pgi.gov.pl), w przypadku zaobserwowania zdarzenia sejsmicznego, ważnego z powodu wielkości obliczonej magnitudy, a także wielkości zagrożenia i wpływu na infrastrukturę oraz lokalne społeczności w rejonie i w sąsiedztwie lokalizacji obszarów epicentralnych. Oprócz danych EMSC wykorzystywane są dane oraz opracowania z zasobów światowych amerykańskiej służby geologicznej (USGS) udostępniane przez amerykańskie centrum informacji o trzęsieniach ziemi NIEC (United States National Earthquake Information Center), a także dane z zasobów GFZ Potsdam (German Research Centre for Geoscience) Instytutu Helmholtza pod Poczdamem, w którym, w ramach programu GEOFON, również prowadzony jest monitoring globalnej aktywności sejsmicznej.
Dane wykorzystane do opracowania informacji o aktywności sejsmologicznej na świecie we wrześniu zarejestrowane zostały na dzień 10.10.2019 r. (godz. 12.00 UTC). Rejestr zawiera 5115 zdarzeń sejsmicznych o magnitudzie od 1.5 do 6.8. Ponad 70% wstrząsów zarejestrowanych we wrześniu w bazie danych EMSC posiadało magnitudę powyżej progu odczuwalności (M>2.5).
Charakterystyka globalnej aktywności sejsmicznej na obszarze kuli ziemskiej we wrześniu 2019 r. – dane statystyczne (na podst. danych z bazy EMSC)
W przypadku 10 zdarzeń magnitudę wstrząsu oceniono na ponad 6.0. Dla trzech spośród 10 zdarzeń magnituda osiągnęła wartość co najmniej 6.5.
Wykaz zjawisk sejsmicznych o magnitudzie M>=6.0, zarejestrowanych na obszarze kuli ziemskiej we wrześniu 2019 r. (na podst. danych z bazy EMSC)
Poniżej zaprezentowano charakterystykę zdarzeń w układzie dekad miesiąca września.
Charakterystyka globalnej aktywności sejsmicznej na obszarze kuli ziemskiej we wrześniu 2019 r. – dane statystyczne w interwałach dekadowych (na podst. danych z bazy EMSC)
Charakterystyka globalnej aktywności sejsmicznej na obszarze kuli ziemskiej we wrześniu 2019 r. – dane statystyczne w interwałach dekadowych (na podst. danych z bazy EMSC)
Obszar świata pod względem liczebności zarejestrowanych zjawisk charakteryzował się we wrześniu wysoką aktywnością sejsmiczną. Więcej zdarzeń sejsmicznych w 2019 r. miało miejsce tylko w lipcu br., w pozostałych miesiącach było ich mniej. Najwięcej zjawisk sejsmicznych w układzie dziennym zarejestrowano w okresie od 24 do 30 września. Najwięcej zjawisk (249) zarejestrowano 26 września, co jest przekroczeniem o 47% dziennej liczby zjawisk na świecie.
Poniżej pokazano 20 regionów sejsmologicznych, w których zarejestrowanych zostało we wrześniu najwięcej zdarzeń sejsmicznych.
Zestawienie regionów sejsmologicznych, w których wydarzyło się najwięcej zdarzeń sejsmicznych (na podst. danych z bazy EMSC)
Najwięcej zjawisk sejsmicznych we wrześniu miało miejsce w lądowej i morskiej części regionu Oaxaca, Mexico (452 zjawiska = 9%), Centralnej i Południowej Kalifornii (431 zjawisk = 8,6%), oraz zachodniej, centralnej i wschodniej Turcji (335 zjawiska = 6,6 %).
Najsilniejsze trzęsienie ziemi we wrześniu miało magnitudę 6.8 i zostało zarejestrowane w dniu 29 września w morskiej części wybrzeża Chile (region administracyjny Maule) o godzinie 15:57:56 czasu UTC. Ognisko wstrząsów zlokalizowane zostało na głębokości 25,5 km. Położenie epicentrum opisują współrzędne geograficzne 35.47S 72.91E. Magnitudę zjawiska wyznaczono na M6.8. W rejonie tym Płyta Nazca porusza się ze wschodu w stronę Płyty Ameryki południowej z prędkością ok. 74 mm/rok. Jest to rejon, w którym zdarzają się od czasu do czasu najsilniejsze, obserwowane trzęsienia ziemi np. trzęsienie ziemi z roku 1960 o magnitudzie M9.5!
Mapa regionalna lokalizacji epicentrum trzęsienia w Chile, 29.09.2019, godz. 15:57:56 UTC zarejestrowanego w bazie EMSC
EUROPA
Na obszarze kontynentu europejskiego i obszarach przyległych określonych współrzędnymi:
- szerokość geograficzna - ɸ - od 350 N do 900N,
- długość geograficzna - λ – od 400 W do 700E
we wrześniu 2019 r. zarejestrowano 1102 zdarzenia sejsmiczne o magnitudzie od 1.5 do 5.7 (baza danych EMSC). Spośród 1102 zarejestrowanych zjawisk (wg stanu na 10.10.2019 r., godz. 12.00) – 508 (46,1%) miało magnitudę poniżej poziomu odczuwalności przez człowieka, tj. M<=2.5. Próg ten przekroczyło 594 zdarzenia, co stanowiło 53,8% ogólnej ich liczby. W przypadku 5 zjawisk magnituda osiągnęła wartość minimum M5.
Statystyka wstrząsów sejsmicznych zarejestrowanych w bazie EMSC na obszarze Europy i obszarach przyległych we wrześniu 2019 r.
Charakterystyka aktywności sejsmicznej na kontynencie europejskim we wrześniu 2019 r. – dane statystyczne w interwałach dekad (na podst. danych z bazy EMSC)
Wykaz zjawisk sejsmicznych o magnitudzie M>=5.0, zarejestrowanych na obszarze kontynentu europejskiego we wrześniu 2019 r. (na podst. danych z bazy EMSC)
Obszar Europy pod względem liczebności i siły zarejestrowanych zjawisk charakteryzował się we wrześniu niższą aktywnością sejsmiczną niż w okresie styczeń – kwiecień 2019 r. i wyższą niż w miesiącach maj- sierpień 2019 r. Najwięcej zjawisk w układzie dziennym zaobserwowano 26 września. W tym dniu na kontynencie europejskim zarejestrowano 80 zjawisk sejsmicznych, co stanowi ponad dwukrotne przekroczenie europejskiej, dziennej, średniej ilości rejestrowanych zjawisk. Poniżej pokazano wykaz 10 regionów sejsmologicznych, w których miało miejsce najwięcej zjawisk na terytorium Europy.
Zestawienie europejskich regionów sejsmologicznych, w których wydarzyło się najwięcej zjawisk sejsmicznych (na podst. danych z bazy EMSC)
Jak widać z powyższej tabeli najwięcej zjawisk sejsmicznych we wrześniu miało miejsce w Turcji. Łącznie w wydzielonych sejsmologicznie regionach wschodniej, centralnej i zachodniej Turcji zarejestrowanych zostało 335 zjawisk tj. ok 30.5% wszystkich zarejestrowanych na obszarze europejskim i przyległym otoczeniu.
Najsilniejsze zjawisko miało miejsce w dniu 26 września br. o godz. 10:59:25 czasu UTC w Zachodniej Turcji, w akwenie morskim Morza Marmara. Ognisko wstrząsów zlokalizowane zostało na głębokości 7 km. Magnituda zjawiska oceniona została na M5.7. Położenie epicentrum opisują współrzędne geograficzne 28.19 N; 40,87E. Aktywność sejsmiczna obserwowana w tym regionie w postaci licznych wstrząsów, które są tu obserwowane, ma związek z kolizją Płyty Afrykańskiej z Płytą Eurazjatycką. Obie płyty zbliżają się do siebie z prędkością rzędu 9 mm/rok.
Mapa regionalna lokalizacji epicentrum trzęsienia ziemi w Zachodniej Turcji, 2019-09-26, godz. 10:59:25 (UTC), magnituda M5.7, zarejestrowanego w bazie EMSC (dane EMSC)
GLOBALNE CHARAKTERYSTYKI AKTYWNOŚCI SEJSMICZNEJ
Globalne charakterystyki aktywności sejsmicznej pokazano na wykresach. Charakterystykę aktywności sejsmicznej według umownego, międzynarodowego, podziału świata na regionalne obszary aktywności sejsmicznej pokazano na poniższym wykresie. Charakterystyka obejmuje jedynie te regiony, w granicach których zarejestrowanych zostało ponad 20 zdarzeń sejsmicznych.
Regionalna charakterystyka globalnej aktywność sejsmicznej w okresie od 1 do 30 września 2019 r. wyrażona liczbą zdarzeń sejsmicznych, które zostały zarejestrowane w granicach obszarów umownych regionów obserwacji sejsmicznych Ziemi (oprac. na podst. danych z bazy EMSC)
W wrześniu 2019 r. najbardziej aktywnymi sejsmicznie (pod względem liczby zarejestrowanych zjawisk sejsmicznych) były dwa regiony: lądowy i morski region Oaxaca, Mexico, gdzie łącznie zanotowano 452 zdarzenia i centralna i południowa Kalifornia, gdzie zarejestrowano 431 zdarzenia sejsmiczne.
Na kontynencie europejskim (w granicach określonych ww. współrzędnymi największą aktywnością charakteryzował się region Zachodniej Turcji. W omawianym okresie zarejestrowano tu 203 zdarzenia sejsmiczne o magnitudach od M2 do M5.7 (baza danych EMSC).
Globalna statystyka zdarzeń sejsmicznych zarejestrowanych na obszarze świata w okresie od 1 do 30 września 2019 r. dla zjawisk o magnitudzie M>=2 (oprac. na podst. danych z bazy EMSC)
Na wykresie wyraźnie zaznacza się lokalne ekstremum częstości zdarzeń sejsmicznych zarejestrowanych w bazie EMSC w przedziale średnich wartości magnitud pomiędzy M3 i M4. Należy zauważyć, że charakterystyka częstości zdarzeń rozpoczyna cię od zjawisk sejsmicznych, których magnitudy są równe lub wyższe od wielkości M2. Współczesne sejsmometry stosowane w sieciach monitoringu ziemskiej aktywności sejsmicznej rejestrują także zjawiska sejsmiczne o magnitudach rzędu M1. Takie zjawiska na kuli ziemskiej są powszechne i stanowią większość wszystkich, wykrywanych zjawisk. Nie stanowią one zagrożenia, zaś zasięg fal sejsmicznych zdarzeń o tak niskich magnitudach jest niewielki. Zdarzenia te rejestrowane są niemal wyłącznie w sieciach lokalnych. W globalnych bazach danych na ogół rejestruje się zjawiska o magnitudach rzędu M2 i wyższych, tj. takich, których negatywny, potencjalny wpływ na otoczenie może być lub jest obserwowalny. Za próg odczuwalności wstrząsów przez człowieka uznaje się zdarzenia o magnitudę M2.5.
Niniejsze opracowanie odnoszące się do opisu stanu aktywności sejsmicznej w skali globalnej oraz kontynentu europejskiego jest pierwszym opracowaniem z zaplanowanego, stałego, miesięcznego cyklu opracowań, które będą przygotowywane i publikowane na stronach Internetowych PIG-PIB przez zespół Monitoringu Geodynamicznego Polski państwowej służby geologicznej (PSG). W kolejnych miesiącach omówione zostaną szerzej najbardziej znaczące regiony sejsmologiczne na Ziemi.
Informację przygotował zespół z Centrum Geozagrożeń
Tomasz Czerwiński, Mirosław Musiatewicz
Oprac. Maja Kowalska
