Nie żyje dr Andrzej Rydzewski, wybitny geolog i petrograf złożowy. Członek zespołu doc. dr. inż. Jana Wyżykowskiego – odkrywcy polskich złóż miedzi. Odszedł 19 lipca 2020 r. w wieku 87 lat.
Odszedł wybitny geolog i petrograf złożowy, jeden z najwybitniejszych w Polsce znawców geologii złóż polimetali i bezsprzecznie jeden z najwybitniejszych znawców cechsztyńskiej mineralizacji polimetalicznej i z pewnością jeden ze światowych ekspertów oraz autorytetów w dziedzinie rud miedzi. Całe swoje życie zawodowe związał z Państwowym Instytutem Geologicznym. Pracował w nim ponad 40 lat – od ukończenia studiów w 1956 r. Działalność Doktora Andrzeja Rydzewskiego w dziedzinie geologii złóż jest godna naśladowania. Był wspaniałym przykładem harmonijnego łączenia głębokiej wiedzy teoretycznej i podstawowej z praktyką geologiczną. Ta cecha stała się źródłem Jego wybitnych sukcesów i osiągnięć badawczych. Doktor Andrzej Rydzewski wniósł niebagatelny wkład w odkrycia surowców mineralnych "Złotego Wieku Geologii Polskiej".
Śp. Dr Andrzej Rydzewski (fot. KGHM Polska Miedź)
Już na początku swej kariery zawodowej, jako adept geologii, rozpoczął w 1956 r. badania, w wymagającej wielkiej systematyczności, nowatorskiej podówczas w Polsce, szlichowej metodzie poszukiwania złóż na obszarze Sudetów. Zanotował wówczas szereg anomalii, które w następnych latach były badane bardziej szczegółowo.
Jego zdolności i zaangażowanie badawcze sprawiły, że został bardzo szybko, bo już w 1957 r., włączony do Zespołu doc. dr. inż. Jana Wyżykowskiego prowadzącego pionierskie prace poszukiwawcze i rozpoznawcze rud miedzi na monoklinie przedsudeckiej. Prace te zakończyły się odkryciem wielkich złóż miedzi i stworzyły podwaliny potężnego przemysłu wydobywczego i przetwórczego. Niebagatelną rolę w tym zespołowym sukcesie odegrał Doktor Andrzej Rydzewski. Był On jednym z autorów pierwszej dokumentacji geologicznej złoża miedzi Lubin-Sieroszowice, w której przedstawił wyniki swoich badań nad petrografią, mineralogią i chemizmem rud miedzi z Lubina.
Dorobek naukowy Doktora Andrzeja Rydzewskiego jest bardzo znaczny. Składa się na niego ponad 60 artykułów i ponad 80 niepublikowanych opracowań archiwalnych. Wśród opracowań niepublikowanych szczególne znaczenie mają liczne autorskie i współautorskie projekty badań geologicznych i dokumentacje geologiczne cechsztyńskich rud miedzi. Na plan pierwszy wybija się współautorski udział we wspomnianej wyżej pierwszej „Dokumentacji geologicznej złoża rud miedzi Lubin-Sieroszowice w rejonie Głogowa i Legnicy”, wykonanej pod kierunkiem doc. Jana Wyżykowskiego, wkrótce po odkryciu w 1957 r. cechsztyńskiego złoża rud miedzi w rejonie Lubina. Dokumentacja ta ustaliła zasoby w kat. C2, przedstawiła koncepcję budowy geologicznej i wstępną ocenę warunków geologiczno-górniczych, a nawet własności technologiczne rud. Doktor Andrzej Rydzewski jako współautor tego sukcesu geologii polskiej i członek zespołu badawczego, za odkrycie i udokumentowanie złoża rud miedzi Lubin-Sieroszowice został wyróżniony w 1966 r. Nagrodą Państwową I stopnia. Dzięki temu odkryciu Polska stała się jednym z niewielu potentatów miedziowych w świecie.
W latach następnych Doktor Andrzej Rydzewski brał udział w przygotowaniu „Generalnego projektu poszukiwań złóż rud miedzi” (1964) oraz „Projektu poszukiwań cechsztyńskich rud miedzi na obszarach zachodniej części monokliny przedsudeckiej, perykliny Żar i niecki północnosudeckiej” (1974), które stały się podstawą prowadzenia intensywnych prac poszukiwawczych w latach następnych. Efektem realizacji ww. projektów jest udział Doktora Andrzeja Rydzewskiego w opracowaniu następnej dokumentacji złoża lubińskiego w rejonie Głogowa i Ścinawy oraz licznych dokumentacji otworowych i ocen złożowych.
Doktor Andrzej Rydzewski prowadził badania naukowe w dziedzinie geologii i petrografii utworów permu, nie tylko w rejonie złoża Lubin-Sieroszowice, lecz także na pozostałym obszarze Polski. Już pierwsza publikacja na temat mineralizacji i geochemii spągowych utworów cechsztynu w otworze Lębork IG-1 świadczy o tym, że Jego zainteresowania nigdy nie ograniczały się do rejonu Dolnego Śląska. Prowadzone przez Niego systematyczne opróbowanie, nie tylko otworów Państwowego Instytutu Geologicznego, lecz także licznych otworów przemysłu naftowego umożliwiło w krótkim okresie dokonanie pierwszej oceny występowania mineralizacji cechsztyńskiej na obszarze Dolnego Śląska (1977) oraz na obszarze Polski (1985).
W okresie tym Doktor Andrzej Rydzewski zaczął interesować się związkami pomiędzy mineralizacją miedziową i paleogeografią oraz facjalnym typem metalonośnych osadów cechsztyńskich. Prowadzone przez wiele lat żmudne badania, połączone z obserwacjami sedymentologicznymi i geochemicznymi doprowadziły w 1977 r. do fundamentalnych spostrzeżeń genetycznych związanych z istnieniem w złożach monokliny przedsudeckiej wtórnych stref utlenionych (sławne "Rote Fäule") i redukcyjnych. Precyzyjne określenie znaczenia facji utlenionej w systemie mineralizacyjnym – wcześniej pomniejszanego lub nawet niedostrzeganego – należy do największych, niekwestionowanych osiągnięć Doktora Andrzeja Rydzewskiego. Na podstawie wiedzy o przestrzennym układzie tych facji można przewidywać i typować obszary do prac geologiczno-poszukiwawczych i geologiczno-rozpoznawczych przewidując rozmieszczenie stref o najwyższych koncentracjach polimetali, szczególnie miedzi i srebra wzdłuż kontaktu redoks po stronie strefy redukcyjnej. Wnioski badawcze oraz metodyczne wnioski praktyczne zostały zawarte w zespołowym opracowaniu dotyczącym określania zasięgu facji utlenionej w utworach miedzionośnych monokliny przedsudeckiej, w aspekcie oceny dalszych perspektyw poszukiwawczych. Ta poważna i oryginalna, zespołowa praca uzyskała I nagrodę w konkursie SiTG-NOT dla najlepszych opracowań geologicznych w 1978 r.
Zasługą Doktora Andrzeja Rydzewskiego jest nawiązanie ścisłej współpracy z geologami przemysłu naftowego, w następstwie której, Państwowy Instytut Geologiczny w krótkim czasie po odkryciu złoża lubińskiego, zarchiwizował ogromny zbiór danych, zdobywając dominującą pozycję w rozpoznaniu mineralizacji cechsztyńskiej na obszarze basenu permskiego. Jego późniejsze badania miały podstawowe znaczenie dla opracowania założeń i konstrukcji banku danych „Cu-Pb-Zn-Au” w 1989 r., który – stale uaktualniany – jest do dziś podstawą dokonywania szacunków zasobowych oraz konstrukcji map metalogenicznych i prognostycznych rud miedzi dla całego obszaru Polski.
Dużym osiągnięciem Doktora Andrzeja Rydzewskiego jest współautorskie opublikowanie „Atlasu metalogenicznego cechsztyńskiej serii miedzionośnej w Polsce”, za który autorzy uzyskali zespołową nagrodę specjalną 1997 r. dyrektora Państwowego Instytutu Geologicznego. Znacznym sukcesem było współautorskie udokumentowanie nieznanego wcześniej na obszarze środkowoeuropejskiego basenu permskiego, nowego typu stratoidalnych złóż Au-Pt-Pd, związanych z uznawanymi dotąd za płonne utworami utlenionymi. Było to ważne odkrycie, umożliwiające wdrożenie selektywnej eksploatacji rud Cu-Ag i Au-Pt-Pd.
Na szczególną uwagę zasługuje opublikowanie wielu artykułów na temat okruszcowania utworów cechsztynu, nie tylko w krajowych, lecz także w bardzo poczytnych czasopismach z listy filadelfijskiej, dzięki którym szybko stał się uznanym autorytetem w tej dziedzinie. Szczególny postęp zanotowano dzięki Jego badaniom utworów facji utlenionej, której rozpoznanie umożliwiło Doktorowi Andrzejowi Rydzewskiemu sformułowanie prawidłowości rządzących występowaniem mineralizacji cechsztyńskiej. Wykonane przez niego (wraz z badaczami kanadyjskimi) badania wieku mineralizacji kruszcowej przy pomocy zastosowanej po raz pierwszy dla tej mineralizacji metody paleomagnetycznej wykazały, że cechsztyńskie złoża miedzi w przeważającej części powstały w okresie posedymentacyjnym. Wyniki te w zasadniczy sposób wpłynęły na metodykę prowadzenia dalszych prac poszukiwawczych oraz w doniosły sposób przyczyniły się do upowszechnienia dominującego obecnie poglądu o znacznej roli procesów epigenetycznych w kształtowaniu formy i budowy złoża lubińskiego.
Obraz Jego działalności byłby niepełny bez wspomnienia o działaniach w dziedzinie ochrony złóż i środowiska na obszarach górniczych rud miedzi, które umożliwiły Jego zespołowi dokonanie oceny stopnia wykorzystania metali i gospodarki złożem oraz analizę strat eksploatacyjnych i zasobów przemysłowych w kopalniach KGHM Polska Miedź S.A.
Doktor Andrzej Rydzewski z powodzeniem potrafił łączyć działalność naukową z organizacyjną. Od 1965 r. kierował różnymi jednostkami organizacyjnymi Państwowego Instytutu Geologicznego, jako kierownik Pracowni Petrografii i Geochemii, Zakładu Geologii Złóż Rud Metali i Pracowni Miedzi. Organizował międzynarodowe sesje naukowe i wycieczki geologiczne oraz udzielał licznych konsultacji geologicznych, nie tylko w kraju, lecz także w Algierii, Wietnamie, Chinach, Niemczech, USA, Kubie i Jugosławii, a wyniki badań sukcesywnie prezentował podczas wielu międzynarodowych kongresów i konferencji geologicznych.
Dr Andrzej Rydzewski (drugi z prawej) podczas spotkania zorganizowanego w dniu obchodów 60-lecia odkrycia polskich złóż miedzi (26 maja 2017 r.). Od lewej: dr hab Stanisław Wołkowicz, profesor Instytutu; dr hab. Sławomir Oszczepalski, profesor Instytutu; dr Andrzej Rydzewski; dr Cezary Bachowski, KGHM Polska Miedź
Dr Andrzej Rydzewski podczas otwarcia wystawy "Jak to z miedzią było" w PIG-PIB, maj 2017 r.
Niebagatelną część kariery zawodowej i naukowej Doktora Andrzeja Rydzewskiego zajmowała działalność doradcza i ekspercka. Jako wybitny znawca problemów geologii osadowych rud miedzi, pracował jako ekspert rządowy w Wietnamie, Chinach i Algierii oceniając realizację programów badawczych w tych krajach. Był cenionym i wiodącym uczestnikiem licznych programów badawczych prowadzonych przez organizacje międzynarodowe w Niemczech, Finlandii, USA, Kanadzie, Jugosławii i Bułgarii. W pracach tych cieszył się wielkim uznaniem i autorytetem.
Doktor Andrzej Rydzewski był autorem i współautorem wielu ważnych i wiodących referatów przedstawionych na Międzynarodowych Kongresach Geologicznych w Moskwie i w Paryżu, na licznych konferencjach i sympozjach międzynarodowych m.in. w Kanadzie, USA, Niemczech, Czechach, Finlandii i na Kubie, jak również na licznych konferencjach krajowych.
Podczas całej swojej kariery zawodowej, w ostatnich latach jako ostatni żyjący z 10-osobowego zespołu laureatów Państwowej Nagrody Zespołowej I Stopnia w dziedzinie techniki za udział w odkryciu złoża rud miedzi Lubin-Sieroszowice i w opracowaniu pierwszej dokumentacji geologicznej, konsekwentnie utwierdzał społeczność geologiczną w przekonaniu o doniosłości odkrycia złoża Lubin-Sieroszowice przez zespół pod kierunkiem doc. dr inż. Jana Wyżykowskiego, publikując szereg artykułów o historii odkrycia złoża miedzi.
Za swoje wybitne osiągnięcia otrzymał liczne odznaczenia państwowe, w tym Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski „Polonia Restituta”, a także Złotą Odznakę Państwowego Instytutu Geologicznego, Złotą Odznakę „Zasłużony dla Górnictwa RP”, Odznakę Honorową Zasłużony dla KGHM Polska Miedź S.A.
Doktor Andrzej Rydzewski zostanie zapamiętany jako wybitny geolog, oddany badacz, ale też jako człowiek bardzo skromny, życzliwy i ceniony przez współpracowników.
Tekst: Sławomir Oszczepalski
Współpraca: Anna Bagińska
Zdjęcia: KGHM Polska Miedź SA, Krystyna Wołkowicz, Barbara Ruszkiewicz
