Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy otrzymał w bieżącym roku finansowanie przez Narodowe Centrum Nauki (NCN) w ramach konkursu WEAVE-UNISONO na projekt badawczy pt. „Integracja stratygrafii późnego paleozoiku wschodniej części Pangei równikowej” we współpracy z Instytutem Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk, Uniwersytetem Karola w Pradze, Czeską Służbą Geologiczną, Instytutem Geofizyki Czeskiej Akademii Nauk oraz Uniwersytetem Palackiego w Ołomuńcu. Kierownikiem projektu jest dr Janusz Jureczka, a oprócz niego projekt ze strony Oddziału Górnośląskiego PIG-PIB realizują: dr Weronika Nadłonek (w zakresie geochemii) i dr inż. Beata Naglik (w zakresie mineralogii i petrografii).
Celem projektu jest analiza cykliczności sedymentacji osadów w zróżnicowanych pod względem geotektonicznym węglonośnych basenach Europy, w tym przede wszystkim w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym (GZW), pod kątem mechanizmów determinujących tworzenie określonych sekwencji stratygraficznych (klimat, subsydencja, tempo dostawy materiału klastycznego, szata roślinna, glacieustazja) w powiązaniu do czynnika nadrzędnego, jakim przypuszczalnie mogą być periodyczne zmiany parametrów orbitalnych Ziemi (cykle Milankovicia). Analiza danych z wybranych interwałów stratygraficznych powinna pozwolić na rozróżnienie sedymentacji allo- i autocyklicznej.
Dodatkowo, dzięki zastosowaniu precyzyjnego datowania skał tufogenicznych (CA-ID TIMS, SHRIMP), stanowiących istotne horyzonty korelacyjne, możliwa będzie radioizotopowa kalibracja obecnie przyjmowanych granic stratygraficznych (biozon).
Gleby kopalne z wybranych otworów wiertniczych zostaną zidentyfikowane i opisane, a następnie poddane szczegółowym badaniom geochemicznym celem odtworzenia warunków klimatycznych, panujących podczas ich powstawania. Realizacja projektu przyczyni się także do reinterpretacji dotychczasowych poglądów na temat stratygrafii i rozwoju facjalnego ważniejszych basenów węglonośnych Europy.
Projekt pozwoli na rozwiązanie niektórych problemów o znaczeniu regionalnym, dotyczących na przykład charakteru schyłkowej sedymentacji utworów węglonośnych Krakowskiej Serii Piaskowcowej i ich przejścia w bezwęglowe utwory stefanu (arkoza kwaczalska). Zakres pojęciowo-interpretacyjny projektu jest więc bardzo szeroki i dotyka zarówno rozważań stricte regionalnych, jak i fundamentalnych zagadnień natury Układu Słonecznego i praw nim rządzących.
W ramach grantu Oddział Górnośląski PIG-PIB w Sosnowcu zakupił mikroskop polaryzacyjny do obserwacji mineralogiczno-petrograficznych w świetle odbitym i przechodzącym, który posłuży do badań gleb kopalnych i skał piroklastycznych GZW. W 2022 roku udało się zorganizować kilka spotkań w Ołomuńcu, Krakowie, Sosnowcu i Pradze, które przyczyniły się do organizacji prac i wymiany doświadczeń osób uczestniczących w grancie, zarówno w instytucjach polskich, jak i czeskich. Liczne dyskusje pozwoliły na uszczegółowienie zakresu i metodyki prac badawczych i ustalenie zadań dla poszczególnych zespołów badawczych.
W październiku 2022 r. goście z Republiki Czeskiej przyjechali do archiwum próbek geologicznych NAG w Kielnikach, gdzie wspólnie z zespołem z Polski profilowali rdzenie z wybranych otworów wiertniczych GZW. W efekcie tych prac wyselekcjonowane zostały próbki do dalszych badań geochemicznych, mineralogicznych, petrograficznych i izotopowych.
W dniach 21-25 listopada 2022 r. dr Weronika Nadłonek i dr inż. Beata Naglik uczestniczyły w spotkaniu roboczym dotyczącym organizacji prac analitycznych w projekcie. Na Uniwersytecie Karola w Pradze i w siedzibie Czeskiej Służby Geologicznej odbyło się szereg spotkań, na których przedyskutowany został stan zaawansowania dotychczasowych prac. Rozmowy dotyczyły także optymalizacji dalszych działań, które posłużyć mają osiągnięciu celów założonych w projekcie w kolejnym roku jego realizacji.
Dr inż. Beata Naglik przed budynkiem Wydziału Przyrodniczego Uniwersytetu Karola w Pradze
Ponadto, delegowani uczestniczyli w warsztatach poświęconych badaniom mikroskopowym gleb kopalnych. Polski zespół nabył praktyczną wiedzę na temat mikroskopowych obserwacji gleb kopalnych i umiejętność rozpoznawania podstawowych cech teksturalnych tych skał oraz ich składu mineralogicznego. Przedyskutowano również zagadnienia metodyczne związane z selekcją prób do szczegółowych analiz geochemicznych i zwrócono uwagę na dalsze możliwości interpretacyjne związane z zastosowaniem skaningowego mikroskopu elektronowego.
Dr inż. Beata Naglik, dr Weronika Nadłonek i dr Richard Lojka podczas warsztatów odbywających się w Czeskiej Służbie Geologicznej
W kolejnych latach realizacji projektu planowane jest wykonanie analiz wraz z interpretacją otrzymanych wyników oraz ich upowszechnienie w postaci artykułów naukowych oraz wystąpień konferencyjnych.
Projekt badawczy nr 2021/03/Y/ST10/00075 jest finansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki.
