15 listopada 2022 r. odszedł Andrzej Bossowski, geolog przez całe swoje życie zawodowe ściśle związany z Państwowym Instytutem Geologicznym i jego Oddziałem Dolnośląskim we Wrocławiu.
Andrzej Bossowski urodził się w 1937 r. w Krakowie. Po II wojnie światowej w 1948 r., zamieszkał z rodziną w Wałbrzychu, gdzie ukończył szkołę podstawową i średnią. W 1956 r. podjął studia geologiczne na Wydziale Geologiczno-Poszukiwawczym Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. 2 grudnia 1961 r. na podstawie pracy dyplomowej pt. „Złoża starszej soli kamiennej we wysadach Inowrocławia i Kłodawy”, wykonanej pod kierunkiem naukowym profesora Józefa Poborskiego uzyskał tytuł zawodowy magistra inżyniera geologii.
1 kwietnia 1962 r. rozpoczął pracę w Dolnośląskiej Stacji Terenowej Instytutu Geologicznego we Wrocławiu (obecnie Oddział Dolnośląski PIG-PIB). W pierwszych latach zatrudnienia był oddelegowany do Podstacji Sudeckiej w Wałbrzychu.
Początki Jego pracy zbiegły się z okresem intensywnego rozwoju badań surowcowych i regionalnych Polski, w tym także Dolnego Śląska. Jak wspominał Stefan Cwojdziński: „W latach 1960. i początku 1970. badaniami regionalnymi objęto stopniowo (…) depresję północnosudecką, (…), depresję śródsudecką, depresję śląsko-opolską, śródsudecki basen kredowy i blok przedsudecki. Celem tak projektowanych badań było stopniowe „odkrywanie" rejonu dolnośląskiego - rozpoznawanie geometrii i stosunków wzajemnych jednostek tektono-stratygraficznych w głębszych poziomach intersekcyjnych”.
Andrzej Bossowski brał w tym okresie udział w badaniach utworów karbonu prowadzonych na Dolnym Śląsku w południowo-wschodniej części depresji śródsudeckiej. W ramach prac geologiczno-złożowych realizowanych w pierwszej połowie lat 60. w poszukiwaniu nowych zasobów węgli kamiennych w Dolnośląskim Zagłębiu Węglowym (DZW) uczestniczył razem z Kazimierzem Augustyniakiem, Teresą Górecką, Andrzejem Grocholskim, Barbarą Kaćmą, Józefem Kornasiem i Januszem Kuchcińskim w wierceniach poszukiwawczych w rejonie wypiętrzenia Ścinawki (3 otwory) i w zachodnim przedłużeniu lokalnej niecki Nowej Rudy (l otwór). Prowadzone badania zaowocowały opracowaniem mapy strukturalnej noworudzkiej części DZW i mapy strukturalnej karbonu górnego w niecce Słupca, która została wykonana głównie na podstawie materiałów geologicznych z kopalni „Słupiec”.
Andrzej Bossowski (stoi czwarty o lewej) na spotkaniu z seniorami, marzec 1987
W kolejnych latach wykonał m.in. mapy podłoża karbonu rejonu Nowej Rudy i karbonu rejonu Sokolca – Woliborza.
Na początku lat 1970. był - wspólnie z Jerzym Jerzmańskim, Stanisławem Jodłowskim, Tadeuszem Morawskim i Leszkiem Sawickim - członkiem zespołu, opracowującego plan prac dla tematu „Model przestrzenny Sudetów”, który stanowił program wgłębnych badań strukturalnych.
Podczas prac realizowanych w latach 1964-1972 zajmowały go zagadnienia dotyczące wieku, rozprzestrzeniania się i pochodzenia łupków ogniotrwałych, leżących nad serią argilitowo-boksytową, a pod warstwami zaclerskimi, w obszarze Nowej Rudy. Efektem tych badań było stwierdzenie, iż seria łupkowa nie stanowi stałego horyzontu w sensie stratygraficznym, lecz tworzyła się każdorazowo w momencie rozpoczęcia się sedymentacji fitogenicznej. Zagadnienia rozwoju paleografii najwyższego karbonu i najniższego permu w NE części depresji śródsudeckiej zajmowały go do lat 1990.
Podczas drugiego etapu prac geologiczno-złożowych w Dolnośląskim Zagłębiu Węglowym, prowadzonych w latach 1972-1974 dokonał korekt (wspólnie z Kazimierzem Augustyniakiem) zasięgów poszczególnych górnokarbońskich lokalnych niecek (basenów sedymentacyjnych), w oparciu o wyniki nowych materiałów z otworów wiertniczych wykonanych na zlecenie zakładów górniczych. Następnie wykorzystując zaktualizowane dane obaj zaprojektowali kilka nowych otworów poszukiwawczych.
Andrzej Bossowski
Równolegle w drugiej połowie lat 1960-tych Andrzej Bossowski zajmował się rozpoznaniem struktur wgłębnych depresji śląsko-opolskiej i obszarów przyległych, a następnie opracowaniem dokumentacji wynikowych otworów Giełczyce, Strzelniki i Wawrzyńcowice oraz, wspólnie z Weroniką Frąckiewicz, głębokich otworów Fosowskie IG-2 i Sady IG-1. Jak pisał w 2020 r. Zbigniew Cymerman: „umożliwiły one ustalenie granic utworów starszych od kredy górnej oraz przedstawienie wgłębnej budowy geologicznej na przedpolu Sudetów Wschodnich oraz w rowie Paczkowa”. Prace badawcze podłoża kredy śląsko-opolskiej były prowadzone w celu określenia perspektyw występowania na tym obszarze surowców bitumicznych.
W drugiej połowie lat 1970 do początku lat 80-tych Andrzej Bossowski kierował zespołem specjalistów Instytutu z Wrocławia i Warszawy poszukujących cechsztyńskich rud miedzi na obszarach zachodniej części monokliny przedsudeckiej, perykliny Żar i niecki północnosudeckiej, a następnie na pograniczu synklinorium północnosudeckiego i perykliny Żar.
W latach 1980. zrealizował z zespołem ostatni program głębokich wierceń strukturalnych na Dolnym Śląsku - kontynuowany jeszcze w latach 1990, który miał na celu zbadanie budowy wgłębnej i węglonośności utworów karbonu depresji śródsudeckiej. Pod kierownictwem Andrzeja Bossowskiego wykonano i opracowano w ramach programu m.in. głębokie otwory wiertnicze Grzędy, Unisław Śląski, Dzikowiec IG 1, Miłków IG-1, Kolno IG-1. Jak wspominał w 2020 r. Zbigniew Cymerman: „otwór Miłków IG-1 był ostatnim głębokim wierceniem badawczo-poszukiwawczym wykonanym w Sudetach, a Unisław Śląski IG-1, o głębokości końcowej 2300 m, pozostaje najgłębszym otworem w Sudetach”. W rezultacie otrzymano wiele nowych danych, które posłużyły później do opracowania istotnych syntez dotyczących depresji śródsudeckiej. Głębszy otwór badawczy wywiercono w Sudetach dopiero w 2019 r. i jest nim otwór LZT-1 w Lądku-Zdroju o głębokości 2500 m, wykonany w poszukiwaniu wód termalnych.
W drugiej połowie lat 1990. Andrzej Bossowski we współpracy z Grzegorzem Nowakiem zajmował się analizą zależności zawartości metanu w formacjach węglonośnych DZW od czynników paleogeograficznych i tektonicznych, a następnie potencjałem metanowym tego obszaru. W 1998 r. za specjalne osiągnięcie w dziedzinie złóż, to jest za opracowanie pt. "Określenie potencjału metanowego w formacjach węglonośnych i nadległych Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego" otrzymał Nagrodę Specjalną Dyrektora PIG.
Podsumowaniem wyników wszystkich prac geologiczno-poszukiwawczych prowadzonych w rejonie Wałbrzycha i Nowej Rudy jest opracowany przez Andrzeja Bossowskiego we współautorstwie z Adamem Ihnatowiczem i wydany w 2006 r." Atlas geologiczny Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego 1:100 000", za który autorzy otrzymali Nagrodę Specjalną Dyrektora PIG.
Dokonania Andrzeja Bossowskiego w kartografii geologicznej związane były z obszarem Jego szczególnych zainteresowań badawczych. Andrzej Bossowski jest współautorem Mapy geologicznej Polski w skali 1:200 000, arkusz Wałbrzych oraz współautorem dwóch arkuszy: Boguszów i Jedlina Zdrój Szczegółowej Mapy Geologicznej Sudetów w skali 1:25 000, a także Mapy Geologiczno-Gospodarczej Polski w skali 1:50 000, arkusz Uniemyśl.
W latach 1990. w ramach serii Profile Głębokich Otworów Wiertniczych Państwowego Instytutu Geologicznego opracowano zeszyty z danymi archiwalnymi 17 otworów z Dolnego Śląska. Andrzej Bossowski był redaktorem naukowym niemal połowy z nich: Wykroty N 14; Bolesławiec N 24; Dzikowiec IG 1; Grzędy IG 1; Unisław Śląski IG 1; Głuszyca Górna IG 1; Kolno IG 1; Lipowa IG 4, Odra 4.
Po przejściu na zasłużoną emeryturę w 2002 r. nadal utrzymywał kontakt z Instytutem oraz współpracownikami. Jego ostatnia aktywność w Oddziale Dolnośląskim Państwowego Instytutu Geologicznego to współpraca w drugiej połowie lat 2000. przy ocenie perspektyw występowania złóż rud metali w Sudetach i Bloku Przedsudeckim w nawiązaniu do aktualnych modeli geotektonicznych oraz przy projektach prac geologicznych na wykonanie otworów badawczych w Ścinawce Średniej PIG-1 i Rybnicy Leśnej – PIG-1 w ramach realizacji zadania dotyczącego programu płytkich wierceń badawczych dla rozwiązania istotnych problemów budowy geologicznej naszego kraju.
Za swoją pracę odznaczony został „Złotym Krzyżem Zasługi” oraz odznakami honorowymi „Zasłużony dla polskiej geologii” i „Zasłużony dla górnictwa”. Posiadał także „Złotą Odznaką PIG”. W 1991 r. otrzymał stopień górniczy Dyrektor Górniczy III stopnia, a w 1996 r. – Honorowy Kordzik Górniczy.
Andrzej Bossowski posiadał ogromną wiedzę z geologii regionalnej, szczególnie z obszaru depresji śródsudeckiej. Był przy tym niezwykle pracowitym, cichym i skromnym człowiekiem, który cenił sobie dobry dowcip. Zawsze pociągały Go nowinki techniczne. Po pojawieniu się nawigacji satelitarnej pracownicy Oddziału Dolnośląskiego często widywali Andrzeja Bossowskiego testującego urządzenie GPS na ulicach wrocławskiego osiedla Borek.
W pamięci młodszych kolegów z pracy pozostanie jego zamyślona, pełna pogody ducha, niepozorna postać, przemykająca niemal niepostrzeżenie po korytarzach budynku Oddziału Dolnośląskiego we Wrocławiu.
Za pomoc w opracowaniu wspomnienia dziękujemy pracownikom Oddziału Dolnośląskiego PIG-PIB.
