W dniach 29-31 października 2023 r. w Bernie w Szwajcarii odbyły się w formie hybrydowej spotkania grupy eksperckiej MREG (Mineral Resources Expert Group) w ramach EGS (EuroGeoSurveys) oraz projektu GSEU (Geological Service for Europe). W wydarzeniu był reprezentowany także Państwowy Instytut Geologiczny - PIB.
Pierwszego dnia spotkali się eksperci ds. surowców mineralnych. Omówione zostały opinie i reakcje organów administracji w krajach Unii Europejskiej na ogłoszony 16 marca 2023 r. przez Komisję Europejską European Critical Raw Materials Act (CRMA). W rozporządzeniu tym zawarty jest liczący 34 pozycje wykaz surowców krytycznych, jak i strategicznych (17 pozycji) dla UE. Określone zostały także poziomy odniesienia dla krajowych zdolności produkcyjnych w ramach strategicznego łańcucha dostaw surowców oraz ich dywersyfikacji do 2030 r.
Do najważniejszych ustaleń w zakresie surowców mineralnych w EU należy zaliczyć następujący wymóg: "wydobycie (surowców - red.) ma odpowiadać co najmniej 10% rocznego zużycia (w UE - red.), przetwarzanie ma odpowiadać co najmniej 40% rocznego zużycia, recykling ma odpowiadać co najmniej 15% rocznego zużycia”.
Dodatkowo wprowadzono zapis, aby: „nie więcej niż 65% rocznego zużycia każdego strategicznego surowca w Unii Europejskiej na dowolnym etapie przetwarzania pochodziło z jednego państwa”.
Ponadto omówiono kilka artykułów CRMA (m.in. art. 18 i 35), które dotyczą konieczności opracowania w krajach członkowskich strategii poszukiwań i badań CRM przez narodowe służby geologiczne, a także nawiązania współpracy w łańcuchu dostaw surowców, przepływu informacji oraz możliwości i sposobów ich poszukiwań i wydobycia w krajach UE.
Prezentacje poruszające powyższe zagadnienia przedstawili w formie krótkich referatów przedstawiciele ze służb geologicznych z Hiszpanii, Portugalii, Szwecji, Słowenii, Norwegii oraz Polski. Stwierdzono, że działania w krajach członkowskich Unii Europejskich są zróżnicowane. Na przykład w Hiszpanii, Szwecji czy Danii skutkiem RMA są lub będą nowe regulacje prawne, jak również aktualizacje krajowych polityk surowcowych.
Prof. Stanisław Mikulski z PIG-PIB zaprezentował referat pt. „The Raw Materials Act” from the Polish perspective”, w którym przedstawił główne założenia Polityki Surowcowej Państwa 2050, przyjętej uchwałą z dnia 1 marca 2022 r. przez Radę Ministrów oraz Raport z realizacji i wdrażania Polityki Surowcowej Państwa 2050 według stanu na marzec 2023 r. (przygotowany przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska), a także nowelizację ustawy Prawo geologiczne i górnicze (ustawa z dnia 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy - Prawo geologiczne i górnicze oraz niektórych innych ustaw - Dz.U. 2023 poz. 2029) w zakresie możliwości wprowadzenia złoża strategicznego dla gospodarki krajowej.
Po południu odbyły się również dyskusje dotyczące obowiązku wprowadzania klasyfikacji surowców UNFC (United Nations Framework Classification of fossil energy and mineral resources - Międzynarodowa Ramowa Klasyfikacja zasobów złóż kopalin przez kraje członkowskie Unii Europejskiej, opracowana w ramach działalności Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ - UNECE).
Spotkania, które odbyły się drugiego dnia poświęcone były w całości zagadnieniom związanym z realizacją projektu GSEU, a w szczególności jego części WP2 (Critical Raw Materials, the International Centre of Excellence and United Nations Framework Classification), w zakresie głównych zadań: T2.1. Critical Raw Materials onshore; T2.2. Critical Raw Materials offshore, T2.3. The International Centre of Excellence oraz T.2.4. United Nations Framework Classification (CRM-ICE-UNFC). Państwowy Instytut Geologiczny - PIB uczestniczy w zadaniu T2.1-2 (finansowanie) oraz zadaniu T2.4 (bez finansowania).
Spotkania w poszczególnych grupach zadaniowych odbywały się równoległe w formule hybrydowej. PIG-PIB uczestniczył w spotkaniu T2.1., którego liderem jest dr C. Albert. Szczegółowo przedyskutowano zakres merytoryczny planowanych prac, konieczność przeprowadzenia weryfikacji baz danych dla CRM i wprowadzania nowych informacji do baz w zakresie złóż i wystąpień. Przyjęto możliwość opracowania map dla następujących CRM: Bi, B, Co, Ga, Ge, REE, Li, Mg metaliczny, Mn, grafit, PGE, Si metaliczny, Ti, W, Cu, Ni, Nb, Ta, fosforany oraz V. Określono wstępnie zasadność opracowania tematycznych map metalogenicznych CRM dla całego obszaru UE.
Końcowy efekt prac będzie opracowany w formacie EGDI. Udział w spotkaniu umożliwił omówienie bieżących spraw związanych z MREG i Raw Materials Act oraz zakresu prac w ramach elementu WP2 projektu GSEU.
Członkowie grupy MREG przed siedzibą Swiss Topo w Bernie w Szwajcarii
Spotkanie robocze realizatorów zadania WP2 w ramach projektu GSEU w Bernie w Szwajcarii
Tekst: Stanisław Mikulski
