22 maja 2024 r. w Rudkach koło Nowej Słupi odbyło się spotkanie promujące projekt nowej ścieżki geoedukacyjnej pn. Kopalnia pirytu „Staszic” w Rudkach, której koncepcję opracowali pracownicy Oddziału Świętokrzyskiego Państwowego Instytutu Geologicznego-PIB w Kielcach.
Pozostało niewiele śladów po kopalni w Rudkach, której tradycje sięgają kilkuset lat wstecz. Aby przywrócić pamięć o tym unikalnym miejscu stworzono ścieżkę geoedukacyjną. Pomysłodawcą projektu jest Dyrektor Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego im. Mieczysława Radwana w Nowej Słupi, który do współpracy zaprosił Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy.
Projekt ścieżki geoedukacyjnej, liczącej 1,5 km i obejmującej 11 przystanków, opracowano w Oddziale Świętokrzyskim PIG-PIB, we współpracy z Instytutem Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Uniwersytetem Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków w Kielcach, Świętokrzyskim Parkiem Narodowym oraz Towarzystwem Przyjaciół Rudek.
Kopalnia w Rudkach to unikatowe miejsce w Polsce i Europie. Była jedyną podziemną kopalnią rudy żelaza działającą w II-IV w. n.e. w Europie poza granicami Cesarstwa Rzymskiego. Znaleziono tu fragmenty obudowy podziemnych chodników kopalni i skorupy naczyń glinianych. Odkryto także liczne piecowiska świadczące o wytopie żelaza na przyległych terenach.
W 1922 r. geolog Jan Samsonowicz odkrył złoże syderytu i hematytu koło Sosnówki, co doprowadziło do rozpoczęcia eksploatacji surowców. W 1937 r. kopalnia została upaństwowiona i przemianowana na Państwową Kopalnię Rudy „Staszic”. W latach powojennych kopalnia była rozbudowywana, a wydobycie schodziło na głębokość poniżej 150 metrów. W latach 1956-1967 wydobywano tu w ścisłej tajemnicy rudę uranu, odkrytą przez geologów radzieckich w 1952 r. Po zamknięciu kopalni w 1970 r. przystąpiono do jej rekultywacji. W 1986 r. na terenie dawnej kopalni utworzono rezerwat archeologiczny.
Prezentacja projektu ścieżki odbyła się w Gminnym Ośrodku Kultury, Sportu i Turystyki w Rudkach i była połączona z wystawą zdjęć Henryka Gąsiora dokumentujących historię kopalni „Staszic”. Gospodarzem wydarzenia był Burmistrz Miasta i Gminy Nowa Słupia Andrzej Gąsior, a prowadzącym Dyrektor Muzeum Staropolskiego Hutnictwa Starożytnego, Włodzimierz Szczałuba. Przywitał on przybyłych gości, w gronie których znaleźli się przedstawiciele jednostek samorządowych, instytucji i stowarzyszeń zaangażowanych w powstanie ścieżki: Zastępca Burmistrza Miasta i Gminy Nowa Słupia, Włodzimierz Zaręba, Zastępca Burmistrza Miasta i Gminy Nowa Słupia, Grzegorz Marczewski, Dyrektor Muzeum Przyrody i Techniki „Ekomuzeum” im. Jana Pazdura w Starachowicach, dr Paweł Kołodziejski, Zastępca Dyrektora Muzeum Przyrody i Techniki „Ekomuzeum” im. Jana Pazdura w Starachowicach, Wioletta Sobieraj, Zastępca Dyrektora Parku Legend, radny Powiatu Kieleckiego, Piotr Sepioło, Dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury, Sportu i Turystyki w Rudkach, Katarzyna Cedro, Zastępca Dyrektora Świętokrzyskiego Parku Narodowego, Pan Arkadiusz Adamczyk, Prezes Stowarzyszenia „Zdrowy Człowiek Emeryk”, Sławomir Świetlik, Daniel Czernek z Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach, dr Cezary Jastrzębski z Instytut Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, dr inż. Oskar Gruszczyński z Politechniki Śląskiej, Henryk Gąsior członek Towarzystwa Przyjaciół Rudek. W spotkani udział wzięli także członkowie Oddziału Świętokrzyskiego PTTK w Kielcach oraz uczniowie Zespołu Szkół w Rudkach.
Następnie głos zabrał Burmistrz Miasta i Gminy Nowa Słupia Andrzej Gąsior, który podkreślił znaczenie byłej kopalni w rozwoju gospodarczym gminy. Po nim wystąpili współautorzy projektu: Zastępca Dyrektora Świętokrzyskiego Parku Narodowego Arkadiusz Adamczyk i przedstawiciel Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Kielcach Daniel Czernek.
Na zakończenie dr hab. Anna Mader prof. instytutu z Oddziału Świętokrzyskiego PIG-PIB w Kielcach przedstawiła, w formie referatu, sam projekt ścieżki.
Dr hab. Anna Fijałkowska-Mader prof. PIG-PIB referuje działania, jakie podjęto podczas przygotowania projektu ścieżki geoedukacyjnej Kopalnia pirytu „Staszic” w Rudkach
Następnie uczestnicy wydarzenia przeszli na teren byłej kopalni, gdzie omówiono projekty tablic informacyjne na poszczególnych przystankach ścieżki.
Prezentacja poszczególnych przystanków przyszłej ścieżki geoedukacyjnej
Galeria zdjęć
Tekst: Anna Fijałkowska-Mader, Ewelina Bąk, Witold Wesołowski
Zdjęcia: Karolina Bieńko
