Konferencja Deep Sea Minerals w Norwegii po raz piąty przyciągnęła przedstawicieli nauki, firm poszukiwawczych, firm serwisowych oraz przedstawicieli władz rządowych, jak i międzynarodowych organizacji zainteresowanych aspektami poszukiwań i wydobycia głębokomorskich złóż polimetalicznych.
W dniach 1-3 kwietnia 2025 r. w Bergen odbyła się coroczna konferencja poświęcona polimetalicznym surowcom mineralnym. Norwegia jest obecnie światowym liderem w zaawansowaniu prac poszukiwawczych, rozwoju niezbędnych technologii oraz regulacji prawnych umożliwiających sprawną realizację prac poszukiwawczych w obszarze norweskiego rozszerzonego szelfu kontynentalnego. W konferencji udział wzięło blisko 120 ekspertów z branży, a Państwowy Instytut Geologiczny – PIB reprezentowany był przez dr. Michała Tomczaka oraz Łukasza Smajdora.
Tegoroczne wydarzenie odbyło się pod hasłem: Critical Knowledge, Critical Technology, Critical Minerals. Konferencja podzielona została na pięć głównych bloków tematycznych.
Sesja otwierająca obejmowała najnowsze osiągnięcia w zakresie eksploracji obszaru norweskiego szelfu kontynentalnego oraz przedstawiała efekty prac ekspertów Norweskiego Dyrektoriatu Offshore (NOD). Podczas niej Lars Erik Aamot (dyrektor generalny Ministerstwa Energii Norwegii) przedstawił najnowsze informacje dotyczące otwarcia pierwszej rundy koncesyjnej na poszukiwanie i wydobywanie głębokomorskich surowców polimetalicznych z terenu norweskiego szelfu kontynentalnego (NCS). Z kolei starszy geolog NOD i główny ekspert ds. DSM Harald Brekke przedstawił nowe ustalenia wynikające z zaawansowanego programu poszukiwań i rozpoznania siarczków masywnych w obrębie Grzbietów Monhs i Knipovich oraz szczegółów upublicznienia danych pozyskanych w ramach projektu ATLAB i innych danych zebranych do tej pory przez NOD z obszaru Morza Norweskiego.
Kolejny blok – środowisko – obejmował szereg zagadnień dotyczących prac środowiskowych i wpływu ewentualnego wydobycia na ekosystem morski. W ciągu dwóch dni omówiono praktycznie wszystkie aspekty oceny wpływu na środowisko (EIA), a dokładniej rzecz biorąc całego studium i prac, które wykraczają często poza aspekt EIA tworząc szeroko pojęty EIS (Enviromental Impact Statement), omówiony na wstępie przez eksperta firmy DHI – Ole Larsena.
Najnowsze ustalenia w dziedzinie modelowania chmury osadów wzbudzanej poprzez urządzenia do zbierania konkrecji polimetalicznych przedstawił prof. Thomas Peacock (MIT), który zajmuje się tym zagadnieniem od ponad 10 lat. Bardzo ciekawe zagadnienie zastosowania sztucznej inteligencji i uczenia maszynowego w celu rozpoznawania życia na dnie oceanu przedstawił Dani Schmid z Bergwerk oraz Alban Souche, który z kolei przedstawił wyniki modelowania prądów morskich na obszarze badawczym EMINENT.
Podsumowaniem wyniku prac opartych zarówno o modelowanie jak i obserwacje in-situ, w tym z testów wydobycia, wskazują, że wpływ prac wydobywczych na ekosystem dna morskiego ma zasięg lokalny i jest znacznie mniejszy, aniżeli wcześniejsze obliczenia, przygotowane bez odpowiednich danych i obserwacji.
Kolejny blok tematyczny – mapowanie/złoża – obejmował najnowsze wyniki badań z różnych rejonów świata. Do najciekawszych wykładów należała prezentacja Sebastiana Fuchs z Niemieckiej Służby Geologicznej (BGR), który przedstawił nieodkryty dotąd potencjał dla siarczków masywnych (SMS) w obszarze południowowschodniego Grzbietu Indyjskiego. Wyniki badań zespołu są obiecujące pod względem zasobów z nieaktywnych złóż SMS. Podobne ciekawe wyniki z obszaru przyległego przedstawił Sunil Vadakkepuliyambatta, przedstawiciel Indyjskiego Centrum ds. Badań Polarnych i Oceanicznych (NCPOR). W obu obszarach kompleksowe badania prowadzone w wysokiej rozdzielczości blisko dna przy użyciu AUV pozwoliły na odkrycie nowych aktywnych hydrotermalnie obszarów oraz szeregu struktur związanych z SMS.
Złoża SMS BGR – południowowschodni grzbiet indyjski (New discoveries in the Indian Ocean - Geo365)
Dr Michał Tomczak prezentuje dotychczasowe osiągnięcia prac polskiego zespołu na Oceanie Atlantyckim
Drugiego dnia sesja plenarna rozpoczęła się od prezentacji dotychczasowych wyników badań uzyskanych w obszarze polskiego kontraktu na Oceanie Atlantyckim. Dr Michał Tomczak przedstawił prezentację pt. ”From regional scale to prospective exploration - advancement of the SMS exploration programme in the Mid-Atlantic Ridge” autorstwa: Michał Tomczak, Agata Kozłowska – Roman, Łukasz Smajdor, Wojciech Jegliński, Krzysztof Szamałek. Zebranym uczestnikom zaprezentowano dotychczasowe wyniki badań uzyskane w ramach kontraktu na Oceanie Atlantyckim, zawartego pomiędzy Międzynarodową Organizacją Dna Morskiego a Rządem RP. Przedstawione zostały wyniki prac z etapu I (regionalnej eksploracji z użyciem pomiarów z pokładu statku badawczego na obszarze 10 000 km2) oraz etapu II (szczegółowych badań dna w klastrze A – 230 km2 za pomocą AUV (autonomiczne pojazdy podwodne). Dodatkowo omówiony został plan prac badawczo pomiarowych PIG-PIB na lata 2025–2027.
Szczególną uwagę zebranych przyciągnęły dotychczasowe odkrycia aktywnych i nieaktywnych hydrotermalnie obszarów, które cechuje charakterystyczna morfologia i struktury dna, nagromadzenia siarczków oraz wypływ wód hydrotermalnych. Stanowić one będą obiekt badań zespołu przy użyciu ROV (zdalnie kontrolowany pojazd) Luzo 6000 podczas planowanego rejsu z hiszpańską służbą geologiczną w 2026 r. Zarówno dotychczasowe osiągnięcia, jak i plany PIG-PIB w zakresie realizacji prac głębokomorskich były przedmiotem dalszych, kuluarowych dyskusji i były kontynuowane podczas spotkań online po zakończeniu konferencji.
Przedostatni blok tematyczny – technologie – obejmował najnowsze dokonania w rozwoju metod poszukiwawczych oraz wydobywczych dla minerałów głębokomorskich. Anna Lim z ARGEO AS przedstawiła problematykę nawigacji oraz planowania prac w obszarach grzbietów śródoceanicznych z użyciem AUV . Z kolei Svein Arne Frivik, przedstawiciel Shearwater zaprezentował nowe dokonania w dziedzinie monitorowania podwodnego hałasu przy użyciu OBN (Ocean Bottom Node – czujników/hydrofonów umieszczanych na dnie oceanu) oraz dodatkowe informacje środowiskowe pozyskane w oparciu o propagacje dźwięku generowanego przez sprzęt wydobywczy.
Ostatni blok tematyczny – przetwarzanie – obejmował osiągniecia w dziedzinie przetwarzania minerałów głębokomorskich. Nina Solvang (Norwegian Catapult Centre) zaprezentowała przetwarzanie złóż SMS z testowego obszaru EMINENT na terenie NCS. Z kolei Niels Verbaan (SGS Canada) podzielił się doświadczeniami w zakresie procesu przetwarzania surowców polimetalicznych w hutnictwie na lądzie oraz nowe sposoby przetwarzania konkrecji polimetalicznych, na przykładzie obszaru o największych zasobach tych złóż Clarion – Clipperton (CCZ) na wschodnim Pacyfiku.
Rysunek przedstawiający schemat pracy AUV oraz moment rozpoznania aktywnego komina hydrotermalnego – anomalie kolumny wody generowany przez aktywność hydrotermalną (zawiesina, pęcherzyki, różnica gęstości), rejestrowane są przez pokładowy system echosondy wielowiązkowej (MBES). Ilustracja: Vadakkepuliyambatta and Palayil, 2025 (New discoveries in the Indian Ocean - Geo365)
Tekst: Łukasz Smajdor, Michał Tomczak
Zdjęcia: Łukasz Smajdor, materiały konferencyjne
