W dniach 8–10 października 2025 r. w Betliarze na południu Słowacji odbyła się konferencja Jurassica XVI. W wydarzeniu uczestniczyli pracownicy Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego: mgr Andrzej Chmielewski oraz prof. dr hab. Hubert Wierzbowski.
Konferencje z cyklu Jurassica są organizowane przez Polsko-Słowacką Grupę Roboczą Systemu Jurajskiego, afiliowaną przy Polskim Towarzystwie Geologicznym oraz Słowackim Towarzystwie Geologicznym. Tegoroczną edycję przygotowali: Wydział Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Komeńskiego w Bratysławie oraz Słowackie Towarzystwo Geologiczne, we współpracy z Państwowym Instytutem Geologicznym im. Dionýzego Štúra oraz organizacją młodych geologów "Piraci z Meliaty".
Tematy obrad obejmowały zagadnienia z zakresu geologii, tektoniki, stratygrafii, geochemii, paleoklimatologii oraz paleontologii jury i osadów jurajskich. Przedstawiono również raport z działalności Grupy Roboczej Beriasu Międzynarodowej Unii Nauk Geologicznych, której celem jest zdefiniowanie granicy jury i kredy. Przewodniczącym grupy jest prof. dr hab. J. Garbowski (PIG–PIB).
W konferencji uczestniczyło ponad 30 specjalistów ze Słowacji, Polski, Węgier, Austrii, Włoch i Czarnogóry. Zaprezentowano liczne referaty oraz kilkanaście posterów. Kluczowe wykłady wygłosili D. Plašienka, A. Festa oraz H.-J. Gawlick, omawiając odpowiednio:
- jurajskie jednostki tektoniczne Karpat Zachodnich,
- definicję melanżu tektonicznego i jego znaczenie dla ewolucji stref kolizyjnych płyt,
- kamienie milowe w mezozoicznej historii zachodniej Tetydy.
Dyskusje koncentrowały się m.in. na pozycji stratygraficznej utworów jurajskich Słowacji, ich jednostkach tektonicznych i następstwie litologicznym, relacjach do utworów triasowych oraz powiązaniach z jednostkami regionów sąsiednich, w tym pienińskiego pasa skałkowego i Tatr na terenie Polski.
Uczestnicy konferencji Jurassica XVI przed pałacem w Betliarze (fot. B. Błażejowski)
Przedstawiciele PIG-PIB zaprezentowali referat oraz poster dotyczące analizy zawartości pierwiastków ziem rzadkich, itru i uranu w środkowo- i górnojurajskich konkrecjach fosforanowych oraz fosforanowo-wapiennych z Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej i Wyżyny Wieluńskiej, w tym z konkrecji pochodzących z hałd dawnych kopalń rud żelaza. Omówiono warunki formowania się i diagenezy tych konkrecji oraz wstępne wnioski dotyczące ich potencjału surowcowego.
Udział przedstawicieli PIG-PIB w konferencji umocnił pozycję Instytutu w badaniach utworów jurajskich oraz sprzyja rozwojowi międzynarodowej współpracy naukowej.
Trzeciego dnia konferencji odbyły się wycieczki terenowe poświęcone skomplikowanej historii geologicznej centralnych i wewnętrznych Karpat Zachodnich. Zaprezentowano m.in. kluczowe profile jednostki Meliaty (w tym skałkę w miejscowości Meliata), obejmujące struktury płaszczowinowe oraz melanżu tektonicznego powstałe w wyniku zamknięcia oceanu Meliaty będącego częścią Neotetydy.
Postanowiono, że kolejna edycja konferencji Jurassica odbędzie się za trzy lata na Wyżynie Wieluńskiej w Polsce. Ustalono również, że obecny zarząd Grupy (J. Kowal-Kasprzyk, M. Molčan Matejová, B. Błażejowski, T. Potočný) pozostanie bez zmian do czasu następnego wydarzenia.
Materiały konferencyjne obejmowały księgę abstraktów oraz przewodnik wycieczek terenowych redagowany przez T. Potočnego i współautorów.
Księga abstraktów: https://www.geologickaspolocnost.sk/files/MEM032025-special.pdf
Tekst: H. Wierzbowski, A. Chmielewski
