W dniach 20–21 listopada 2025 r. odbyła się konferencja naukowa upamiętniająca 50. rocznicę historycznej wyprawy badawczych jednostek r/v Profesor Siedlecki oraz m/t Tazar do Antarktyki w sezonie 1975/1976. Organizatorami konferencji byli Instytut Oceanologii PAN oraz Morski Instytut Rybacki – PIB.
Konferencja była okazją do przypomnienia istotnego rozdziału w historii polskich badań morskich i polarnych, jak i forum do dyskusji o przyszłości polskich badań oceanicznych na Atlantyku oraz w obszarach polarnych. Podczas spotkania zaprezentowano najnowsze wyniki prac oceanograficznych i rybackich oraz podjęto temat współczesnych wyzwań nauki, takich jak zmiany klimatyczne, przełowienie czy degradacja ekosystemów morskich.
Aktywny udział Państwowego Instytutu Geologicznego – PIB
W wydarzeniu uczestniczył Dyrektor Państwowego Instytutu Geologicznego – PIB, prof. dr hab. Krzysztof Szamałek, który drugiego dnia konferencji wygłosił referat pt.: „Perspektywy badań na obszarze polskiej koncesji na Grzbiecie Środkowoatlantyckim”.
Prof. Krzysztof Szamałek podczas wygłaszania referatu
W wystąpieniu omówił aktualny stan prac prowadzonych w polskiej strefie koncesyjnej oraz zarysował kierunki dalszych badań geologicznych, w tym możliwości identyfikacji i oceny potencjalnych surowców mineralnych. Podkreślił również znaczenie kompleksowej integracji danych geologicznych, geochemicznych i geofizycznych w celu pogłębienia wiedzy o budowie geologicznej Grzbietu Środkowoatlantyckiego.
Wskazał, że Polska prowadzi intensywne badania siarczków masywnych (SMS) na obszarze 10 000 km² polskiej koncesji na Grzbiecie Śródatlantyckim, realizowane w ramach kontraktu z ISA na lata 2018–2033. Dotychczasowe kampanie badawcze przyniosły znaczące rezultaty. W 2022 r. wykonano pełne, wysokorozdzielcze pomiary batymetryczne i geofizyczne w obrębie całego obszaru koncesyjnego, co pozwoliło na identyfikację dwóch „oceanicznych kompleksów rdzeniowych”’ (ang. oceanic core complex) oraz wytypowanie 19 obszarów perspektywicznych dla występowania SMS. Zebrano również pierwsze polskie dane hydrotermalne z aktywnych pól Broken Spur i Lost City.
W 2023 r. przeprowadzono szczegółowe badania z wykorzystaniem autonomicznych pojazdów podwodnych (AUV), obejmując trzy wybrane obszary o łącznej powierzchni ponad 230 km². Uzyskano wysokorozdzielcze dane, które potwierdziły obecność struktur charakterystycznych dla aktywności hydrotermalnej, w tym nieaktywnych pól kominów, potencjalnych aktywnych kominów oraz formacji SMS. Zweryfikowano trzy obszary perspektywiczne i zidentyfikowano co najmniej osiem stref możliwej mineralizacji SMS.
W kolejnych latach przewidziano trzy rejsy badawcze obejmujące m.in. badania AUV i ROV, pobór próbek geologicznych i środowiskowych, badania sejsmiczne oraz analizy oceanograficzne. Do 2028 r., zgodnie z wymogami kontraktu, Polska zredukuje obszar koncesji o połowę, a w latach 2028–2033 planowana jest intensyfikacja badań, w tym wiercenia i szczegółowe prace środowiskowe. Ważnym elementem dalszego rozwoju jest udział w projekcie ATLANTIS i współpraca z Hiszpańską Służbą Geologiczną, którego celem jest kompleksowe badanie środowiska hydrotermalnego.
Przedstawione działania PIG-PIB umacniają pozycję Polski jako aktywnego partnera w międzynarodowych badaniach głębokomorskich oraz wspierają rozwój projektów i publikacji realizowanych we współpracy z wiodącymi ośrodkami naukowymi.
Dyrektor Szamałek zwrócił także uwagę na konieczność zachowania wysokich standardów debaty naukowej. W sposób wyważony, lecz jednoznaczny podkreślił, że rzeczowa, oparta na merytorycznych argumentach dyskusja jest fundamentem rzetelnej nauki i powinna zawsze stanowić podstawę wymiany poglądów, bez uciekania się do uwag o charakterze personalnym.
Dyskusja o przyszłym statku badawczym
Ważnym punktem konferencji była dyskusja dotycząca konieczności pozyskania nowoczesnego statku badawczego dla polskiej nauki. Podkreślano, że odpowiednio wyposażona jednostka jest kluczowa dla prowadzenia długofalowych badań oceanograficznych, geologicznych i ekologicznych, a jej brak ogranicza możliwości udziału Polski w strategicznych projektach międzynarodowych.
