W ramach realizacji kluczowych działań projektu GECON – Geologiczna przygraniczna sieć kooperacji w dniach 4 - 5.10 października 2018 r. odbyły się w Lubaniu warsztaty pt. „Geopark a fascynacje przyrodą nieożywioną”. Organizatorem wydarzenia było Muzeum Regionalne w Lubaniu, a jego uczestnikami byli przedstawiciele partnerów projektu: Geopark Ralsko, Czeska Służba Geologiczna, Geopark Przedgórze Sudeckie, Lokalna Grupa Działania - MAS Chrudimsko, Techniczny Uniwersytet w Libercu i Państwowy Instytutu Geologicznego PIB – Oddział Dolnośląski we Wrocławiu.
Warsztaty miały miejsce w lubańskim ratuszu, w którym znajduje się również siedziba ich organizatora. Muzeum Regionalne w Lubaniu jest miejską jednostką organizacyjną, która zajmuje się badaniem historii miasta. W Muzeum prezentowane są wystawy stałe poświęcone historii miasta i regionu, w tym wyraźnie związana z tematyką projektu GECON wystawa pt. „Minerały i skały zachodniej części Dolnego Śląska”.
Sesja muzealna
Pierwszy dzień warsztatów obejmował sesję referatową oraz dyskusję na temat roli historii nauk o Ziemi w produktach geoturystycznych.
Podczas sesji przedstawiono prezentacje, których tematyka koncentrowała się wokół zagadnień związanych z mineralogią. Zaproszeni prelegenci wygłosili następujące referaty:
- Jacek Bogdański (Muzeum Mineralogiczne Instytutu Nauk Geologicznych, Uniwersytet Wrocławski) – Historia i zbiory Muzeum Mineralogicznego we Wrocławiu,
- Andrzej Paczos (Muzeum Przyrodnicze w Görlitz) – Mineralogiczne fascynacje Kacpera Schwenckfelda,
- Roksana Knapik (ROCK’SI geoedukacja) – Wyprawy na minerały, jako produkt geoturystyczny bazujący na mineralogicznych zasobach i tradycjach regionu.
Dyskusję podczas sesji referatowej w ratuszu miejskim w Lubaniu poprowadził Dyrektor Muzeum - Pan Łukasz Tekiela
Wygłoszone referaty stały się podstawą ożywionej dyskusji, między innymi na temat możliwości kreowania produktów geoturystycznych w geoparkach i poza nimi, opartego na rozwoju kolekcjonerstwa minerałów i skamieniałości. Kontynuację tego tematu stanowiła wymiana opinii na temat zasad pozyskiwania minerałów w geoparkach. Odpowiedź na związane z tym zagadnieniem problemy, które zostały wskazane podczas dyskusji, stanowi zbiór zasad i dobrych praktyk dotyczących kolekcjonowania skamieniałości na terenie nowopowstałego geoparku GEOLAND w Górach Świętokrzyskich. Opracowany przez zarząd geoparku GEOLAND zbiór dobrych praktyk jest w pełni zgodny z wytycznymi stosowanymi w sieci światowych geoparków UNESCO.
Dyskusje w terenie
Kolejny dzień warsztatów stanowił terenową prezentację fragmentu szlaku geoturystycznego o nazwie „Szlakiem Wygasłych Wulkanów”, który jest doskonale promowany przez Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej w Lubaniu.
Wydawnictwa geoturystyczne związane z promocją „Szlaku Wygasłych Wulkanów”
Uczestnicy wycieczki geoturystycznej, prowadzonej przez Panią Agnieszkę Wierzbicką, kierownika Centrum, mieli okazję zapoznać się z najbardziej atrakcyjnych obiektami geoturystycznymi najbliższych okolic Lubania, jakimi są nieczynny kamieniołom bazaltu na Kamiennej Górze oraz kamieniołomy złoża bazaltu „Księginki” i Księginki Północ”.
Kamieniołom bazaltu na Kamiennej Górze położony jest w parku miejskim i stanowi pomnik przyrody, który został ustanowiony w 1983 r. Ochronie podlega sztuczne odsłonięcie wykształcone w formie regularnych słupów bazaltu nefelinowego o wysokości około 9 - 15 m i średnicy od 0,5 do 1 m. Są one miejscami spękane poprzecznie, a w ich górnej części oraz u podstawy ścian, widoczne są charakterystyczne formy kulistego wietrzenia bazaltów. Przez dawne wyrobisko powstałe w pierwszej połowie XIX wieku przebiega aleja zabytkowych drzew, wzdłuż której ustawione są tablice geoturystyczne, objaśniające procesy geologiczne związane z wulkanizm oraz erozją i wietrzeniem skał bazaltowych. Kamieniołom na Kamiennej Górze wraz z najbliższym otoczeniem stanowi unikalny przykład wieloletniego zagospodarowania dawnego wyrobiska na park miejski.
Kamieniołom na Kamiennej Górze
Warsztaty projektu GECON, część terenowa, wykład na temat genezy i wykształcenia pokrywy skał wulkanicznych
Występujące w rejonie Lubania bazalty należą do tak zwanej „Lubańskiej Pokrywy Wulkanicznej”, o miąższości ponad 60 m, której wystąpienia położone są na południowy-zachód od Lubania. Uczestnicy warsztatów mogli zapoznać się z jej budową geologiczną podczas zwiedzania chwilowo nieeksploatowanych łomów. Największą atrakcją tego miejsca była obserwacja wykształcenia krajobrazu pogórniczego oraz form potoków lawowych, w szczególności form wietrzenia słupów bazaltowych, nazywanych „skalnymi talerzami”. Organizacja podobnych wycieczek geologicznych w granicach zakładów górniczych możliwa jest wyłącznie za zgodą gospodarza terenu, którym w przypadku ww. łomów jest Eurovia Bazalty S.A w Lubaniu.
Nieczynny okresowo kamieniołomu złoża bazaltu „Księginki” (pole zachodnie) z widocznymi poziomami eksploatacyjnymi
Słupy bazaltowe w kamieniołomie złoża bazaltu „Księginki – Północ”
Dyskusja uczestników warsztatów przed odsłonięciem tzw. „skalnych talerzy” w starej części kopalni „Księginki”
Fragment trasy wycieczki geoturystycznej warsztatów projektu GECON (wg. publikacji Girulski R., Rachwał P., Tekiela Ł., 2017, zmodyfikowane)
Przydatne linki
- Muzeum Regionalne w Lubaniu
- Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej
- Stanowisko Kamienna Góra w Lubaniu (s. 70) – Katalog obiektów geoturystycznych w obrębie pomników i rezerwatów przyrody nieożywionej. AGH Kraków, 2012
- Geopark Geoland, zasady dotyczące kolekcjonowania minerałów
- Światowe Geoparki UNESCO
Opracowali: Jacek Koźma, Jolanta Duczmańska-Kłonowska
