3 października 2018 r. na górze Gurten k. Berna w Szwajcarii odbyło się sympozjum pt. „Chaos im Untergrund – Fakten Statt Mythen („Chaos w podziemiu – fakty, a nie mity!”). Tematem spotkania było racjonalne gospodarowanie przestrzenią podziemną w Szwajcarii. Przedstawiono problematykę zarządzania przestrzenią podziemną i związane z tym zagrożenia wraz z propozycjami możliwych rozwiązań. Gospodarzem spotkania było Szwajcarskie Stowarzyszenie Geologów CHGEOL. Państwowy Instytut Geologiczny - PIB reprezentowały mgr Marta Szlasa oraz mgr Alicja Grabowska z Programu Geozagrożenia i Geologia Inżynierska.
W wyniku szybkiego rozwoju gospodarczego, zwłaszcza miast, przestrzeń podziemna jest coraz intensywniej wykorzystywana. Na jej zagospodarowanie składają się wodociągi, instalacje elektryczne w gruncie, tunele, podziemne parkingi, studnie kopane, głębokie ujęcia wód podziemnych, odwierty geotermalne (płytkie jak i głębokie), podziemne składowiska odpadów, otwory poszukiwawcze i wydobywcze złóż ropy i gazu, itp. Przestrzeń podziemna raz zagospodarowana nie może zmienić swego przeznaczenia, stąd tak ważne jest racjonalne zaplanowanie jej wykorzystania. Do tego niezbędne są odpowiednie narzędzia w postaci baz danych, warstw informacyjnych oraz modeli 3D integrujących dane geologiczne z danymi o podziemnej infrastrukturze i obiektach budowlanych. Obecnie coraz więcej krajów europejskich podjęło prace dotyczące zarządzania przestrzenią podziemną i tworzy odpowiednie ku temu narzędzia.
W konferencji wzięli udział przedstawiciele Szwajcarskiej Służby Geologicznej i administracji publicznej, geolodzy, planiści, dziennikarze, prawnicy oraz politycy. Przedstawione referaty dotyczyły zharmonizowania danych dotyczących istniejącej infrastruktury podziemnej i stworzenia przejrzystej bazy danych. Analizowano także możliwości modelowania 3D przestrzeni podziemnych, między innymi na potrzeby budownictwa podziemnego, w tym podziemnego transportu i wykorzystania energii geotermalnej. Szeroko omawiano przepisy prawa dotyczące zagospodarowania przestrzeni podziemnej.
Wykład wygłasza dr Anne Eckhard ze Swiss Federal Nuclear Safety Inspectorate
Wykłady wygłosili m. in. Nathalie Andenmatten Berthoud, kierownik projektu „Geotermia”, która przedstawiła plan rozbudowania infrastruktury do pozyskiwania energii geotermalnej w Kantonie Genewskim. Do 2035 roku energia uzyskiwana z tego źródła miałaby pokryć 20% całkowitego zapotrzebowania na ciepło w kantonie. Do osiągnięcia tego celu potrzebne jest wytypowanie najlepszych do eksploatacji obszarów podziemnych i skoordynowanie ich z zapotrzebowaniem i infrastrukturą na powierzchni. Prelegentka przedstawiła dotychczasowe działania dotyczące stworzenia systemu informacji geologicznej na potrzeby projektu. Podkreśliła też znaczenie współpracy władz kantonalnych ze Szwajcarską Służbą Geologiczną w celu ustanowienia standardów dla danych wprowadzanych do baz geologicznych.
Interesującą koncepcję zagospodarowania przestrzeni podziemnej w formie podziemnego transportu towarów przedstawił Peter Sutterlüti, prezydent Cargo sous terrain. System ten umożliwiałby transport ładunków tunelami łączącymi większe miasta na terenie Szwajcarii. Do 2030 roku planuje się wybudowanie 70 kilometrowego odcinka systemu na trasie Zurich - Härkingen - Niederbipp. Transport będzie odbywać się specjalnymi pojazdami, które zastąpią tradycyjne samochody ciężarowe. Przyczyni się to w znacznej mierze do zredukowania ruchu drogowego na powierzchni. Stacje systemu będą zlokalizowane na przedmieściach miast, skąd towary będą transportowane z i na powierzchnię.
Z kolei dr Tirza van Daalen, Dyrektor Holenderskich Służb Geologicznych, zaprezentowała holenderską bazę danych podziemnych DINO, opisała podziemną infrastrukturę w Holandii oraz przedstawiła plany związane z zagospodarowaniem przestrzeni podziemnej.
Widok z góry Gurten k. Berna, gdzie odbywało się sympozjum "Chaos w podziemiu – fakty, a nie mity"
Po serii wykładów dyskutowano na temat baz danych związanych z przestrzenią podziemną w powiązaniu z aspektami administracyjno-prawnymi.
W rozmowach z przedstawicielami Szwajcarskich Służb Geologicznych, m.in. z dr. Olivier’em Latetin’em, przedstawicielki Państwowego Instytutu Geologicznego - PIB przedstawiły koncepcję Bazy Danych Geologiczno-Inżynierskich (BDGI), prowadzone projekty naukowe i komercyjne z dziedziny energii geotermalnej w PIG-PIB oraz aktualne aspekty gospodarowania przestrzenią podziemną w Polsce.
Obecnie w Polsce w związku z szybkim rozwojem miast szeroko omawia się koncepcję "Smart City" , czyli inteligentnej metropolii. W ramach idei „Smart City” rozwija się inteligentne zarządzanie informacją związaną z przestrzenią miejską CIM (City Information Modelling) oraz modelowanie informacji o budynku (BIM).
Wkład PIG-PIB w rozwój koncepcji „inteligentnej metropolii” oraz zarządzania przestrzenią podziemną to przede wszystkim utworzenie i prowadzenie Bazy Danych Geologiczno-Inżynierskich (BDGI). Baza jest zbiorem danych cyfrowych na temat warunków budowlanych na terenie Polski. Dane są udostępniane bezpłatnie i stanowią podstawę racjonalnego planowania przestrzennego i podejmowania decyzji inwestycyjnych. Na podstawie danych z bazy BDGI powstają warstwy przestrzenne oraz modele geologiczne 3D, które umożliwiają zaprezentowanie budowy geologicznej, wskazanie miejsc zagrożeń dla inwestycji oraz konfliktów z zagospodarowaniem powierzchniowym.
Na sympozjum w Gurten/Bern reprezentantki PIG-PIB w imieniu Instytutu wyraziły chęć dalszego podtrzymywania stosunków między Służbami Geologicznymi Szwajcarii i Polski, udziału we wspólnych projektach, które w przyszłości mogą posłużyć wymianie doświadczeń oraz doskonaleniu prowadzonych projektów.
Zainteresowanych tematem zarządzania przestrzenią podziemną odsyłamy do bazy wiedzy o geologii inżynierskiej na stronie projektu BDGI: http://atlasy.pgi.gov.pl oraz zasobów informacyjnych projektu COST SubUrban – An European network to improve understanding and use of the ground beneath our cities: http://sub-urban.squarespace.com
Tekst: Alicja Grabowska, Marta Szlasa
Zdjęcia: Marta Szlasa
