Zakończono wiercenie dwóch otworów kierunkowych, realizowanych w ramach trwającego od 2016 roku projektu badawczego pt. "Weryfikacja i ocena perspektyw wystąpień rud metali na obszarze Gór Świętokrzyskich i ich obrzeżenia". W prace zaangażowani byli eksperci z Oddziału Karpackiego i Oddziału Świętokrzyskiego PIG-PIB.
Region Gór Świętokrzyskich zwany był Staropolskim Okręgiem Przemysłowym i miał duże znaczenie gospodarcze, jako obszar wydobycia i przerobu rud żelaza, ołowiu, cynku, miedzi, a także niewielkich ilości srebra i złota. Historia górnictwa metali rozpoczęła się tu już w II wieku p.n.e. Zintensyfikowano ją w wyniku odkrycia bogatych złóż rud żelaza, którego dokonał prof. Jan Samsonowicz w latach 20-tych XX wieku. Eksploatację tego surowca - z różnym natężeniem - kontynuowano przez prawie 50 lat, do 1973 roku. Obecnie w Górach Świętokrzyskich nie prowadzi się wybycia surowców metalicznych. Poszukiwania przeprowadzone przez Instytut Geologiczny w latach 50-tych i 70-tych XX wieku nie doprowadziły do odkrycia nowych złóż, choć przyczyniły się do lepszego zrozumienia genezy rud metali w tym rejonie.
Wciąż jednak nie wyjaśniono wszystkich aspektów pierwotnej mineralizacji złóż, ich właściwości mineralno - petrograficznych oraz czynników tektonicznych mających wpływ na ich rozkład. Ponowna interpretacja danych archiwalnych, wykonana w ramach projektu "Weryfikacja i ocena perspektyw wystąpień rud metali na obszarze Gór Świętokrzyskich i ich obrzeżenia" wykazała, że dotychczasowa eksploatacja rud metali była prowadzona płytko - w strefach wietrzenia i cementacji, do poziomu wód gruntowych - około 80 m poniżej powierzchni terenu. Tymczasem charakter pierwotnej mineralizacji, nie zmienionej przez procesy wietrzenia i cementowania, jest bardzo słabo rozpoznany.
Aby w pełni zrozumieć procesy powstawania złóż konieczne było uzyskanie nowego materiału pochodzącego z żył pierwotnych. Po ponad pół wieku od ostatnich badań poszukiwawczych, Państwowy Instytut Geologiczny - PIB ponownie podjął prace laboratoryjne i terenowe. Ich celem jest ponowna ocena potencjału występowania rud metali w regionie. Zakończone właśnie wiercenia kierunkowe miały na celu poszukiwanie stref zmineralizowanych i uzyskanie rdzeni ze świeżymi, nie zwietrzałymi próbkami rudy. Celem prac było również zbadanie stref tektonicznych, z którymi prawdopodobnie są związane wystąpienia rud polimetalicznych.
Wykonany został pełnordzeniowy otwór kierunkowy „Miedzianka PIG-1” o długości 600 m i głębokości 520 m, przy nachyleniu otworu 60°. Otwór zlokalizowano w pobliżu historycznego złoża miedzi „Miedzianka” koło Chęcin.
Teren zakładu górniczego w ciągu jednego z nielicznych słonecznych dni - otwór Miedzianka PIG-1
Pełna mobilizacja załogi podczas cementowania otworu wiertniczego Miedzianka PIG-1
Wiercenie otworu Miedzianka PIG-1 podczas nocnej zmiany
Pies i geolog drogą nie chodzą. Wierny towarzysz wiertni, który nawet geologa nie chciał wypuścić
Już pierwsze metry wiercenia pokazały, że geologia (a w tym przypadku także historia) lubi zaskakiwać. Na głębokości nieco ponad 40 m nawiercono fragment drewnianej obudowy. Jest to pozostałość po historycznej eksploatacji rud miedzi, prowadzonej w tym miejscu już od czasów Zygmunta III Wazy. Choć lokalizację otworu wyznaczono z uwzględnieniem dostępnych historycznych danych górniczych, to nie uwzględniały one tego fragmentu dawnej kopalni. W profilu otworu wiertniczego stwierdzono także przejawy mineralizacji miedziowej w postaci intensywnych nalotów malachitu, azurytu i obecności chalkopirytu.
Przejawy mineralizacji miedziowej (malachit, azuryt i chalkopiryt) na powierzchni spękań. Rdzeń z otworu Miedzianka PIG-1
Przejawy mineralizacji miedziowej (malachit, chalkopiryt i piryt) towarzyszącej żyłkom
Załadunek skrzynek z rdzeniem wiertniczym
Drugi z wykonanych otworów kierunkowych to „Krajno PIG-1” o długości 600 m. Otwór wykonany został na zboczach góry Strużnej koło Górna, w pobliżu uskoku świętokrzyskiego.
Teren zakładu górniczego otworu wiertniczego Krajno PIG-1
Idiomorficzne kryształy kalcytu w strukturach różanki kalcytowej w brekcji wapiennej
Rdzeń wiertniczy przygotowany do profilownia w plenerze - otwór Krajno PIG-1
Zabezpieczanie skrzynek z rdzeniem wiertniczym przed transportem
Efekty naukowe prac zostaną wkrótce zaprezentowane w publikacjach. Realizacja wierceń jest także dobrą okazją do zdobycia doświadczenia w zakresie dozorowania wierceń i profilowania otworu wiertniczego.
Rdzeń wiertniczy przygotowany do profilownia - Magazyn Rdzeni PIG-PIB O.Świętokrzyski w Kielcach
Sąsiadujący z otworem wiertniczym las pięknego Rezerwatu Miedzianka
Widok ze szczytów Rezerwatu Miedzianka w kierunku złoża wapieni dewońskich
Tekst: Paweł Kuć, Piotr Lenik
Zdjęcia: Paweł Kuć, Katarzyna Sadłowska
Współpraca Anita Starzycka
