W kwietniu, czerwcu oraz na początku sierpnia 2019 r. media informowały o erupcji gazu ziemnego, ropy naftowej i wody złożowej w Sękowej, o ekshalacjach gazu ziemnego w Limanowej oraz o wyciekach ropy naftowej w miejscowościach Ropica Górna i Kobylanka.
Występujące na powierzchni terenu objawy ropy naftowej i gazu ziemnego o naturalnym charakterze są oznaką, że pod ziemią, w warstwach skalnych, zachodzi proces migracji węglowodorów. Najprawdopodobniej taki naturalny charakter mają odnotowane ostatnio wycieki ropy w korycie rzeki Sękówka w miejscowości Ropica Górna (patrz: Fig. 1; Gajda, 2019; Stasikowski, 2019) i w rowie przydrożnym w miejscowości Kobylanka (Kowalski, 2019). Te objawy świadczą o funkcjonowaniu aktywnego systemu naftowego oraz są pierwszą przesłanką, że na danym obszarze i na większych głębokościach mogą występować złoża naftowe.
Mieszkańcy Małopolski i Podkarpacia od dawna byli świadkami takich zjawisk. Ziemie te stanowią bowiem kolebkę światowego przemysłu naftowego. To właśnie tu, w połowie XIX wieku, na obszarze występowania płaszczowinowych nasunięć Karpat zewnętrznych (Karpat fliszowych) nastąpił intensywny okres odkryć złóż naftowych i rozwoju wydobycia ropy naftowej.
Fig. 1. Naturalny wyciek ropy naftowej w rzece Sękówka (będącej prawobrzeżnym dopływem rzeki Ropy) w miejscowości Ropica Górna w gminie Sękowa (fot: Halina Gajda, źródło: gazetakrakowska.pl)
Zupełnie innym zjawiskiem od wspomnianych powyżej naturalnych wycieków są erupcje ropy naftowej, gazu ziemnego i wód złożowych, występujące w pobliżu dawnych, zlikwidowanych odwiertów wydobywczych i poszukiwawczych. Takimi przykładami są erupcja w Sękowej i ulatnianie się gazu ziemnego w Limanowej.
Fig.2. W Sękowej miała miejsce erupcja gazu ziemnego, ropy naftowej i wody złożowej (fot. Rafał Gajewski, źródło: sadeczanin.info)
Erupcja ropy naftowej, gazu ziemnego i wód złożowych w miejscowości Sękowa wystąpiła w miejscu, gdzie do 1995 r. odwiertem o nazwie „Franciszek-1” eksploatowano ropę naftową z pola naftowego „Sękowa-Ropica Górna-Siary” (Fig. 3; Portal wp.pl, 2019; wnp.pl, 2019; Michalik, 2019; Gajewski, 2019).
Złoże „Sękowa-Ropica Górna-Siary” było obiektem badań już od 1860 r. Złoże rozpoznano do wybuchu II wojny światowej 785 otworami wierconymi udarowo lub kopankami. Ropa naftowa nagromadzona jest w piaskowcach górnokredowo - paleoceńskich warstw inoceramowych płaszczowiny magurskiej. Poziomy piaskowców, z których wydobywano ropę naftową, występują tu na głębokości od 11 do 700 m (Skarbek, 1960; Karnkowski, 1993).
Fig. 3. Występowanie złóż ropy naftowej i towarzyszącego jej gazu ziemnego w obrębie Karpat zewnętrznych (Górka i in., 2007)
Opisywane zdarzenie jest prawdopodobnie wynikiem odbudowania się ciśnienia złożowego wiele lat po zlikwidowaniu odwiertu. Ciśnienie to znalazło ujście, skutkując erupcją płynów złożowych na powierzchnię (Dziadzio, 2019). Odbudowa ciśnienia złożowego w rejonie opuszczonego złoża ropy naftowej świadczy o występowaniu na omawianym obszarze wciąż aktywnego systemu naftowego. Nie oznacza to jednak, że potencjał wydobywczy złoża został odtworzony (Kowalski, 2019).
Sytuacja, jaka miała miejsce w czerwcu 2019 r. w miejscowości Limanowa, jest prawdopodobnie analogiczna do tej z Sękowej. Wyciek gazu ziemnego zlokalizowany był w miejscu zlikwidowanego odwiertu Słopnice-8 (Budacz, 2019; http://limanowa.in, 2019). Odwiert wykonano w rejonie nieeksploatowanego już złoża gazu ziemnego "Słopnice", o częściowej charakterystyce złoża gazu zamkniętego (ang. tight gas), trudnego do wydobycia ze względów geologiczno - technologicznych. Złoże gazu ziemnego "Słopnice" znajduje się ponadto w pobliżu złoża ropy naftowej o tej samej nazwie (Karnkowski, 1993). Skałą zbiornikową dla gazu ziemnego są warstwy grybowskie i najniższe części warstw krośnieńskich, występujące pod nasunięciem utworów płaszczowiny magurskiej na głębokości ponad 1500 m (Kozimor i in., 2017).
Choć Karpaty zewnętrzne czasy największego wydobycia ropy mają już za sobą, wciąż są postrzegane jako obszar perspektywiczny. Świadczy o tym niezmienne zainteresowanie firm naftowych i jest dobrze zilustrowane na mapie aktualnych koncesji na poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie węglowodorów w Polsce (Fig. 4).
Eksploatowane niegdyś przez PGNiG S.A. złoża „Sękowa - Ropica Górna - Siary” oraz „Słopnice” znajdują się dziś na obszarze objętym koncesjami poszukiwawczo-rozpoznawczymi o nazwach „433-434” i „435” (Fig.4). Bloki koncesyjne należą do firmy Orlen Upstream, która prowadzi tu prace zmierzające do odkrycie nowych złóż węglowodorów w utworach kredy, paleogenu i neogenu (Fig. 4; Orlen Upstream, 2019).
Poszukiwania wciąż trwają, a dalsze możliwości odkrycia złóż wiążą się m.in. z koncepcją ich występowania na większych głębokościach - w głębokich fałdach lub w podłożu Karpat zewnętrznych.
Fig. 4. Mapa koncesji na poszukiwanie, rozpoznawanie oraz wydobywanie węglowodorów oraz podziemne bezzbiornikowe magazynowanie substancji i podziemne składowanie odpadów wg stanu na 31.07.2019 r. (PIG-PIB, MŚ, 2019)
Tekst: Marcin Janas
Źródła informacji:
- Budacz J., 2019. gazetakrakowska.pl/limanowa-stary-odwiert-ciagle-niebezpieczny-ulatnia-sie-z-niego-gaz/ar/c1-14205219
- Dziadzio P., 2019. Słowo wstępne. Wiadomości Naftowe i Gazownicze, nr 4 (246), Czasopismo Stowarzyszenia Naukowo-Technicznego Inżynierów i Techników Przemysłu Naftowego i Gazowniczego
- Gajda H., 2019. Do Sękówki spod kamienia zaczęła wyciekać substancja, która wyglądem i zapachem przypominała ropę. Teren zabezpieczyli strażacy, Gazeta Krakowska, 6 sierpnia
- Gajewski R., 2019. https://sadeczanin.info/wiadomosci-telewizja/sekowa-nikt-nie-wie-jak-dlugo-bedzie-plonal-gaz-buchajacy-z-ziemi-wideo
- Górka A., Gliniak P., Madej K., Maksym A., 2007. Oil and gas fields in the Carpathians and the Carpathian Foredeep. Przegląd Geol., vol. 55, nr 12/1
- Karnkowski P., 1993. Złoża gazu ziemnego i ropy naftowej w Polsce. Karpaty i zapadlisko przedkarpackie Tom 2. Towarzystwo Geosynoptyków „Geos” AGH. Kraków
- Kowalski T., 2019. sadeczanin.info/wiadomosci/pod-gorlicami-znow-wybila-ropa-przez-pozamykane-odwierty-sprawdzilismy
- Kozimor T., Potera J., Nieć M., 2017. Złoża węglowodorów z towarzyszącymi nagromadzeniami niekonwencjonalnymi (złoża hybrydowe) i ich dokumentowanie. Przegląd Geologiczny, vol. 65, nr 10/1
- limanowa.in, 2019. limanowa.in/aktualnosci/pgnig-ulatniajacy-sie-gaz-z-odwiertu-nie-stanowi-zagrozenia/45653
- Michalik J., 2019. sadeczanin.info/gospodarka/jednak-bedzie-kuwejt-w-sekowej-gaz-ciagle-plonie-juz-ponad-miesiac?page=0%2C0
- Orlen Upstream, 2019. www.orlenupstream.pl/PL/Projekty/dzialalnoscwpolsce/Strony/default.aspx
- PIG-PIB, MŚ, 2019. https://bip.mos.gov.pl/fileadmin/user_upload/bip/koncesje_geologiczne/raporty_i_zestawienia/2019/08-19/Koncesje2019W_VII.jpg
- sadeczanin.info. sadeczanin.info/wiadomosci-telewizja/sekowa-nikt-nie-wie-jak-dlugo-bedzie-plonal-gaz-buchajacy-z-ziemi-wideo
- Skarbek K., 1960. Dokumentacja geologiczna złoża ropy naftowej w Ropicy Górnej, Sękowej i Siarach. Arch. Przeds. Kopaln. Naft. Krosno
- Stasikowski T., 2019. https://www.halogorlice.info/wiadomosci/20702,byl-gaz-w-sekowej-teraz-ropa-w-ropicy-aktualizacja
- Wnp.pl, 2019. https://www.wnp.pl/nafta/ok-40-tys-litrow-wody-zmieszanej-z-ropa-wyplynelo-z-ziemi-w-sekowej,344355_1_0_0.html
- WP.pl, 2019. https://wiadomosci.wp.pl/erupcja-ropy-i-gazu-w-sekowej-teraz-wojt-chce-uruchomic-wydobycie-6373790212216449a
