29 października 2019 r. w Leibniz Institute of Baltic Sea Research w Rostoku odbyła się jednodniowa, zamknięta konferencja podsumowująca wyniki realizacji projektu SEEsand. Kierownikiem projektu oraz głównym organizatorem konferencji był dr W. Reimer z Geo-Kompetenz-Zentrum (GKZ) z Freiberga. W konferencji uczestniczyli realizatorzy projektu z różnych ośrodków naukowych (m.in. GKZ Freiberg, TU Clausthal, IME RWTH Aachen), niemieckiej służby geologicznej (BGR), przemysłu (IMERYS Fused Minerals, LUNG MV, BAM Berlin), administracji samorządowej (m.in. Urząd ds. Zagospodarowania Przestrzennego, Środowiska Naturalnego i Geologii regionu Mecklenburgia-Vorprommen) oraz zaproszeni prelegenci ze służb geologicznych - duńskiej (dr C. Knudsen,GEUS ) i polskiej (dr hab. S. Mikulski, Państwowy Instytut Geologiczny - PIB).
W trakcie wygłoszonych referatów przedstawione zostały różne aspekty badawcze z zakresu poszukiwań i dokumentowania złóż piasków w basenie Morza Bałtyckiego, a także zagadnienia prawne i administracyjne związane z ich poszukiwaniem oraz najnowsze rozwiązania technologiczne i hydrometalurgiczne dla odzysku z nich koncentratów minerałów ciężkich i pierwiastków ziem rzadkich. Za szczególnie interesujące są uznawane piaski cyrkonowe, także w aspekcie ewentualnego odzysku z nich pierwiastków REE (ang. Rare Earth Elements).
Zwracano również uwagę na nowe możliwości badawcze oraz potrzebę zapewnienia dostaw piasków i koncentratów minerałów ciężkich (głównie cyrkonów) dla niemieckiego przemysłu ceramicznego i chemicznego. Przemysł ten finansuje poszukiwania i dokumentowanie zasobów minerałów ciężkich w basenie Morza Bałtyckiego oraz sponsoruje badania naukowe.
Sala obrad konferencji SEEsand w Leibniz Institute of Baltic Sea Research w Rostoku
Zaprezentowano również wiele istotnych zagrożeń środowiskowych związanych z realizacją prac poszukiwawczo - dokumentacyjnych oraz liczne ograniczenia prawne, które skutecznie uniemożliwiają działania inwestorom w niektórych obszarach morskich i/lub wybrzeża Bałtyku.
Udział w konferencji był możliwością zaprezentowania wyników badań zrealizowanych w PIG-PIB w ostatnich latach. Dr hab Stanisław Mikulski, wygłosił zamawiany referat pt. Rare earth elements pilot studies of the Polish Baltic marine sands enriched in heavy minerals (autorzy: S.Z. Mikulski, R. Kramarska, D. Kaulbarsz, M. Damrat, L. Jurys oraz G. Zieliński). W referacie przedstawione zostały wyniki prac nad występowaniem REE w udokumentowanych złożach piasków z obszaru Ławicy Odrzanej oraz Ławicy Słupskiej, a także piasków plażowych z Półwyspu Helskiego.
Piaski plażowe ze strefy przyboju silnie wzbogacone w minerały ciężkie. Półwysep Helski
Analizy chemiczne składu jakościowego i ilościowego pierwiastków ziem rzadkich w zbadanych próbkach osiągają zawartości ∑REE do 0,9% oraz wskazują na monacyt, ksenotym i cyrkon jako głównych wśród minerałów nośników REE.
Obraz elektronów wstecznie odbitych w sztucznych barwach uwypukla różnice w obecności minerałów w koncentracie; Nb-Rt – Nb rutyl; Rt – rutyl; Zrn – cyrkon; Hem – hematyt; Cst – kasyteryt; Cv – kowelin. Fragment w prostokącie jest powiększony na zdjęciu po prawej stronie. (Mikulski i in., 2016)
Podwyższonym koncentracjom REE towarzyszy wysoka zawartość Th (900–150 ppm). W próbkach koncentratów minerałów ciężkich stwierdzono również neodym (≤0,2% Nd), którego obecność jest związana z pojawianiem się pirochloru oraz Nb-rutylu.
Obraz elektronów wstecznie odbitych w sztucznych barwach z widocznymi punktami analiz SEM. Zrn – cyrkon; Rt – rutyl; (Ti, Cr)-Mgt – (Ti,Cr) – magnetyt. (Mikulski i in., 2016)
Udział Państwowego Instytutu Geologicznego - PIB w zamkniętej konferencji i możliwość zaprezentowania wyników zrealizowanych prac w zakresie badań REE w polskiej strefie piasków bałtyckich spotkał się z dużym zainteresowaniem uczestników konferencji i był świetną okazją do wymiany poglądów oraz nawiązania kontaktów naukowych z osobami bezpośrednio realizującymi projekt SEEsand.
Tekst i zdjęcia: Stanisław Z. Mikulski
