21 sierpnia br. o godz. 04:09:52.4 na półkuli południowej miało miejsce silne, podmorskie trzęsienie ziemi. Wystąpiło ono w rejonie Morza Banda, będącego jednym z mórz wewnętrznych Archipelagu Malajskiego (Indonezja). Epicentrum wstrząsów zlokalizowane było ok. 260 km na południowy-wschód od wybrzeża indonezyjskiej wyspy Sulawesi (Celebes) i w odległości około 300 km na WNW od wybrzeży Timoru. Źródło wstrząsów stwierdzono na głębokości niemal 650 km pod powierzchnią Ziemi. Wyznaczona w epicentrum magnituda wstrząsów osiągnęła M6.9.
Ze względu na głębokość źródła oraz znaczną odległość epicentrum od zamieszkałych, gęsto zaludnionych rejonów Indonezji nie spowodowało zniszczeń ani strat. Na podstawie relacji świadków można przyjąć, że zasięg odczuwalności zjawiska przekraczał odległość 1300 km (raporty Europejskiego Śródziemnomorskiego Centrum Sejsmologii EMSC).
Mapa administracyjna Archipelagu Malajskiego z lokalizacją epicentrum trzęsienia ziemi z 21 sierpnia 2020 r. godz. 04:09:52 UTC (mapa bazowa CIA, modyfikacja PSG)
Parametry zjawiska sejsmicznego z 21 sierpnia 2020 r. z epicentrum zlokalizowanym w regionie Morza Banda (wyciąg z bazy danych EMSC/NEIC)
Zjawisko to było skutkiem rozładowania naprężeń powstających w strefie marginalnej strefy subdukcji płyty australijskiej pod płytę Sunda na styku mikropłyt Banda i Molucca. Prędkość zanurzania się płyty australijskiej pod płytę sunda, w tej części świata, dochodzi do około 73 mm/rok. Rejon ten należy do Okołopacyficznego Pierścienia Ognia. W jego części obejmującej łuk wysp Archipelagu Malajskiego obserwuje się silną aktywność wulkaniczną oraz sejsmiczną w postaci licznych i częstych, a także silnych trzęsień ziemi.
2
Mapa sejsmotektoniczna regionu Morza Banda (Indonezja) wraz z obszarami otaczającymi (mapa bazowa – USGS) z naniesioną lokalizacją epicentrów trzęsień ziemi o magnitudzie M5.5+ od 1900 do 2016 roku (USGS) uzupełniona o lokalizację epicentrów zdarzeń zarejestrowanych pomiędzy 01.01.2017 a 21.08.2020 r. (uzupełnienie mapy podstawowej PSG na podstawie danych EMSC)
Oryginał tej mapy opracowany został przez specjalistów amerykańskiej służby geologicznej (USGS – http://earthquake.usgs.gov/earthquakes/tectonic/images/java_tsum.pdf). Na mapie zaznaczono główne elementy tektoniczne związane z tektoniką płyt oraz zaznaczono lokalizację epicentrów trzęsień ziemi o magnitudach większych lub równych 5.5, które zdarzyły się w tym regionie w latach od 1900 do 2016. Do prezentacji w niniejszym raporcie mapę zaktualizowano (PSG) w oparciu o zasób z bazy danych Europejskiego Śródziemnomorskiego Centrum Sejsmologii EMSC, poprzez uzupełnienie o lokalizację epicentrów zjawisk sejsmicznych o magnitudzie M>=5.5, zarejestrowanych pomiędzy 1 stycznia 2017 r. a 21 sierpnia 2020 r. W okresie tym na wyżej pokazanym obszarze zarejestrowanych zostało 100 trzęsień ziemi, których magnituda w epicentrum osiągnęła wielkość M5.5 lub była od niej wyższa. W przypadku dwóch zdarzeń z tego okresu magnitudy były wyższe od 7.0.
Statystyka zdarzeń sejsmicznych o magnitudzie M>=5.5 z epicentrum w rejonie Morza Banda zarejestrowanych od 1 stycznia 2017 do 22 sierpnia 2020 r. (na podstawie danych EMSC)
W okresie ostatnich 10 lat tylko w regionie Morza Banda (bez obszarów otaczających) zarejestrowanych zostało 1450 trzęsień ziemi o magnitudach powyżej progu odczuwalności (M>2.5). Trzęsienie ziemi o magnitudzie M6.9 z 21 sierpnia 2020 r. było jednym z trzech najsilniejszych, jakie wydarzyły się w regionie Morza Banda w ostatnim dziesięcioleci.
Wykaz zjawisk sejsmicznych o magnitudzie M>=6.5, zarejestrowanych w obszarze Morza Banda w okresie ostatnich 10 lat. (na podst. danych z bazy EMSC).
Statystyka zdarzeń sejsmicznych z obszaru Morza Banda zarejestrowanych w bazie danych EMSC w okresie od 1 lipca 2010 r. do 21 lipca 2020 r.
Lokalizacja trzęsienia ziemi z 21 sierpnia 2020 r., godz. 04:09:52.4 UTC w rejonie Morza Banda (oprac. EMSC)
Zjawisko sejsmiczne z regionu Morza Banda zostało także zarejestrowane w sieci PSG_Sejs_NET. Poniżej zaprezentowano fragment sejsmogramu zarejestrowanego przez szerokopasmową stację sejsmiczną (PG14), zainstalowaną w laboratorium monitoringu geodynamicznego państwowej służby geologicznej w Hołownie (gm. Podedwórze w pow. parczewskim).
Obraz falowy trzęsienia ziemi w rejonie Morza Banda z 21 sierpnia 2020 r., godz. 04:09:52.4 UTC zarejestrowanego na stacji monitoringu geodynamicznego państwowej służby geologicznej w Hołownie (PSG PG14)
Fazy pierwszych wstąpień fal objętościowych zdarzenia sejsmicznego z 21 sierpnia 2020 r.: PG14-Z eP: 04:22:36.939 ; ePP: 04:24:59.959 ; PG-14-E eS : 04:32:19.).
Odległość od epicentrum trzęsienia ziemi do stacji sejsmicznej PG14 d= 11.295 km Przejście fal sejsmicznych wywołanych przez trzęsienia ziemi w regionie Morza Banda przez stanowiska obserwacji geodynamicznych stacji Hołowno zostało również zarejestrowane w systemie monitoringu grawimetrycznego, prowadzonego na stacji w Hołownie. Odzwierciedlenie tych zjawisk w zapisie niektórych parametrów monitoringu wariacji pola siły ciężkości zaprezentowano na poniższym rysunku.
Fragmenty zapisu wybranych parametrów monitoringu grawimetrycznego w czasie przejścia przez punkt obserwacyjny w Hołownie fal sejsmicznych, wygenerowanych w trakcie trzęsień ziemi z epicentrum w regionie Morza Banda 21 sierpnia 2020 r., godz. 04:09:52.4 (UTC)
Drgania gruntu wywołane przechodzeniem fal sejsmicznych mają wpływ na wyniki pomiarów grawimetrycznych, pozwalając na obserwacje fal sejsmicznych w niższym przedziale zakresu częstotliwościowego aniżeli standardowe sejsmometry. Z tego względu ubocznym efektem monitoringu grawimetrycznego jest możliwość śledzenia lokalnych, niewielkich zmian pola siły ciężkości towarzyszących przejściu przez punkt obserwacji fal sejsmicznych. Na powyższym rysunku zaprezentowano zmiany przyspieszenia składowej pionowej siły ciężkości w miejscu obserwacji (wykres górny), zmiany prędkości cząstek gruntu (wykres środkowy) oraz amplitudę ich przemieszczeń (składowa pionowa – wykres dolny). Mimo olbrzymiej odległości od źródła (ok. 11289 km po powierzchni Ziemi) na zapisie monitoringu grawimetrycznego wyraźnie zaznaczają kolejne wstąpienia różnych rodzajów fal sejsmicznych. Pierwsze wstąpienie fali wygenerowanej w ognisku trzęsienia ziemi z rejonu Morza Banda zarejestrowane zostało na stanowisku obserwacji grawimetrycznych o godz. 04:22:37 (UTC), a więc z opóźnieniem 12 min i 45 s w odniesieniu do momentu rozpoczęcia zdarzenia.
Informację przygotował zespół z Centrum Geozagrożeń: Tomasz Czerwiński, Mirosław Musiatewicz, Przemysław Kowalski
Opracowanie: Maja Kowalska, Zakład Kartografii Geologicznej
