14 stycznia 2021 r. o godz. 18:28:18.1 UTC na terytorium Indonezji, w rejonie wschodniego wybrzeża wyspy Sulawesi, około 32 km na południe od miejscowości Mamuju, miało miejsce silne trzęsienie ziemi. Magnituda wstrząsów wynosiła M6.2. Epicentrum według European Mediterranean Seismological Centre (EMSC) znajdowało się w miejscu opisanym współrzędnymi 2.940S i 118.930E. Źródło wstrząsów położone było na głębokości 20 km pod powierzchnią ziemi.
Lokalizacja epicentrum trzęsienia ziemi z 14.01.2021 r., godz. 18:28:18.1 (UTC) w regionie Sulawesi (Celebes) w Indonezji (oprac. PSG, dane: EMSC, mapa bazowa: CIA).
Parametry zjawiska sejsmicznego z 14.01.2021 r., godz. 18:28:18.1 (UTC) w regionie Sulawesi (Celebes) w Indonezji
Obszar Indonezji jest obszarem o bardzo wysokiej aktywności sejsmicznej. Rocznie na tym obszarze rejestrowanych jest ponad 5 000 zjawisk sejsmicznych o magnitudzie powyżej progu odczuwalności (M>2.5). W 2020 r. zarejestrowano 6 266 takich zjawisk, z których osiem zaliczało się do bardzo silnych (magnituda M>6). Najsilniejsze trzęsienie ziemi, które wydarzyło się na terytorium Indonezji w ostatnich dwóch latach miało miejsce 14 lipca 2019 r. Jego magnituda oceniona została na M7.3. Epicentrum wstrząsów zlokalizowane było w południowej części wyspy Halmahera.
W porównaniu do wydarzenia z 14 lipca 2019 r. tegoroczne zjawisko z regionu wyspy Sulawesi było zdarzeniem słabszym. Niemniej jednak w rejonie obszaru epicentralnego, z centrum zlokalizowanym około 32 km na południe od miejscowości Mamuju, stało się ono lokalnie przyczyną znacznych uszkodzeń i zniszczeń budynków oraz infrastruktury, a także przyczyniło się do obrażeń i zranień wśród miejscowej ludności. Do 18 stycznia 2021 r. zidentyfikowano także 89 ofiar śmiertelnych. Do tragicznego bilansu przyczyniła się nocna pora, podczas której ludzie spali w domach i nie mieli czasu na podjęcia jakichkolwiek działań ratunkowych. Według czasu lokalnego trzęsienie ziemi rozpoczęło się w środku nocy, o godz. 02:28:18.1. Do końca dnia 15 stycznia zarejestrowano w rejonie epicentralnym 10 wtórnych zjawisk sejsmicznych o magnitudzie od M3.0 do M4.9.
Przyczyną częstych i silnych wstrząsów sejsmicznych na terytorium Indonezji jest jej położenie. Obejmuje ona około 17 tys. wysp położonych w strefach różnych interakcji zachodzących pomiędzy płytami tektonicznymi litosfery. Układ tektoniczny jest w tej części świata wyjątkowo skomplikowany. Wyspa Sulawesi położona jest w pobliżu węzła wyznaczonego stykiem trzech płyt tektonicznych I rzędu: euroazjatyckiej, pacyficznej i australijskiej. Strefy kontaktu płyt są silnie zaangażowane tektonicznie. W częściach peryferyjnych dzielą płyty na mniejsze bloki. Wyspa Sulawesi leży w obrębie płyty Sunda stanowiącej część płyty euroazjatyckiej.
Poniższa mapa, obrazująca aktywność sejsmiczną w tej części świata, opracowana została przez specjalistów amerykańskiej służby geologicznej i prezentuje lokalizację epicentrów trzęsień ziemi o magnitudach większych lub równych M5.5, zarejestrowanych w latach 1900 - 2016. Oryginalny podkład bazowy uzupełniony został o lokalizację epicentrów zdarzeń o magnitudzie nie mniejszej od M5.5, które miały miejsce po 1 stycznia 2017 r. i zostały zarejestrowane w bazie danych EMSC. W okresie od 1 stycznia 2017 r. do 18 stycznia 2021 r. na obszarze ograniczonym ramką mapy zarejestrowanych zostało 81 silnych trzęsień ziemi o magnitudach M>=5.5. Aż 30 trzęsień ziemi miało magnitudę wyższą lub równą M6.0! Na mapę w rejonie wyspy Sulawesi naniesiono również uskoki regionalne i przebieg granic pomiędzy mikropłytami w obrębie płyty sundajskiej i przylegającego otoczenia.
Mapa sejsmotektoniczna rejonu pogranicza płyty sundajskiej i płyty australijskiej z lokalizacją epicentrów zdarzeń sejsmicznych o magnitudach M>=5.5 zarejestrowanych w latach 1900 – 2016 (mapa bazowa USGS) oraz 2017 – 2021 (oprac. PSG, dane EMSC, lokalizacja stref tektonicznych wg USGS).
Trzęsienie ziemi z 14 stycznia br. obserwowane było również w sieci monitoringu aktywności sejsmicznej PSG_Sejs_NET państwowej służby geologicznej. Na poniższym rysunku pokazano zapis falowy zjawiska zarejestrowany na stacjach monitoringu geodynamicznego PSG w Hołownie (PG14) i w Dziwiu (PG15). Odległość stacji w Hołownie (PG14) od epicentrum trzęsienia wynosi 95.80 (około 10 600 km). Pierwsze wstąpienia fali P zarejestrowane zostały o godz. 18:41:42 (UTC). W odniesieniu do czasu w ognisku opóźnienie fali P na stacji w Hołownie wynosiło 13 min i 24.3 s. Fale S dotarły do stacji po upływie 24 min i 39 s. Pierwsze wstąpienia fali S na sejsmogramach zarejestrowane zostały o godz. 18:52:57.
Odległość stacji w Dziwiu (PG15) od epicentrum trzęsienia wynosi 98.40 (około 10 900km). Pierwsze wstąpienia fali P zarejestrowane zostały o godz. 18:41:54.5 (UTC). W odniesieniu do czasu w ognisku opóźnienie fali P na stacji w Hołownie wynosiło 13 min i 36.3 s. Fale S dotarły do stacji po upływie 25 min i 1.9 s od momentu zdarzenia. Pierwsze wstąpienie fali S na sejsmogramach zarejestrowane zostało o godz. 18:53:20.
Obraz falowy z zapisem rejestracji trzęsienia ziemi w regionie Sulawesi z 14 stycznia 2021 r., godz. 18:28:18.1 (UTC) zarejestrowany przez stację monitoringu aktywności sejsmicznej w Hołownie (PG14) i w Dziwiu (PG15).
Opisywane trzęsienie ziemi zarejestrowane zostało również w laboratorium geodynamicznym stacji PSG w Hołownie w zapisie monitoringu składowej pionowej siły ciężkości. Obraz falowy zjawiska zarejestrowany grawimetrem pływowym gPhoneX nr 165 zainstalowanym na wspólnym słupie pomiarowym z sejsmometrem stacji PG14 zaprezentowano na poniższym rysunku.
Fragment zapisu z monitoringu grawimetrycznego pola siły ciężkości na stacji PSG w Hołownie, gm. Podedwórze, pow. Parczewski (PG14) zarejestrowany w trakcie przejścia przez punkt obserwacji grawimetrycznych fal sejsmicznych wygenerowanych w ognisku trzęsienia ziemi o magnitudzie M6.2 w regionie Sulawesi (Indonezja) 14 stycznia 2021 r., godz. 18:28:18.1 (UTC).
Na rysunku zaprezentowane zostały 3 ścieżki z monitoringu pola grawitacyjnego zarejestrowane w trakcie przejścia przez punkt obserwacji fal sejsmicznych wygenerowanych w źródle trzęsienia ziemi z epicentrum w rejonie wyspy Sulawesi. Pierwsza ścieżka (wykres A) pokazuje zmiany przyspieszenia pionowej składowej pola siły ciężkości, druga (wykres B) zmiany składowej pionowej prędkości gruntu, zaś ścieżka 3 (wykres C) zmiany położenia (amplituda składowej pionowej) drgań podłoża w punkcie obserwacji. Należy zwrócić uwagę, że w trakcie przejścia fal powierzchniowych amplituda pionowej składowej drgań osiągnęła maksymalną wielkość blisko 13 µm tj. 0.013 mm.
Informację przygotował zespół z Centrum Geozagrożeń: Tomasz Czerwiński, Mirosław Musiatewicz i Przemysław Kowalski
Opracowanie: Maja Kowalska, Zakład Kartografii Geologicznej
