21 kwietnia 2021 roku decyzją Zarządu UNESCO Lista Światowych Geoparków UNESCO została poszerzona o 8 nowych geoparków z Indonezji, Finlandii, Danii, Niemiec, Grecji, Włoch... a także Polski! Do tego elitarnego grona dołączył Geopark Świętokrzyski, tym samym oficjalnie uzyskując prestiżowy status Światowego Geoparku UNESCO.
To nie tylko ogromny sukces, ale także historyczna chwila, bo Geopark Świętokrzyski jest pierwszym polskim geoparkiem na światowej liście UNESCO, który znajduje się w całości w granicach naszego kraju. Do tej pory mogliśmy pochwalić się jedynie transgranicznym, polsko-niemieckim Geoparkiem Łuk Mużakowa.
Geopark Świętokrzyski położony jest w zachodniej części Gór Świętokrzyskich i zajmuje obszar o powierzchni 526 km2. Znajduje się w granicach administracyjnych pięciu gmin: Kielce, Chęciny, Morawica, Nowiny i Piekoszów. Wyróżnikiem Geoparku jest wyjątkowa georóżnorodność, związana z występowaniem na tym terenie skał osadowych reprezentujących wszystkie systemy geologiczne od kambru do czwartorzędu. Istotnym elementem dziedzictwa geologicznego Geoparku są liczne pozostałości po dawnej eksploatacji kruszców i surowców skalnych, funkcjonujące obecnie jako reprezentatywne geostanowiska, z których część podlega ochronie prawnej jako rezerwaty przyrody nieożywionej (m.in. Wietrznia, Kadzielnia, Ślichowice czy Jaskinia Raj).
Kadzielnia. Fot. S. Rakowski
Rezerwat przyrody Góra Zelejowa. Fot. Łukasz Zarzycki
W objęciu ochroną obiektów przyrody nieożywionej na obszarze Gór Świętokrzyskich, pierwszoplanową rolę odegrali geolodzy z Oddziału Świętokrzyskiego PIG-PIB, którzy przez lata swojej działalności byli orędownikami chronienia wyjątkowo cennych obiektów oraz wykorzystania ich potencjału do celów geoedukacyjnych. Efektem ich prac była m.in. idea Chęcińsko-Kieleckiego Geologicznego Parku Krajobrazowego oraz koncepcja utworzenia centrum geoedukacji w rezerwacie Wietrznia, która zaowocowała utworzeniem Geoparku Kielce.
Rezerwat przyrody Wietrznia. Fot. K. Pęczalski
Stowarzyszenie Gmin Geopark Świętokrzyski powstało w 2015 roku (pierwotnie pod nazwą Geopark Chęcińsko-Kielecki) w wyniku porozumienia pięciu wspomnianych wyżej gmin. Do jego głównych celów należą m.in. działania na rzecz rozwoju geoturystyki oraz promocja dziedzictwa geologicznego, kulturowego, a także całego obszaru Geoparku.
Rezerwat przyrody Góra Miedzianka. Fot. Michał Poros
Pasmo Posłowickie. For. S. Pawlak
Michał Poros, Przewodniczący Zarządu Świętokrzyskiego Światowego Geoparku UNESCO, podczas krótkiej rozmowy zdradził nam plany na przyszłość dotyczące Geoparku. - Wykorzystanie potencjału unikatowego dziedzictwa geologicznego i kulturowego oraz zasobów przyrody ożywionej dla realizacji projektów związanych z geoturystyką, edukacją ekologiczną oraz tworzenia lokalnych produktów turystycznych, to jeden z priorytetów działalności Geoparku na najbliższe cztery lata – podkreślił.
Na Liście Światowych Geoparków UNESCO (List of UNESCO Global Geoparks) znajduje się obecnie 169 geoparków położonych w 44 krajach. Według definicji przedstawionej przez UNESCO Światowe Geoparki to obszary zawierające stanowiska o międzynarodowym znaczeniu geologicznym, służące zarówno ochronie przyrody, jak i edukacji oraz zrównoważonemu rozwojowi. Istotne w kwestii powstawania geoparków jest łączenie ochrony przyrody z rozwojem regionu przy jednoczesnym zaangażowaniu lokalnych społeczności. Warto zauważyć, że Światowe Geoparki UNESCO są wyróżnione w podobnej skali i równie prestiżowe jak obiekty z innych, szerzej znanych programów UNESCO: rezerwatów biosfery (Man and the Biosphere Programme) oraz listy światowego dziedzictwa (World Heritage List).
Serdecznie gratulujemy sukcesu wszystkim zaangażowanym w powstanie i działalność Geoparku Świętokrzyskiego!
Tekst: Mateusz Szadkowski, Katarzyna Szadkowska, Sylwester Salwa we współpracy z Michałem Porosem, Przewodniczącym Zarządu Świętokrzyskiego Światowego Geoparku UNESCO
Zdjęcia: S. Rakowski, Łukasz Zarzycki, Michał Poros, S. Pawlak, K. Pęczalski
