Pracownicy PIG-PIB wezmą udział w międzynarodowym projekcie ATLANTIS, dedykowanym badaniom podmorskich systemów hydrotermalnych, zasobów i surowców krytycznych występujących na obszarze między Wyspami Kanaryjskimi a Grzbietem Śródatlantyckim. Projekt ATLANTIS jest współfinansowany przez hiszpańskie Ministerstwo Nauki i Innowacji oraz przez Unię Europejską w ramach programu „Horizon Europe”. Jest także zgodny z europejską strategią w zakresie dostaw surowców mineralnych (EIP Raw Materials), the European Green Deal, the Energy and Climate Strategy, oraz zrównoważonego rozwoju mórz i oceanów (“Blue Growth”).
Projekt ATLANTIS został zainicjowany przez Instytut Geologiczno-Górniczy Hiszpanii (IGME), którego kierownikiem jest Prof. Luis Somoza Losada – Dyrektor ds. badań Hiszpańskiej Służby Geologicznej, przez lata odpowiedzialny za pion geologii morza. W realizację projektu, obok Państwowego Instytutu Geologicznego - Państwowego Instytutu Badawczego, zaangażowane zostały jednostki naukowe z Hiszpanii, Portugalii, Niemiec i Japonii.
Obszar planowanych badań w ramach projektu Atlantis (źródło: Somoza Losada & Gonzalez Sanz)
W ramach projektu zaplanowanego na lata 2022 – 2025 przewidziano dwa rejsy naukowo – badawcze na Ocean Atlantycki. Ich głównym celem będzie odkrycie nowych, głębokomorskich pól hydrotermalnych w obszarze Grzbietu Śródatlantyckiego i basenów oceanicznych, gdzie do tej pory badania były rzadkością a także ich zmapowanie w ultra-wysokiej rozdzielczości. Z tymi obszarami związane jest występowanie polimetalicznych siarczków masywnych, mułów metalonośnych, naskorupień Fe-Mn i pierwiastków ziem rzadkich.
Prace realizowane będą z pokładu hiszpańskiej jednostki r/v Sarmiento de Gamboa oraz przy wykorzystaniu m.in. portugalskiego ROV Luso 6000. Międzynarodowy i multidyscyplinarny zespół został podzielony na grupy robocze, które zostały przypisane poszczególnym zadaniom badawczym. Zaangażowanie pracowników PIG-PIB: Agaty Kozłowskiej-Roman z Zakładu Geologii Regionalnej oraz Michała Tomczaka z Oddziału Pomorskiego w Szczecinie w realizację projektu wiąże się z udziałem w rejsie badawczym oraz analizą materiału (próbek) i pozyskanych danych w zakresie:
- mineralogicznej i chemicznej charakterystyki złóż hydrotermalnych,
- roli życia mikrobiologicznego (bakterie i archeowce) tworzącego biominerały w warunkach hydrotermalnych,
- hydroakustycznej identyfikacji pióropuszy hydrotermalnych.
Realizacja projektu dostarczy wielu nowych danych całej społeczności zainteresowanej i zaangażowanej w badania obszarów głębokomorskich, w tym grzbietów śródoceanicznych, procesów wulkanicznych i systemów hydrotermalnych. Możliwość współpracy PIG-PIB z Hiszpańską Służbą Geologiczną oraz innymi uznanymi międzynarodowymi ośrodkami badawczymi oraz wybitnymi naukowcami bezpośrednio przełoży się na intensyfikację badań w rejonie Grzbietu Północnoatlantyckiego w najbliższych latach oraz wzrost międzynarodowego znaczenia Instytutu z zakresie badań oceanicznych.
Z uwagi, że część obszaru badań pokrywa się z planowanym przez Polskę na ten rok pierwszym rejsem pomiarowo-badawczym mającym na celu regionalną eksplorację Grzbietu Śródatlantyckiego objętego kontraktem z Międzynarodową Organizacją Dna Morskiego, uzyskane dane będą miały charakter komplementarny. Wyniki badań obu przedsięwzięć powinny zwiększyć zrozumienie złożonych relacji pomiędzy różnymi komponentami środowiska i siłami sprawczymi, które wpływają na charakter i dynamikę zmian zachodzących w obrębie tzw. stref spreadingu oraz hot-spotów.
Zarówno naukowe, jak i praktyczne aspekty projektu mają fundamentalne znaczenie, zwłaszcza w obecnych czasach, kiedy stale rosnące zapotrzebowanie na krytyczne surowce przekłada się na ich ceny, a tym samym na gospodarczą niezależność gospodarek narodowych.
Tekst: Michał Tomczak, Agata Kozłowska – Roman
