W dniach 24 – 26 października 2022 r. w siedzibie głównej Włoskiej Służby Geologicznej (ISPRA) w Rzymie odbyło się pierwsze po zakończeniu pandemii spotkanie grupy eksperckiej Urban Geology Expert Group (UGEG) EuroGeoSurveys. W ramach trzydniowego spotkania odbyły się również warsztaty dotyczące obliczania wskaźnika Urban Geo-Climate Footprint dla miast całego świata. W spotkaniu udział wzięło ponad 24 delegatów z 16 krajów, w tym 3 delegatów z Państwowego Instytutu Geologicznego-PIB. Nasz Instytut reprezentowali Grzegorz Ryżyński, Anna Stawicka i Jakub Kobiela – pracownicy Zakładu Geologii Inżynierskiej.
Program spotkania był różnorodny i obejmował obrady w ramach grupy UGEG, wycieczkę terenową prezentująca problematykę geologii terenów zurbanizowanych okolic Rzymu oraz warsztaty Urban Geo-Climate Footprint.
Wiceprzewodniczący Grupy Eksperckiej Urban Geology (UGEG) w EuroGeoSurveys i gospodarz spotkania – Francesco Lavigna z Włoskiej Służby Geologicznej ISPRA wita międzynarodową grupę delegatów UGEG w Rzymie
Obrady UGEG obejmowały następujące punkty:
- Sprawozdanie z działań UGEG w latach 2020 i 2021
- Wnioski z udziału delegatów UGEG w World Urban Forum 11 w Katowicach
- Koordynacja działań ekspertów UGEG w projekcie GSEU (Geological Services for Europe)
- Dyskusja nad planowanymi działaniami w ramach trzech głównych zakresów tematycznych UGEG o Integrated City Information Modelling o Geo-environmental pressure in urban o Geoscience communication for cities
- Plan działań: Networking i organizacja Webinarium na linii UGEG EGS a ITACUS (International Tunneling association on Underground Space) i ISOCARP (International Society of City and Regional Planners)
Grzegorz Ryżyński przedstawia sprawozdanie z udziału PIG-PIB jako Ambasadora EGS na Światowym Forum Miejskim – World Urban Forum WUF11 w Katowicach w czerwcu 2022 r.
Wycieczka terenowa zorganizowana przez ISPRA składała się z trzech części. Pierwsza z nich obejmowała wizytę na nowo budowanej linii metra „C”. Druga część to wizyta w podziemnych antycznych akweduktach rzymskich z V wieku p.n.e. Ostatnia – trzecia część wycieczki to wizyta w antropogenicznych jaskiniach powstałych w wyniku drążenia tuneli w tufitach zalegających w bezpośrednim podłożu geologicznym Rzymu.
Pierwsza część wycieczki pozwoliła geologom z grupy UGEG na zapoznanie się z wyzwaniami związanymi z licznie występującymi antycznymi zabytkami archeologicznymi na trasie nowo budowanej linii metra na obszarze Rzymu. Problematyka prezentowana w trakcie wizyty na budowie nowej linii „C” dotyczyła m.in. zagadnień monitoringu geodezyjnego odkształceń istniejących zabytków oraz ewentualnego wzmacniania i zabezpieczania ich konstrukcji i fundamentów przed niekorzystnym oddziaływaniem osiadań od drążenia tuneli metra lub wykopów stacji.
Członkowie Grupy Eksperckiej Urban Geology (UGEG) przed rozpoczęciem wizyty studyjnej na budowie linii metra „C” w Rzymie. Dzień drugi spotkania
Antyczne mury znajdujące się bezpośrednio w strefie oddziaływania wykopu stacji metra
Prace wykończeniowe – instalacja infrastruktury szynowej w tunelu linii metra „C”. Tunele metra w Rzymie drążone są w podobnej technologii jak w Warszawie – TBM EPB (Tunnel Boring machine – Earth Pressure Balance)
Druga część wycieczki terenowej pozwoliła na odwiedzenie działających do dzisiaj podziemnych antycznych akweduktów.
Renesansowa, spiralna klatka schodowa wiodąca do działających do dzisiaj antycznych tuneli akweduktów zasilających fontanny w centrum Rzymu
Akwedukt z 5 w p.n.e. Precyzja antycznych inżynierów jest godna podziwu – na długości ponad 20 km spadek hydrauliczny wynosi tylko 3 m. Akwedukt działa do dzisiaj
Trzecią częścią wycieczki terenowej była wizyta w podziemnych jaskiniach (wyrobiskach) wydrążonych w tufitach zalegających w podłożu geologicznym części Rzymu. To doskonała okazja do obserwowania aktualistycznych procesów powstawania nacieków jaskiniowych. Tunele te drążono w celu pozyskiwania materiału budowlanego do budowy konstrukcji inżynierskich od czasów antycznych, w okresie powojennym gromadzono w nich gruzy ze zniszczeń po II Wojnie Światowej oraz materiał z regulacji zboczy Tybru.
Wyrobiska w tufitach
W miejscach, gdzie istnieje ryzyko zawalenia się stropu wyrobisk w wyniku oddziaływania obciążeń nadległych obiektów budowlanych, od czasów historycznych budowane są filary wspierające
Bezpieczna rozbudowa Rzymu wymaga stałego monitoringu istniejących wyrobisk. Jednym z zadań geologów z ISPRA są okresowe inspekcje stanu jaskiń i ewentualne inicjowanie działań ostrzegawczych bądź naprawczych w wyniku zaobserwowania nowych deformacji lub pęknięć
Ostatni dzień spotkania obejmował warsztaty dotyczące stosowania wskaźnika Urban Geo-Climate Footprint (UGF), opracowanego przez ISPRA dla miast europejskich. Na warsztatach dyskutowano kwestionariusze UGF dla miast: Warszawa (Polska), Namur i Antwerpia (Belgia), Port Au Prince (Haiti), Florencja (Włochy), Sisak (Chorwacja), Liberec (Czechy), Darmstadt (Niemcy), Dublin (Irlandia). Strona internetowa ISPRA poświęcona UGF jest dostępna pod linkiem: ugf.isprambiente.it
Wskaźnik Geo-Climate Footprint (UGF) to nowe podejście wprowadzone i zaprojektowane przez ISPRA we współpracy z UGEG oraz z Uniwersytetem w Granadzie (Hiszpania). UGF jest narzędziem mającym na celu grupowanie i klasyfikowanie miast z geologicznego punktu widzenia. Miasta, które według ONZ wkrótce staną się miejscami, w których będzie żyła ponad połowa ludności świata, są w ciągłej interakcji z warunkami geologicznymi, w których są zlokalizowane.
Jest podstawowym założeniem UGF, że miasta o podobnym położeniu geologiczno-geograficznym mogą mieć podobne wyzwania geologiczne do rozwiązania, zarówno ze względu na wspólne problemy związane z podłożem, wodami gruntowymi lub procesami geodynamicznymi, jak i wpływem zmian klimatu na ich powierzchnię lub linie brzegową. Posiadanie wygodnego, dostosowanego do potrzeb specjalistów nie będących geologami, narzędzia (wskaźnika UGF) umożliwiającego prostą i szybką klasyfikację i grupowanie miast może być przydatne do szybkiego porównywania i wymiany najlepszych praktyk między nimi oraz budowania w świadomości decydentów i władz miejskich świadomości o tym, jak ważna jest geologia dla bezpiecznego rozwoju miast przyszłości.
Materiał wideo z warsztatu UGF
Dalsza implementacja narzędzia UGF jest zakładana w ramach projektu GSEU w ramach grupy zadaniowej WP8 - komunikacja, rozpowszechnianie i wykorzystanie informacji.
Warsztaty ze stosowania wskaźnika Urban Geo-Climate Footprint. Delegat PIG-PIB Grzegorz Ryżyński i wiceprzewodniczący UGEG Francesco Lavigna z ISPRA omawiają wypełnione kwestionariusze UGF dla Miasta Stołecznego Warszawy
Rzymskie spotkanie należy uznać za bardzo owocne. Pomimo efektywnej pracy grupy UGEG w formule online w ostatnich dwóch latach, spotkania w tzw. „na żywo” są jednak nie do zastąpienia.
Tekst: Grzegorz Ryżyński, Jakub Kobiela i Anna Stawicka
Zdjęcia: UGEG, Anna Stawicka i Jakub Kobiela