W dniach 19-22 września 2023 r. w Iłży odbyła się międzynarodowa konferencja Jurassica XV, zorganizowana przez Polsko-Słowacką Grupę Roboczą Systemu Jurajskiego afiliowaną przy Towarzystwach Geologicznych – Polskim i Słowackim. Obok Państwowego Instytutu Geologicznego - PIB współorganizatorami wydarzenia byli: Instytut Paleobiologii PAN, Słowacki Państwowy Instytut Geologiczny im. D. Štúra oraz Gmina Iłża, która w znaczącym stopniu wsparła logistycznie organizację konferencji. Piętnaste jubileuszowe spotkanie grupy jurajskiej zostało zorganizowane w 25-lecie jej istnienia i poświęcone było wymianie doświadczeń, a także wyników najnowszych badań sedymentologicznych, paleontologicznych, bio-, magneto- i cyklostratygraficznych, geochemiczny, kartograficznych i geoinżynierskich utworów jurajskich oraz skał z pogranicza triasu i jury oraz jury i kredy, z obszarów Polski i innych krajów.
Polsko-Słowacka Grupa Robocza Systemu Jurajskiego działa od 2011 roku, kiedy powstała wskutek przekształcenia się Polskiej Grupy Roboczej Systemu Jurajskiego, działającej od 1999 roku, w grupę międzynarodową. Konferencja Jurassica XV została dedykowana pamięci prof. Grzegorza Pieńkowskiego, niedawno zmarłego pracownika Państwowego Instytutu Geologicznego – PIB. Wspomnienia o profesorze zostały spisane przez A. Wierzbowskiego, J. Zacharskiego oraz G. Niedźwiedzkiego i opublikowane w materiałach konferencyjnych.
W konferencji wzięło udział 43 uczestników z 6 krajów. Przedstawiono 32 referaty i postery w języku angielskim. W trakcie wycieczek terenowych zaprezentowano profile geologiczne sześciu odsłonięć (Wierzbica, Błaziny, Skarbka, Wólka Bałtowska, Bałtów-Zarzecze, Owadów-Brzezinki), obejmujących górnojurajskie, morskie, utwory wapienno-margliste północno-wschodniego i północno-zachodniego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich. Jest to teren bogaty w skamieniałości oraz niedawno odkryte tropy dinozaurów zachowane w stropie dolnojurajskich, lądowych warstw piaskowców występujących pomiędzy osadami ilastymi w stanowisku Borkowice koło Przysuchy.
Uczestnicy konferencji
Uczestnicy konferencji zwiedzili również park dinozaurów, muzeum geologiczne i prehistoryczne oceanarium w obrębie Bałtowskiego Kompleksu Turystycznego. W trakcie konferencji, dzięki wsparciu Gminy Iłża, zorganizowano koncert muzyki filmowej oraz spotkanie uczestników na zamku w Iłży.
Konferencję otworzył dr hab. Piotr Szrek, zastępca dyrektora PIG-PIB (z lewej). Przemawia prof. dr hab. Hubert Wierzbowski (z prawej)
W konferencji Jurassica XV wzięło udział 13 pracowników PIG-PIB oraz emerytowany pracownik Instytutu. Przedstawili oni łącznie 8 referatów (w tym 3 tzw. „key notes”) i 1 poster, które zostały poświęcone:
- niedawnemu odkryciu tropów dolnojurajskich dinozaurów w Borkowicach koło Przysuchy, w którym uczestniczył zmarły prof. G. Pieńkowski
(G. Niedźwiedzki) - prowadzonym obecnie pracom nad precyzyjnym zdefiniowaniem granicy jury i kredy w ramach grupy roboczej beriasu, której przewodniczącym jest pracownik PIG–PIB. Grupa robocza beriasu utworzona została przy Podkomisji Kredy Międzynarodowej Komisji Stratygrafii afiliowanej przy Międzynarodowej Unii Nauk Geologicznych,
(J. Grabowski) - wynikom szczegółowych badań geochemicznych (chemostratygrafii) i zawartości materii organicznej w górnojurajskich skałach ilasto-mułowcowo-marglistych formacji pałuckiej (górny kimeryd–dolny tyton) na Niżu Polskim,
(H. Wierzbowski, J. Grabowski, B. Massalska i A. Feldman-Olszewska) - wspólnym cechom budowy ptaków i niektórych dinozaurów odzwierciedlających się w formie ich tropów,
(G. Gierliński) - wstępnym wynikom badań mikroskamieniałości i mikrofacji płytkowodnych, wapienno-marglistych utworów górnojurajskich z okolic Iłży,
(A. Wierzbowski, E. Krzyżak, M. Fąfara, H. Wierzbowski, B. Błażejowski i J.Grabowski) - potencjałowi zbiornikowemu formacji jurajskich w Polsce, który może być wykorzystany do magazynowania gazów i cieczy w celach przemysłowych,
(A, Wójcicki, J. Zacharski) - opracowaniu danych z profili głębokich wierceń przebijającym utwory jurajskie w Polsce, które są publikowane przez PIG-PIB w ramach serii wydawniczej „Profile Głębokich Otworów Wiertniczych”,
(J. Iwańczuk) - badaniom kartograficznym prowadzonym przez PIG-PIB w okolicach Iłży, w ramach prac nad szczegółowymi mapami geologicznymi Polski w skali 1:50 000.
(M. Ludwiniak, R. Zabielski)
Pracownicy PIG-PIB brali dodatkowo udział w badaniach, których wyniki prezentowane były w 2 referatach wygłoszonych przez naukowców z innych instytucji. Dotyczyły one następstwa facjalnego i środowiska osadzania się dolnojurajskich skał morskich Himalajów ( oraz sedymentologii i cyklostratygrafii utworów najwyższej dolnej jury zachodniego wybrzeża Wielkiej Brytanii.
Uczestnicy konferencji przed wejściem do geoparku Owadów-Brzezinki
W przewodniku wycieczek konferencji Jurassica XV, w artykule którego autorem jest prof. Andrzej Wierzbowski - emerytowany pracownik PIG-PIB, zaprezentowane zostały najnowsze dane na temat następstwa facjalnego utworów górnojurajskich z odwiedzanych stanowisk i ich datowań oraz budowy geologicznej północno-wschodniego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich, na obszarze którego położona jest Iłża. Dane te podsumowano również w trakcie wprowadzającego wykładu, bezpośrednio po otwarciu konferencji. Błażej Błażejowski i Łukasz Weryński przedstawili podsumowanie wieloletnich prac badawczych z kamieniołomu Owadów-Brzezinki dotyczących fauny kręgowców i bezkręgowców. Obecnie w obrębie kamieniołomu został stworzony Geopark Owadów-Brzezinki.
Wycieczki pokonferencyjne umożliwiły prezentację skał jurajskich obrzeżenia Gór Świętokrzyskich, które są intersującym materiałem dla rekonstrukcji paleośrodowiska i cykliczności sedymentacji. Zawierają one niezwykłe skamieniałości, takie jak tropy dinozaurów odkryte w Borkowicach, czy doskonale zachowane odciski miękkich tkanek organizmów morskich i owadów znane ze stanowiska Owadów-Brzezinki.
W trakcie konferencji Jurassica XV wybrano nowy zarząd grupy: Justyna Kowal-Kasprzyk (AGH); Marína Molčan Matejová (Uniwersytet Komeńskiego w Bratysławie) Błażej Błażejowski (PAN), Tomáš Potročný (AGH). Kolejne spotkanie Grupy Jurajskiej odbędzie się na Słowacji w 2024 r.
Tekst: Hubert Wierzbowski, Ewelina Krzyżak, Jolanta Iwańczuk
