W dniach 22-23 listopada 2023 r. w Państwowym Instytucie Geologicznym – PIB w salach Muzeum Geologicznego w Warszawie odbyła się 4. konferencja naukowa z cyklu „Zmiany klimatyczne w przeszłości geologicznej”. Wzięło w niej udział blisko 70 osób z wielu jednostek naukowych: wyższych uczelni, Polskiej Akademii Nauk, instytutów badawczych, jednostek samorządowych, a także liczni pracownicy PIG-PIB.
Konferencja została objęta honorowym patronatem Ministerstwa Klimatu i Środowiska, które reprezentował Minister dr Piotr Dziadzio, Główny Geolog Kraju. W swoim wystąpieniu, otwierającym konferencję, podkreślił znaczenie badań klimatycznych i wkład w nie środowiska geologicznego. Wskazał że badania zmian klimatu stanowią jeden z priorytetów nauki światowej, będąc częścią składową szeroko rozumianej polityki ekologicznej i strategii zrównoważonego rozwoju. Istotną rolę w podejmowanych w tym zakresie przedsięwzięciach powinny odgrywać osiągnięcia nauk przyrodniczych, przede wszystkim geologii, która gromadzi zawartą w skałach wiedzę o przeszłości Ziemi.
- Od dłuższego czasu w debacie publicznej narasta przekonanie, że niektóre efekty działalności człowieka przekraczają już regionalną skalę zjawisk, a nawet weszły w skalę globalną przyczyniając się do ocieplenia klimatu – mówił minister Piotr Dziadzio. – Spotkało się to nawet z propozycją nowej epoki geologicznej – antropocenu, co wiąże się z uznaniem roli człowieka jako istotnego czynnika geologicznego. Ważna jest w tym kontekście hipoteza badawcza, jaka stawiają organizatorzy: na ile działalność człowieka wzmacnia współczesne zmiany klimatyczne? - dodał.
Dr Piotr Dziadzio, Główny Geolog Kraju
Dyrekcję PIG-PIB reprezentował dr hab. Piotr Szrek, który zwrócił uwagę na rosnące zainteresowanie tematyką klimatyczną i prezentowanie coraz większej ilości wystąpień naukowców zajmujących się bardziej odległą historią zmian klimatu. Podkreślił również, że organizacja czwartej już konferencji z tego cyklu świadczy o wielkim znaczeniu badań paleoklimatycznych i potrzebie odnoszenia tych badań do współczesności.
Dr hab. Piotr Szrek, zastępca dyrektora PIG-PIB i Sekretarz Naukowy Instytutu
W czasie dwóch bardzo intensywnych dni konferencji wygłoszono 26 referatów i zaprezentowano 11 posterów. Zagadnienia podejmowane przez uczestników obejmowały swym zasięgiem większość okresów historii Ziemi od paleozoiku aż po czasy współczesne. Wystąpienia konferencyjne zostały przedstawione w 6 sesjach referatowych i podczas sesji posterowej. Większość sesji tematycznych poprzedzało wystąpienie znamienitych gości - naukowców - autorytetów w badaniach klimatu i środowiska.
Pierwsza sesja, inaugurująca konferencję, obejmowała zagadnienia związane z okresem paleozoiku, zaś otwierające wystąpienie przedstawił prof. Michał Ginter z Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego. Wygłosił referat pod frapującym tytułem „Gdzie lepiej żyć, a gdzie lepiej umrzeć: różnorodność środowisk życia rekinów w paleozoiku”. Kolejne referaty w sesji paleozoicznej dotyczyły dewońskich raf koralowych oraz roślinności i zmian klimatu w pensylwanie na obszarze niecki śródsudeckiej.
Prof. Michał Ginter
Następna sesja dotyczyła badania osadów mezozoicznych i została zainaugurowana wykładem prof. Alfreda Uchmana z Uniwersytetu Jagiellońskiego nt. „Cykliczność sedymentacji i zmiany cyrkulacji w dolnojurajskim basenie Cardigan w Wielkiej Brytanii”. W tej sesji przedstawiono ponadto 5 referatów omawiających roślinność triasową jako wskaźnik paleoklimatu, korelacje paleośrodowiskowe zapisane w materii organicznej utworów jurajskich, środowisko i implikacje paleoklimatyczne przełomu jury i kredy.
W sesji kenozoicznej przedstawiono 6 referatów o zróżnicowanej tematyce odnoszącej się do zmian klimatu przy zastosowaniu zróżnicowanych metod, od badań izotopów szkliwa kręgowców, poprzez wieloaspektowe badania paleontologiczne w oparciu o różne grupy organiczne (otwornice, nanoplankton, sporomorfy, małże, mszywioły), po badania tropów mioceńskich homininów.
Pierwszy dzień konferencji zakończyła sesja posterowa, w której przedstawiono zróżnicowane metody badań: paleontologiczne, geochemiczne, molekularne, radiowęglowe, spektrometyczne i inne. Ponadto przedstawiono również poster dotyczący różnych aspektów wykorzystywania zmian klimatu dla celów politycznych. Metody badawcze rejestrujące zmiany klimatu w odległych epokach geologicznych, mimo iż o mniejszej rozdzielczości, to wiele mówią o dynamice tych zmian w przeszłości utwierdzając w przekonaniu, że klimat kiedyś i dziś nie jest elementem niezmiennym, a podlega ciągłym fluktuacjom.
Dr Patrycja Dworczak podczas sesji posterowej
Drugi dzień konferencji obejmował zagadnienia zmian klimatu w ostatnich 2,6 mln lat, a zwłaszcza w czasie ostatniego miliona lat, kiedy to zmiany klimatyczne zapisały się niezwykle wyraźnie. Wykład wprowadzający wygłosił prof. Jan Dzierżek z Uniwersytetu Warszawskiego przedstawiając bardzo interesujący referat „Moje dowody na zmiany klimatu w przeszłości Ziemi”.
Pozostałe 4 referaty skupiały się na rejestracji zmian klimatu podczas interglacjałów mazowieckiego i eemskiego, a zrekonstruowanych na podstawie badań palinologicznych. Ostatni referat w tej sesji dotyczył rozwoju lądolodów plejstoceńskich odtworzony na podstawie metody anizotropii podatności magnetycznej.
W kolejnej sesji zaprezentowano 3 referaty metodyczne przedstawiające szczegółowe metody badań osadów czwartorzędowych przy zastosowaniu badań chemicznych torfowisk, datowań radiowęglowych i luminescensyjnych oraz kolorostratyfikacji sekwencji lessowo-glebowych.
Ostatnia sesja dotyczyła holoceńskich zmian klimatycznych. Przekrojowy referat wprowadzający „Współczesne ocieplenie na tle zmian klimatu w holocenie” przedstawił prof. Leszek Marks z PIG-PIB. Dwa pozostałe referaty dotyczyły holoceńskich chłodnych oscylacji klimatycznych zapisanych w osadach jezior mazurskich oraz średniowiecznego optimum klimatycznego zarejestrowanego w osadach wydmowych.
Prof. Leszek Marks
Na zakończenie konferencji odbyła się ożywiona dyskusja, podsumowano poruszane w referatach zagadnienia, odnosząc przeszłe wydarzenia klimatyczne do czasów współczesnych, szukając powiązań, analogii i dominujących trendów. Ogromne zainteresowanie uczestników wywoływało zwłaszcza rozumienie obecnych zmian klimatu i roli w tych zmianach działalności człowieka.
Konkluzją z konferencji jest pilna potrzeba popularyzacji wiedzy geologicznej. Należy kłaść nacisk na rolę nauki podczas dyskusji na temat zmian klimatu. Poznanie mechanizmów rządzących tymi zmianami i poszukiwanie w przeszłości geologicznej klucza do zrozumienia zmian zachodzących współcześnie jest istotne dla prognozowania przyszłości.
Równie ważna jest edukacja ekologiczna mająca na celu ochronę środowiska przyrodniczego w którym żyjemy.
Na zakończenie konferencji głos zabrał dyrektor PIG-PIB dr hab. Piotr Szrek dziękując za zorganizowanie tak interesującej i owocnej konferencji, a z uwagi na wagę poruszanych zagadnień, wyraził nadzieje, że takie konferencje będą w przyszłości kontynuowane.
Uczestnicy konferencji
pdf Księga abstraktów (1.64 MB)
Tekst: Barbara Słodkowska i Dominika Sieradz
Zdjęcia: Artur Baranowski, Michał Zieliński
Konferencja zorganizowana w ramach zadania „Współpraca krajowa w zakresie geologii i promocja działań państwowej służby geologicznej w latach 2021-2023” i została dofinasowana ze środków NFOŚiGW.
