We wrześniu 2023 r. Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy wspólnie z NORCE Norwegian Research Centre rozpoczął realizację projektu pn. Optimization of Shallow Geothermal Energy Resources for Green Transition (OptiSGE), finansowanego z Funduszu Współpracy Dwustronnej, Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014-2021 i Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2014-2021. Projekt ma na celu wzmocnienie zielonej transformacji poprzez wdrożenie innowacyjnych metod oceny i wykorzystania zasobów niskotemperaturowej energii geotermalnej dla wsparcia gospodarki i społeczeństw w Polsce i Norwegii. Kierownikiem tematu w PIG – PIB jest dr Maciej R. Kłonowski, natomiast w NORCE dr Kirsti Midttømme. Zakończenie projektu OptiSGE zaplanowane jest na sierpień 2024 r.
W dniach 21-24 listopada 2023 r. odbyła się wizyta studyjna OptiSGE w Polsce w ramach realizacji zadania Activity 2 Exchange of knowledge and experience, w której udział wzięli przedstawiciele obu instytucji partnerskich. Wizytę połączono ze szkoleniem dotyczącym zastosowania metody rozproszonych pomiarów temperatury (ang. Distributed Temperature Sensing, DTS) w otworach hydrogeologicznych, stanowiącym część zadania Activity 4: Pilot research: DTS field measurements and reference data collection.
Pracownicy PIG-PIB oraz NORCE podczas wizyty studyjnej w Oddziale Dolnośląskim PIG-PIB
W pierwszym dniu wizyty miała miejsce wymiana wiedzy i doświadczeń w siedzibie Oddziału Dolnośląskiego we Wrocławiu. W ramach cotygodniowego otwartego posiedzenia naukowego w OD PIG-PIB Kirsti Midttømme wygłosiła referat pt. Developments of geothermal energy and ground source heat pumps applications in Norway, w którym przedstawiła potencjał geotermalny Norwegii oraz wykorzystanie niskotemperaturowej energii geotermalnej poprzez systemy tzw. gruntowych pomp ciepła na tle budowy geologicznej kraju.
Prezentacja głoszona przez Kirsti Midttømme (NORCE)
Następnie przedstawione zostały prezentacje dotyczące działalności Państwowego Instytutu Geologicznego – PIB w zakresie geotermii:
- Geology, hydrogeology and geothermal conditions of Lower Silesia – P. Żuk, A. Krzonkalla, M. R. Kłonowski (Oddział Dolnośląski PIG-PIB),
- Low-temperature geothermal energy and ground source heat pumps in Poland – completed and ongoing projects at PGI-NRI – G. Ryżyński, M. Szlasa, M. Żeruń (PIG-PIB w Warszawie),
- Towards geothermal evaluation of SW Poland – comprehensive integration of petrophysical measurements and geophysical data – P. Słomski, Ł. Jasiński, B. Grochmal, K. Bulcewicz, A. Oniszczuk, M. Olkowicz, M. Dąbrowski (Oddział Dolnośląski PIG-PIB).
Prezentacja głoszona przez Pawła Żuka i Macieja Kłonowskiego (PIG-PIB)
Prezentacja głoszona przez Grzegorza Ryżyńskiego (PIG-PIB)
Prezentacja głoszona przez Piotra Słomskiego (PIG-PIB)
Podczas sesji popołudniowej odbyło się szkolenie teoretyczne zespołu projektowego z wykorzystania metody DTS, które poprowadził Peter Thomas z NORCE. Następnie goście z Norwegii zwiedzili wystawę okazów flory karbońskiej pochodzących z Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego, zgromadzonych w pierwszej połowie XX w. przez Georga Franza Zimmermanna, późniejszego pracownika Państwowego Instytutu Geologicznego. Kolejny punkt programu stanowiło zaznajomienie się z działalnością i wyposażeniem Laboratorium Petrofizycznego Oddziału Dolnośląskiego PIG-PIB.
Część teoretyczna szkolenia pomiarów DTS prowadzona przez Petera Thomasa (NORCE)
W drugim i trzecim dniu wizyty studyjnej miała miejsce jej część terenowa. W Cieplicach Śląskich-Zdroju dzięki uprzejmości Anny Leśniak, Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego i Geologa Górniczego Uzdrowiska Cieplice Sp. z o.o., Polskiej Grupy Uzdrowisk, zespół OptiSGE zapoznał się z odwiertem C-1 o głębokości ostatecznej 2 002,5 m p.p.t. – jednym z najgłębszych otworów eksploatacyjnych termalnej wody leczniczej w Polsce.
Zespół OptiSGE oraz Anna Leśniak z Uzdrowiska Cieplice przy instalacji hydrotermalnej otworu C-1
Otwór ujmuje wody pod ciśnieniem artezyjskim, których średnia temperatura na wypływie wynosi ok. 80°C. Woda wykorzystywana jest do celów balneologicznych oraz grzewczych przez Uzdrowisko Cieplice. Ponadto otwór służy Termom Cieplickim do ogrzewania wybranych niecek basenowych, ogrzewania pomieszczeń i produkcji ciepłej wody użytkowej. Woda termalna jest również czasami mieszana z wodą zwykłą wypełniającą niektóre baseny.
Zespół OptiSGE przy profilu geologiczno-technicznym odwiertu termalnego C-1 w budynku Term Cieplickich
Po południu uczestnicy sesji terenowej zwiedzili położony w Karpaczu zabytkowy drewniany kościół, tzw. stavkirke, wybudowany na przełomie XII i XIII w. w miejscowości Vang w południowo- środkowej Norwegii. W 1841 r. kościół został przeniesiony do Berlina, a od roku 1844, po zrekonstruowaniu stoi na obecnym miejscu, pełniąc funkcję świątyni ewangelicko-augsburskiej. Następnie zespół projektowy zaznajomił się z modelem przekroju geologicznego przez środkowe i zachodnie Sudety zlokalizowanym w Parku Miejskim na Wzgórzu Kościuszki w Jeleniej Górze.
Zespół OptiSGE podczas zwiedzania Kościoła Wang w Karpaczu oraz degustacji wody leczniczej w Uzdrowisku Cieplice
W kolejnym dniu wizyty studyjnej zapoznano się z niskotemperaturową instalacją geotermalną w Klasztorze w Henrykowie, znanym ze spisanej po łacinie w XIII w. Księgi Henrykowskiej, w której zapisano pierwsze zdanie w języku staropolskim. Do ogrzewania zabytkowego zespołu budynków klasztornych zastosowano niskotemperaturową instalację geotermalną i ciepłowniczą o innowacyjnych rozwiązaniach technologicznych. Sposób wykonania i działania instalacji w Henrykowie objaśnili: Dawid Golec, przedstawiciel firmy DiMEN Sp. z o.o. – projektanta i głównego wykonawcy instalacji ciepłowniczej, oraz Jarosław Ozimek, Prezes Zarządu firmy DPS Sp. z o.o. – wykonawcy robót wiertniczych.
Prezentacja modernizacji systemu grzewczego w Klasztorze Księgi Henrykowskiej prowadzona przez firmy DiMEN Sp. z o.o. oraz DPS Sp. z o.o.
Ostatnim punktem programu była praktyczna część szkolenia z zastosowania metody DTS przeprowadzona przez Petera Thomasa z NORCE. Zajęcia i pomiary testowe zrealizowane zostały w piezometrze W-1 położonym w Parku Skowronim we Wrocławiu.
Szkolenie praktyczne z pomiarów metodą DTS przeprowadzone przez Petera Thomasa (NORCE)
Wizyta studyjna zespołu projektowego PIG-PIB oraz NORCE w ramach projektu Optimization of Shallow Geothermal Energy Resources for Green Transition (OptiSGE) z sukcesem umożliwiła wymianę wiedzy, doświadczeń i praktyk badawczych w zakresie energii geotermalnej, a także otworzyła dalsze możliwości współpracy obu instytucji z Polski i Norwegii.
W trakcie wizyty PIG-PIB reprezentowali pracownicy Oddziału Dolnośląskiego we Wrocławiu: Paweł Brytan, Jolanta Duczmańska-Kłonowska, Łukasz Jasiński, Maciej Kłonowski, Anna Krzonkalla, Agnieszka Ładocha, Adrianna Maćko, Agnieszka Oniszczuk, Weronika Pratkowiecka, Wiktoria Sergiel, Piotr Słomski, Urszula Wyrwalska, Karol Zawistowski i Paweł Żuk oraz pracownicy Zakładu Geologii Inżynierskiej w Warszawie: Grzegorz Ryżyński i Marta Szlasa. NORCE reprezentowali Kirsti Midttømme, Anders Nermoen oraz Peter Thomas.
Projekt Optimization of Shallow Geothermal Energy Resources for Green Transition (OptiSGE) jest finansowany z Funduszu Współpracy Dwustronnej, Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014-2021 i Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2014-2021.
Tekst: Wiktoria Sergiel, Weronika Pratkowiecka, Maciej R. Kłonowski
