W dniach 22 stycznia - 8 marca 2024 r. w siedzibie Organizacji Narodów Zjednoczonych odbyła się sześćdziesiąta sesja Komisji Granic Szelfu Kontynentalnego (Commission on the Limits of the Continental Shelf; CLCS). Spotkanie podzielono na sesję plenarną oraz część poświęconą technicznej analizie i interpretacji danych pomiarowo-badawczych dostarczonych Komisji.
Komisja, powołana na mocy Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza z 1982 r., (art. 2 załącznika II) wydaje zalecenia dla państw nadbrzeżnych w sprawach związanych z ustanowieniem zewnętrznych granic ich szelfu kontynentalnego poza 200 milami morskimi od linii podstawowej (od której mierzy się szerokość morza terytorialnego), w oparciu o informacje i dane przekazane jej przez państwa nadbrzeżne. Zalecenia te opierają się na danych naukowych i technicznych oraz innych materiałach dostarczonych przez państwa w ramach zapisów artykułu 76 Konwencji (UNCLOS). Granice szelfu kontynentalnego ustalone przez państwo nadbrzeżne na podstawie niniejszych zaleceń są ostateczne i wiążące. Sesje Komisji są zwoływane przez Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów, a ich harmonogram podlega zatwierdzeniu przez Zgromadzenie Ogólne ONZ.
Podczas 60. Sesji Komisja wybrała nowego członka Komisji, Michała Tomczaka z Państwowego Instytutu Geologicznego-PIB (Polska) na wiceprzewodniczącego CLCS i powołała go do podkomisji i innych organów pomocniczych. Przedstawiciel Polski został desygnowany jako przewodniczący do pracy w pięciu podkomisjach zajmujących się wnioskami o poszerzenie granic szelfu kontynentalnego Trynidadu i Tobago, Wysp Cooka, Namibii, Kuby oraz Mozambiku (jako jej przewodniczący). Poza tym pracownik Instytutu został wybrany do organów pomocniczych CLCS: Komitetu ds. doradztwa naukowego i technicznego, Komitetu ds. poufności, a także Komitetu ds. szkoleń.
W trakcie siedmiotygodniowej sesji Komisja i jej podkomisje rozpatrywała wnioski o wyznaczenie przebiegu granicy szelfu kontynentalnego: Portugalii, Trynidadu i Tobago oraz Namibii oraz wnioski częściowe: Mauritiusu w odniesieniu do regionu Wyspy Rodrigues, Palau w odniesieniu do Obszaru Północnego, Hiszpanii w odniesieniu do obszaru Galicji, Kuby w stosunku do wschodniej części Zatoki Meksykańskiej. Rozpatrzono również częściowo zmienione wnioski: Brazylii w odniesieniu do obszaru równikowego, Wysp Cooka w zakresie płaskowyżu Manihiki oraz Islandii w odniesieniu do zachodniej, południowej i południowo-wschodniej części Grzbietu Reykjanes.
Podczas posiedzeń plenarnych Komisja wysłuchała prezentacji na temat wniosku złożonego przez Portugalię, które było powtórną prezentacją dokonaną na wniosek państwa oraz na temat wniosku Sfederowanych Stanów Mikronezji w odniesieniu do obszaru na północ od Wysp Yap.
W ramach posiedzeń poszczególnych podkomisji doszło do spotkań z delegacjami Hiszpanii, Islandii, Wysp Cooka, Trynidadu i Tobago oraz Kuby. Podkreślając znaczenie, jakie państwa przedkładające wnioski przywiązują do prac Komisji, delegacje są reprezentowane zazwyczaj na wysokim szczeblu: tj. przez ministrów i sekretarzy stanu, wiceministrów oraz ambasadorów.
Ponadto w trakcie sesji Komisja dokonała przeglądu regulaminu oraz zasad i schematu posiedzeń w celu ulepszenia obecnych metod pracy. Aby ułatwić udzielanie pomocy państwom nadbrzeżnym w zakresie poszerzania wiedzy naukowej i technicznej wymaganej do przygotowywania, poprawnego dokonania i prowadzenia wniosków, a także ich rozpatrywania, Komisja przygotowała propozycję dotyczącą opracowania kursów szkoleniowych, która będzie rozpatrzona podczas Zgromadzenia Państw - Stron Konwencji o prawie morza.
Podobnie, biorąc pod uwagę znaczący postęp naukowy i techniczny, jaki dokonał się od czasu opublikowania Naukowych i Technicznych Wytycznych Komisji, a także rozwój metod badawczych oraz praktyki i narzędzi badania wniosków, Komisja postanowiła, że opracuje aktualne biuletyny o znaczeniu naukowym i technicznym, które mogłyby pomóc państwom w odniesieniu do ich wniosków. W tych pracach, dzięki prowadzonym przez PIG-PIB zaawansowanym badaniom dna środkowego Atlantyku zostaną uwzględnione również polskie doświadczenia i wiedza w tym zakresie.
Streszczenia zaleceń oraz streszczenia wykonawcze przyjęte przez Komisję są dostępne są na stronie internetowej DOALOS: www.un.org/depts/los/clcs_new/clcs_home.htm
Komisja składa się z 21 ekspertów w dziedzinie geologii, geofizyki lub hydrografii. Członkowie Komisji są wybierani na pięcioletnią kadencję przez Zgromadzenie Państw-Stron Konwencji spośród swoich obywateli, z uwzględnieniem sprawiedliwej reprezentacji geograficznej. Z każdego regionu geograficznego wybieranych jest nie mniej niż trzech członków.
Tekst: Michał Tomczak
