100 lat Paratetydy. PIG-PIB na konferencji w Serbii

W dniach 30 września – 1 października 2024 r. odbyła się w Belgradzie (Serbia) konferencja naukowa pt. „100 Years of the Paratethys – Conceptual History and Modern Challenges”, zorganizowana przez Serbskie Towarzystwo Geologiczne (Srpsko geološko društvo – SGD) pod auspicjami Regionalnego Komitetu ds. Stratygrafii Neogenu Śródziemnomorskiego (Regional Committee on Mediterranean Neogene Stratigraphy – RCMNS) oraz Międzynarodowej Komisji ds. Historii Nauk Geologicznych (International Commission on the History of Geological Sciences – INHIGEO). W konferencji uczestniczyło blisko 50 osób reprezentujących Serbię, Chorwację, Słowenię, Węgry, Austrię, Niemcy, Szwajcarię, Holandię i Polskę. Przedstawicielem Państwowego Instytutu Geologicznego-PIB był dr Marek Jasionowski. Z Polski uczestniczyli także prof. Barbara Studencka z Muzeum Ziemi PAN w Warszawie i dr hab. Krzysztof Bukowski z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.

Konferencja została zorganizowana w związku z przypadającą w bieżącym w roku setną rocznicą wprowadzenia przez Władimira Łaskarewa (serb. Vladimir Laskarev) terminu Paratetyda, będącego obecnie w powszechnym użyciu. Władimir Łaskarew (1868 – 1954) był wybitnym rosyjskim i serbskim geologiem, który po rewolucji bolszewickiej w Rosji osiadł w Belgradzie, stolicy ówczesnego Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców (od 1929 roku Jugosławii) i bardzo zasłużył się dla tamtejszej geologii, zajmując się głównie badaniami osadów neogeńskich basenu panońskiego.

kilka osób siedzących w prezydium na sali na tle ekranu z prezentacją

Prezentacja poświęcona prof. Władimirowi Łaskarewowi; przy stole prezydialnym pierwsza osoba z prawej to prof. Ljupko Rundić, przewodniczący komitetu organizacyjnego konferencji (fot. organizatorów)

Paratetyda może być zdefiniowana jako system przed- i śródgórskich basenów sedymentacyjnych, który powstał we wczesnym oligocenie (i rozwijał się przez cały neogen aż do dzisiaj) na obszarze północnych peryferii oceanu Tetydy w związki z jego zanikiem podczas orogenezy alpejskiej. Dzielona jest na trzy części: zachodnią - obejmującą baseny przedalpejskie, środkową – baseny przedkarpackie i wewnątrzkarpackie oraz wschodnią, zwaną też basenem ponto-kaspijskim lub euksynicznym, sięgającą od dzisiejszego Morza Czarnego aż po Azję Środkową.

Poszczególne akweny Paratetydy były morzami śródlądowymi, które często ulegały częściowej lub całkowitej izolacji zarówno od oceanu światowego, jak i między sobą, skutkiem czego było duże zróżnicowanie litologiczne osadów je wypełniających oraz rozwój organizmów endemicznych.

Różnice w zapisie kopalnym między morzami Paratetydy a obszarem śródziemnomorskim przyczyniły się do powstania odrębnych, regionalnych podziałów stratygraficznych. Kluczowe znaczenie ma ustalenie korelacji między standardowymi piętrami wydzielonymi w prowincji śródziemnomorskiej, a regionalnymi piętrami miocenu Paratetydy Środkowej i Paratetydy Wschodniej.

Pierwszy dzień konferencji obejmował sesje referatowe i sesję posterową. Na początku przedstawiono życie i osiągniecia Władimira Łaskarewa, a później prezentacje omawiające różne zagadnienia związane z obecnymi badaniami na obszarze Paratetydy (19 referatów i 8 posterów). Dyskutowano też m.in. o współczesnych problemach dotyczących stratygrafii i paleogeografii Paratetydy.

Dr Marek Jasionowski z PIG-PIB, jako reprezentant zespołu autorów z Polski i Ukrainy przedstawił referat dotyczący polsko-ukraińskich badań osadów górnego badenu na Podolu (Ukraina).

W drugim dniu konferencji odbyła się wycieczka geologiczna, podczas której przedstawiono siedem odsłonięć osadów miocenu i pliocenu basenu panońskiego w okolicy Belgradu. Zwieńczeniem wycieczki był późnopopołudniowy rejs po Dunaju, którego głównym celem było 50-metrowej wysokości odsłonięcie plejstoceńskich lessów w klifie na brzegu Dunaju w podbelgradzkiej miejscowości Zemun (obecnie włączona do Belgradu), badane przez Łaskarewa w 1922 r., niedługo po jego przybyciu do Belgradu.

grupa osób pozujących do zdjęcia

Grupowe zdjęcie uczestników wycieczki terenowej na tle wapieni krasnorostowych badenu w odsłonięciu Tašmajdan w Belgradzie (fot. organizatorów)

grupa osób oglądających stanowisko geologiczne, skarpę w terenie

Odsłonięcie piasków panońskich we wsi Zaklopača koło Belgradu (fot. Marek Jasionowski)

widok z rzeki na skarpę i brzeg

Odsłonięcie lessów plejstoceńskich w dzielnicy Belgradu Zemun widziane ze statku na Dunaju (fot. Marek Jasionowski)

Więcej: https://sgd.rs/100Paratethys/

Tekst, Marek Jasionowski, Barbara Studencka