Jakie dinozaury żyły na obszarze Polski? Jakie środowiska zamieszkiwały? Jaki tryb życia prowadziły? Na te i wiele innych pytań można znaleźć odpowiedź badając ich tropy.
Polska to kraj ubogi w szczątki kostne dinozaurów, ale bogaty w pozostawione przez nie tropy. Dinozaury, które żyły w erze mezozoicznej pozostawiły w skałach osadowych m.in. Gór Świętokrzyskich, Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej, Mazowsza i Roztocza liczne ślady swego bytowania. Możemy znaleźć je podczas pieszych wędrówek, choć bez wprawnego oka, wiedzy, doświadczenia i odrobiny szczęścia nie jest to takie łatwe. Dlatego dla wszystkich amatorów dinozaurów przygotowaliśmy geologiczną atrakcję. Tropy pozostawione przez polskie dinozaury można obejrzeć w Muzeum Geologicznym Państwowego Instytutu Geologicznego (Warszawa, ul. Rakowiecka 4) na wystawie Tropami Polskich Dinozaurów.
Wystawa jest opowieścią o dinozaurach i ich świecie zapisaną skamieniałymi śladami stóp tych niezwykłych kręgowców. Prezentowane na wystawie okazy stanowią unikalne źródło badań o ich życiu. Najstarsze pochodzą sprzed blisko 210 mln lat, a najmłodsze sprzed prawie 70 mln lat, obejmują więc niemal cały czas panowania dinozaurów na Ziemi. O wyjątkowej wartości prezentowanej kolekcji stanowi ich autentyczność i pochodzenie z obszaru Polski.
Zachęcając do odwiedzania Muzeum Geologicznego Państwowego Instytutu Geologicznego - PIB i obejrzenia wystawy Tropami Polskich Dinozaurów już teraz prezentujemy część jej eksponatów:
Trias
Ślady pierwszych świętokrzyskich dinozaurów utrwalone są w skałach powstałych około 210 mln lat temu w wąwozie w Skarszynach (koło Ostrowca Świętokrzyskiego). Zwierzętami, które pozostawiły tam swoje ślady były olbrzymie roślinożerne prozauropody. Ich trop nosi nazwę Pseudotetrasauropus, a jego sprawcą był zapewne plateozaur.
Trop Pseudotetrasauropus; wiek: noryk, trias; Skarszyny, Góry Świętokrzyskie
Jura
Pod Sołtykowem koło Odrowąża około 200 mln lat temu rozciągała się sawanna, na której żyły dinozaury. Koliste duże ślady stóp i mniejsze ślady kończyn przednich noszące nazwę Parabrontopodus należą do dużych zauropodów.
W cieniu olbrzymów żyły małe dinozaury ptasiomiedniczne- lesotozaury, twórcy śladów Anomoepus.
Doskonale zachowane tropy rodzaju Moyenisauropus obecne są we wczesnojurajskich skałach z Gromadzic koło Ostrowca Świętokrzyskiego. Pozostawiły je scelidozaury -przodkowie kolczastych stegozaurów i dinozaurów pancernych.
Trop Moyenisauropus; wiek: hetang, jura dolana; Gromadzicie, Góry Świętokrzyskie
Pod koniec okresu jurajskiego, około 160 mln lat temu, na obszarze północno-wschodniego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich np. w rejonie Bałtowa, Błazin i Wierzbicy dochodziło do okresowego powstawania obszarów wyspowych, po których spacerowały dinozaury. Wśród tropów dinozaurów z Błazin rozpoznane zostały ślady Brontopodus pozostawione przez karłowatego zauropoda.
Kolejnym roślinożercą z tego obszaru był stegozaur z Bałtowa. Na tych spokojnych jaroszy polowały z kolei mięsożerne teropody. Tropy dużych teropodów reprezentuje okaz z Błazin. Jest to ślad noszący nazwę Megalosauripus. Pozostawił go przedstawiciel allozauroidów.
Mniejszym dinozaurem drapieżnym był celulozaur. Jego trop znaleziono pod Czarcią Stopką w Bałtowie. Jest to maleńki ślad rodzaju Wildeichnus odpowiadający stopie niemieckiego okazu kompsognata.
Trop Wildeichnus, wiek:oksford, jura górna, Bałtów, Góry Świętokrzyskie
Kreda
Pod koniec okresu kredowego, około 70 mln lat temu, morze zaczęło ustępować z obszaru Polski. Roztocze było wówczas światem rozległych równi węglanowych. Na tym pograniczu morza i lądu żyły dinozaury. Najdziwniejszymi z nich były terizinozaury (roślinożerne teropody!). Pozostawiły one osobliwe tropy rodzaju Macropodosaurus.
Ślad stopy noszący nazwę Velociraptorichnus do niedawna znajdował się na Górze Młynarce. Pozostawił go przedstawiciel eumaniraptorów.
Trop Velociraptorichnus; wiek: kampan, górna jura, Góra Młynka, Roztocze
Okazy prezentowane na wystawie pochodzą ze zbiorów Muzeum Geologicznego Państwowego Instytutu Geologicznego - Państwowego Instytutu Badawczego (PIG-PIB) oraz ze zbiorów osób prywatnych.
Wystawa została sfinansowana przez PIG-PIB i przygotowana przez Muzeum Geologiczne.
Do obejrzenia całej wystawy zapraszamy od poniedziałku do piątku w godz. 09.00-15.00 oraz w niedzielę w godz. 10.00-14.00.
autorzy: Gerard Gierliński, Iza Olczak-Dusseldrop
zdjęcia: Gerard Gierliński
