Przykładem kompleksowego podejścia do zagadnienia monitorowania wód podziemnych na obszarach dużych aglomeracji miejskich jest Trójmiasto, gdzie od drugiego kwartału 2011 r. rozpoczęto prace i badania mające na celu wdrożenie kompleksowego systemu monitorowania wód podziemnych. Koncepcja tych prac została opracowana przez zespół hydrogeologów z Oddziału Geologii Morza w Gdańsku PIG-PIB w 2009 r. na zlecenie instytucji odpowiedzialnych za gospodarkę wodną w Trójmieście: Gdańskiej Infrastruktury Wodociągowej i Kanalizacyjnej Sp. z o.o. w Gdańsku i AQUA Sopot Sp. z o.o.
Koncepcja zakłada budowę systemu (nazwanego przez autorów geoMonitoring), którego podstawowym celem jest monitorowanie zmian zasobów (stanów) oraz ocena jakości wód podziemnych, a także identyfikacja zagrożeń w obrębie gmin Gdańska i Sopotu. Podstawą systemu stały się sieci monitoringów osłonowych dużych ujęć wód podziemnych oraz studnie i wytypowane piezometry na pozostałych ujęciach. Zatomizowane do tej pory systemy monitoringowe zostały zintegrowane w jedną spójną sieć obserwacyjną obejmującą wszystkie ujęcia komunalne i zakładowe. Jest ona ponadto powiązana z siecią krajową, regionalną i sieciami lokalnymi. Przy wyborze punktów obserwacyjnych uwzględniono specyfikę regionu wyróżniającą się wielopiętrowym systemem wodonośnym i sąsiedztwem brzegu morskiego oraz inne istotne czynniki kształtujące stan chemiczny zasoby wodne, m. in. budowę geologiczną, obecność dużych ujęć wód podziemnych, występowanie anomalii hydrogeochemicznych, występowanie obszarów chronionych.
Zakres prac
Projektowane badania obejmują ogromny zakres prac terenowych i laboratoryjnych. Do cyklicznych badań stanów i jakości wód podziemnych wytypowano 288 studni i otworów obserwacyjnych. Będą w nich wykonywane cykliczne pomiary zwierciadła wody i pobory próbek wody do badań składu chemicznego. Zakłada się zróżnicowaną częstotliwość pomiarów zwierciadła wody i poboru próbek w zależności od stopnia zagrożenia i zachodzących zmian hydrodynamicznych. Na obszarach wrażliwych pomiary stanów wody będą wykonywane co miesiąc, na pozostałych obszarach 4 i 2 razy w roku. Adekwatnie będzie przebiegał pobór próbek wody: 4x i 1x w roku. W pierwszym etapie wdrożenia koncepcji (2011-2012) zostanie wykonanych ok. 1500 pomiarów i badań terenowych oraz 422 analiz próbek wody w pełnym zakresie oznaczeń. Analizy chemiczne wód podziemnych przeprowadzi Centralne Laboratorium chemiczne PIG-PIB. Obserwacje i badania obejmą wszystkie poziomy gdańskiego systemu wodonośnego: czwartorzędowy, mioceński, oligoceński i kredowy. Pod pełną kontrolą systemu będą nie tylko najważniejsze ujęcia (41), ale cała strefa drenażu wód z Głównymi Zbiornikami Wód Podziemnych 111 i 112, obszary zasilania oraz strefy anomalii hydrochemicznych i ingresji wód morskich.
Dane hydrogeologiczne
Wyniki obserwacji oraz inne dane zasilą tzw. Środowiskową Bazę Danych (ŚBD), która stanowić będzie integralną i ważną część systemu. Administrować ją będzie również zespół specjalistów z Oddziału Geologii Morza PIG-PIB. Na bieżąco będą analizowane wyniki pomiarów terenowych i laboratoryjnych. ŚBD będzie służyć przede wszystkim władzom lokalnym i instytucjom zarządzających gospodarką wodną, jednak wyniki przeprowadzonych prac powinny zostać zaprezentowane również pozostałym interesariuszom – społeczeństwu. Zostanie to zrealizowane poprzez stworzenie platformy wymiany informacji nt. stanu wód podziemnych na terenie Gdańska i Sopotu, wykorzystującej Internet jako podstawowy nośnik danych.
Jak już wspomniano główne założenia zintegrowanego systemu monitorowania wód podziemnych zawiera dokument pt. Koncepcja monitorowania wód podziemnych w Gdańsku i Sopocie opracowany przez Oddział Geologii Morza w Gdańsku PIG-PIB w 2009 r. W 2010 r. trwały prace przygotowawcze i organizacyjne prowadzone przez Gdańską Infrastrukturę Wodociągowo-kanalizacyjną w Gdańsku oraz inne instytucje samorządowe. Zmodernizowano sieć obserwacyjną głównych ujęć wód podziemnych oraz odwiercono ponad 100 otworów obserwacyjnych. Z planowanym projektem monitorowania wód podziemnych zostały zapoznane instytucje i organizacja związane z gospodarką wodną i ochroną środowiska oraz lokalne media.
W pierwszym kwartale br. została podpisana umowa przez PIG-PIB, GIW-K Sp. z o.o. oraz AQUA Sp. z o.o. w Sopocie na wdrożenie Koncepcji. W związku z tym 12 kwietnia 2011 roku w Gdańsku odbyło się spotkanie poświęcone omówieniu głównych założeń Systemu monitorowania wód podziemnych w Gdańsku i Sopocie. W spotkaniu uczestniczyli partnerzy przedsięwzięcia: Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna Sp. z o.o. (GIWK), Wydział Środowiska Urzędu Miejskiego w Gdańsku, AQUA Sopot Spółka z o.o., przedstawiciele Państwowego Instytutu Geologicznego Państwowego Instytutu Badawczego (PIG-PIB) oraz trójmiejskie firmy i instytucje związane z gospodarką wodną i ochroną środowiska. Gospodarzem spotkania była Gdańska Infrastruktura Wodociągowo-Kanalizacyjna Sp. z o.o., w imieniu której Prezes Zarządu mgr Jacek Skarbek powitał zgromadzonych gości i omówił główne założenia projektu. Natomiast podstawowe założenia Koncepcji zaprezentowali jej autorzy – dr Mirosław Lidzbarski i mgr inż. Zbigniew Kordalski.
Kierownik projektu mgr inż. Zbigniew Kordalski przedstawił strukturę Środowiskowej Bazy Danych oraz sposób przekazywania informacji o stanie środowiska wodnego. Przypomniał, że w celu zapewnienia kompleksowej analizy zmian zachodzących w środowisku wodnym konieczne będzie pozyskanie danych nie tylko z obserwacji sieci związanych z ujęciami komunalnymi, ale także z innych systemów monitoringowych. W efekcie do bazy danych będą trafiały również wyniki obserwacji i badań z wybranych ujęć zakładowych i sieci monitoringów lokalnych związanych z obiektami potencjalnie zagrażającymi wodom podziemnym. Szczegółowe zasady tej współpracy omówił Ryszard Gajewski, Dyrektor ds. technicznych GIWK.
Zgodnie z podpisaną umową I etap Koncepcji będzie realizowany w latach 2010-2011. Zakończy go sprawozdanie i przekazanie wdrożonego systemu monitorowania wód podziemnych do dalszej eksploatacji. Zakres dalszych prac i badań zostanie zweryfikowany i dostosowany do rezultatów badań z etapu I. Przed drugim etapem zostanie dokonana ocena wdrożenia I etapu oraz sformułowane wnioski na dalsze etapy eksploatowania systemu. W dalszych etapach niezależnie od prac terenowych, laboratoryjnych planuje się dalsze administrowanie Środowiskową Bazą Danych oraz badania modelowe Gdańskiego Systemu Wodonośnego w celu weryfikacji i redystrybucji zasobów wód podziemnych.
Warto dodać, że podjęte zadanie przez zespół hydrogeologów z Oddziału Geologii Morza w Gdańsku otwiera nowy rozdział we współpracy z władzami samorządowymi w zakresie gospodarki wodnej oraz monitorowania i przeciwdziałania geozagrożeniom. PIG-PIB obok zadań państwowej służby hydrogeologicznej (PSH) zaczął pełnić rolę regionalnego ośrodka monitorującego, analizującego i ostrzegającego w zakresie gospodarowania i zarządzania zasobami wodnymi w rejonie Aglomeracji Gdańskiej.
Strona tytułowa opracowania inicjującego procedurę wdrożenia Zintegrowanego systemu monitorowania wód podziemnych w rejonie Aglomeracji Gdańskiej (PIG-PIB, 2009)
Mapa hydrogeologiczna i przekrój hydrogeologiczny
http://www.trojmiasto.pl/wiadomosci/Woda-pod-lupa-naukowcow-n36992.html
Informacje medialne o powstającym systemie monitorowania wód podziemnych w Trójmieście
Znak graficzny Koncepcji
Spotkanie informacyjne – kwiecień, 2011 r. Prezes Zarządu GIWK Gdańsk mgr Jacek Skarbek wita uczestników spotkania i przedstawia genezę i główne cele podjętych zamierzeń.(fot. GIWK)
Spotkanie informacyjne – kwiecień, 2011 r. Zastępca Dyrektora Oddziału Geologii Morza dr Mirosław Lidzbarski PIG-PIB prezentuje główne uwarunkowania hydrogeologiczne Gdańskiego Systemu Wodonośnego. (fot. GIWK).
