Susza jest złożonym zjawiskiem, w rozwoju którego można wyróżnić kilka etapów. Jeśli deficyt opadów atmosferycznych utrzymuje się odpowiednio długo, zjawisko suszy rozwija się również w wodach podziemnych w postaci niżówki hydrogeologicznej. Przejawia się ona obniżeniem zwierciadła wód podziemnych poniżej stanów niskich ostrzegawczych. Aktualnie zjawisko to występuje w pierwszym poziomie wodonośnym. Monitoring wód podziemnych na potrzeby oceny sytuacji hydrogeologicznej i prognozowania jej zmian prowadzi Państwowa Służba Hydrogeologiczna, którą pełni Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy.
Jeśli w ciągu nadchodzących tygodni nie wystąpią znaczne opady, na części obszaru Polski prognozuje się utrzymanie niżówki hydrogeologicznej. Najbardziej zagrożone będą województwa wielkopolskie, kujawsko-pomorskie, lubelskie oraz pomorskie, podlaskie, dolnośląskie, opolskie i śląskie. Jednak lokalnie problemy mogą pojawić się także w województwach mazowieckim i warmińsko-mazurskim. Oznacza to, że zwłaszcza na wymienionych obszarach, może dojść do utrudnień w zaopatrzeniu w wodę z płytkich ujęć wód podziemnych (indywidualne studnie gospodarskie) oraz z ujęć komunalnych eksploatujących pierwszy poziom wodonośny, najszybciej reagujący na deficyt opadów.
Nadal nie przewiduje się problemów z zaopatrzeniem w wodę z komunalnych i przemysłowych ujęć wód podziemnych użytkujących głębsze poziomy wodonośne, które w chwili obecnej nie są zagrożone.
Nawet jeśli w najbliższym czasie nie wystąpią intensywne opady atmosferyczne stan rezerw zasobów wód podziemnych na przeważającym obszarze kraju będzie się kształtował na bezpiecznym poziomie.
W ostatnim 40-leciu okresami, w których zaobserwowano w Polsce najwięcej niżówek hydrogeologicznych były lata: 1991–1993, 2005–2007 i 2015-2016. Obecny okres 2018-2020 także należy w Polsce do tych o niskich stanach wód podziemnych, co związane jest nie tylko z bieżącą sytuacją meteorologiczną, ale również z deficytami opadów, jakie miały miejsce w poprzednich latach. Najdłuższe i najgłębsze niżówki hydrogeologiczne na przestrzeni ostatnich czterech dekad obserwowano w okresach: 1990–1992, 2015-2016 i 2019.
Aby w perspektywie długofalowej zabezpieczyć kraj przed suszą konieczne jest podejmowanie działań służących przeciwdziałaniu oraz łagodzeniu jej skutków. Żeby zwiększyć dostępność zasobów wód podziemnych, kształtujących utrzymanie przepływu nienaruszalnego rzek w okresach suszy, należy w większym stopniu retencjonować wodę powierzchniową oraz prawidłowo wykonywać i utrzymywać melioracje wodne, których celem powinno być utrzymywanie właściwych stosunków wilgotnościowych gruntów, a nie jedynie ich osuszanie. Skutecznym przeciwdziałaniem skutkom suszy jest także znaczna rozbudowa systemu małej retencji.
Zretencjonowane w warstwach wodonośnych zasoby wód podziemnych stanowią najbezpieczniejsze źródło zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia. Przy racjonalnym ich użytkowaniu i efektywnej ochronie, Polska jest w stanie zaspokoić uzasadnione potrzeby wodne wszystkich użytkowników. Fakt, że mamy duże rezerwy wód podziemnych nie oznacza jednak, że możemy je nadmiernie eksploatować. Konieczne jest przemyślane i zrównoważone gospodarowanie wodą. Dbałość o to powszechne dobro jest obowiązkiem całego społeczeństwa.
Prognoza zagrożenia w związku z wystąpieniem niżówki hydrogeologicznej – maj 2020 r.
Więcej informacji na stronie: www.pgi.gov.pl/psh:
- Komunikat o bieżącej sytuacji hydrogeologicznej w Polsce
- Prognoza sytuacji hydrogeologicznej w strefach zasilania i poboru wód podziemnych
Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do Newslettera Państwowej Służby Geologicznej