Jako państwowa służba geologiczna stykamy się z różnorodnością przyrody nieożywionej, nazywanej „georóżnorodnością” – jej ochrona jest naszym ustawowym obowiązkiem. Osuwiska, powodzie, zanieczyszczenie środowiska, degradacja gleb, gospodarka zasobami wodnymi i odpadami, zmiany klimatu – wszędzie tu pojawiają się geolodzy, którzy swoją wiedzą służą ochronie środowiska naturalnego. W tych obszarach słowo „ochrona” kojarzy nam się z zapobieganiem i usuwaniem negatywnych skutków zjawisk przyrodniczych. Jednak polega ona również na ekspozycji dziedzictwa natury nieożywionej, które w Polsce jest wyjątkowo bogate.
Film "Georóżnorodność polskich krajobrazów"
Sprawdź swoją wiedzę - rozwiąż quiz o georóżnorodności
Wybrzeża klifowe, krajobraz polodowcowy, formy procesów krasowych, pozostałości zjawisk wulkanicznych, góry fałdowe i zrębowe, odsłaniające odległą historię Ziemi, wyrobiska pogórnicze – zróżnicowanie polskich krajobrazów i procesów, w wyniku których one powstawały, obliguje do ustanawiania przestrzennych form ochrony środowiska przyrodniczego. Ochrona ta polega m.in. na ustanawianiu geostanowisk i tworzeniu geoparków.
Bałtyckie klify - przykład georóżnorodności Polski (fot. Marcin Olkowicz, PIG-PIB)
Geostanowiska są pojedynczymi lub mozaikowo rozłożonymi obiektami o wybitnych walorach geologicznych. Dokumentują one historię geologiczną obszaru lub ilustrują poszczególne procesy geologiczne. Państwowy Instytut Geologiczny – PIB prowadzi popularnonaukowy serwis „Geostanowiska”, w którym gromadzone są informacje o najcenniejszych obiektach przyrody nieożywionej w Polsce.
Geopark, w myśl idei, która przyświecała twórcom światowej sieci geoparków UNESCO, oznacza „park” obejmujący szeroko rozumiane środowisko przyrodnicze i kulturowe Ziemi z wytyczonymi ścieżkami geologiczno-turystycznymi. Obejmuje on wyróżniony obszar charakteryzujący się występowaniem obiektów geologicznych o szczególnym znaczeniu dla nauk o Ziemi i geoedukacji. W Polsce istnieje jeden taki obiekt - Światowy Geopark UNESCO Łuk Mużakowa oraz 29 geoparków krajowych (więcej o geoparkach w Polsce przeczytasz tutaj >>).
Światowy Geopark UNESCO Łuk Mużakowa (fot. Marcin Olkowicz, PIG-PIB)
Ochrona georóżnorodności, rozwój i koordynacja zadań z nią związanych jest jednym z priorytetów Państwowego Instytutu Geologicznego-PIB. Niezbędne w tym celu jest stałe podnoszenie świadomości społecznej na temat georóżnorodności kraju. Obecnie realizujemy badania, współpracujemy i podejmujemy działania w celu utworzenia m.in. Pomorskiego Ośrodka Edukacji Geologicznej na wyspie Wolin, geoparku Północnej Jury oraz geoparku Kanał Augustowski – Augustowskie Sandry. Współpracujemy również m.in. z Parkiem Narodowym Gór Stołowych, Geoparkiem Przedgórze Sudeckie i gminą Pielgrzymka w zakresie rozwoju geoedukacji i geoturystyki.
W ramach realizacji projektu GECON (Geologiczna przygraniczna sieć kooperacji), współfinansowanego przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego w ramach Programu INTERREG V-A Republika Czeska – Polska, organizowaliśmy warsztaty i wizyty studyjne na terenie geoparków: Ralsko, Łuk Mużakowa, Czeski Raj, Železné hory.
Geologię popularyzujemy także poprzez geocaching. To rodzaj gry terenowej, podczas której użytkownicy za pomocą odbiorników GPS i udostępnionych wskazówek szukają skrytek („cache” – pol. skrzynka, skrytka, kesz), uprzednio ukrytych przez innych uczestników. Założyliśmy już kilkadziesiąt skrytek typu EarthCache na portalu Geocaching.com, a w planach mamy opracowanie 200 takich miejsc! Zapraszamy do śledzenia naszego profilu PIG_PIB oraz wielu geologicznych odkryć.
Na portalu Geocaching.com mamy już kilkadziesiąt własnych skrytek typu EarthCache!
Zagadnienia ochrony krajobrazu są przedmiotem Mapy Geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000, której najnowsza (trzecia i ostatnia) edycja, będąca efektem prac prowadzonych w latach 2013 – 2019 jest już dostępna (tutaj >>).
Wykonane arkusze mapy Geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000
Zapraszamy też do odwiedzenia:
- serwisu „Jaskinie Polski”, gdzie w ramach Centralnej Bazy Danych Geologicznych udostępniamy bogaty materiał przyrodniczy (opisowy i graficzny) dotyczący polskich jaskiń,
- zakładki „Ścieżki geoturystyczne”, gdzie dostępne są opracowane przez pracowników Państwowego Instytutu Geologicznego ścieżki edukacyjne eksponujące różnorodność natury nieożywionej.
Tekst: Krystian Lisiak
Artykuł został przygotowany w ramach tematu Upowszechnianie wiedzy z zakresu geologii oraz promocja działań służby geologicznej i został sfinansowany ze środków NFOŚiGW
Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do Newslettera Państwowej Służby Geologicznej