W XX Jubileuszowej Edycji Konkursu EKOLAURY Polskiej Izby Ekologii 2021 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy otrzymał dwie nagrody. W kategorii „Ochrona powierzchni ziemi, renaturyzacja, dekontaminacja terenów zdegradowanych” jury konkursu doceniło realizację wieloletniego programu kartografii geochemicznej będącej podstawą oceny stanu środowiska naturalnego, a w kategorii „Gospodarka wodno-ściekowa, gospodarka wodami opadowymi i roztopowymi” nagrodzono przedsięwzięcie pt. „Monitoring i ocena stanu chemicznego i ilościowego Jednolitych Części Wód Podziemnych”. W 2021 roku Kapituła Konkursu przyznała łącznie 20 Ekolaurów oraz 12 wyróżnień w dziewięciu kategoriach, a także 13 specjalnych Ekolaurów XX-lecia.
Statuetki nagrody Ekolaury 2021 dla Państwowego Instytutu Geologicznego - PIB
Państwowy Instytut Geologiczny – PIB został doceniony za realizację i kontynuowanie długoletniego programu badawczego ukierunkowanego na szczegółowe rozpoznanie stopnia zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego kraju pn. „Realizacja wieloletniego programu kartografii geochemicznej będącej podstawą oceny stanu środowiska naturalnego”.
Badania prowadzone od 30 lat w Państwowym Instytucie Geologicznym - PIB dostarczają danych w postaci map geochemicznych. Kartografia geochemiczna w syntetyczny sposób przedstawia stan środowiska abiotycznego, hydrosfery i powierzchni litosfery, umożliwiając ustalenie tła geochemicznego oraz rozmiaru i przyczyn jego ewentualnego zanieczyszczenia pierwiastkami i związkami toksycznymi. Realizując kolejne programy badawcze, ukierunkowane na szczegółowe rozpoznanie stopnia zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego kraju, analizom chemicznym poddano ponad 150 tys. próbek gleb, osadów cieków i zbiorników wodnych oraz wód.
Wyniki badań PIG-PIB zostały zebrane w bazach danych oraz w serii atlasów geochemicznych, które zawierają mapy i komentarze prezentujące metodykę badań i interpretację wyników na tle budowy geologicznej i użytkowania terenu. Ukierunkowują one na wskazanie zagrożeń środowiskowych i wpływu antropopresji na stan środowiska.
Mapy geochemiczne są drukowane oraz w większości dostępne w systemie informacji elektronicznej (www.mapgeochem.pgi.gov.pl).
Wyniki badań uzyskiwane w następstwie kartowania geochemicznego są istotnym narzędziem diagnostycznym umożliwiającym identyfikację obszarów zanieczyszczonych, stanowiących realne zagrożenie dla jakości poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczego, a w efekcie dla zdrowia i życia ludzi.
O znaczeniu badań geochemicznych świadczy fakt, że mają one kluczowe znaczenie dla ustalenia kierunków i podejmowania działań remediacyjnych i rekultywacyjnych na terenach zdegradowanych chemicznie, eliminujących dalszą degradację środowiska wskutek rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. Badania są wykorzystywane także przy ocenie przydatności gruntów do celów użytkowania rolniczego, a ponadto mają istotne znaczenie w obszarze planowania przestrzennego (budownictwo mieszkaniowe, tereny zielone i rekreacyjne, tereny przemysłowe). Pełnią niebagatelną rolę jako element systemu prewencji umożliwiający zachowanie właściwych parametrów środowiska gruntowo-wodnego.
W kategorii „Gospodarka wodno-ściekowa, gospodarka wodami opadowymi i roztopowymi” Państwowy Instytut Geologiczny – PIB otrzymał Ekolaur za przedsięwzięcie pn. „Monitoring i ocena stanu chemicznego i ilościowego Jednolitych Części Wód Podziemnych”. Monitoring wód podziemnych realizowany przez Państwowy Instytut Geologiczny - PIB w ramach zadań państwowej służby hydrogeologicznej stanowi podstawę oceny sytuacji hydrogeologicznej oraz prognozowania jej zmian na terenie całej Polski.
Monitoring wód podziemnych realizowany jest w trzech skalach przestrzennych: ogólnokrajowej, regionalnej i lokalnej. Główną rolę pełni monitoring ogólnokrajowy, który stanowi sieć obserwacyjno-badawcza wód podziemnych, obejmująca swoim zasięgiem cały kraj i wszystkie użytkowe poziomy wodonośne oraz poziom wód gruntowych.
Monitoring wód podziemnych
Monitoring prowadzony jest w sieci obserwacyjno- badawczej równomiernie rozmieszczonych 1246 punktów dostarczając informacje dotyczące jakości wód podziemnych, położenia ich zwierciadła i wydajności źródeł. Sporządzana na podstawie monitoringu cykliczna ocena stanu chemicznego i ilościowego wód podziemnych informuje o stanie ich zasobów w danym obszarze jednolitych części wód podziemnych (JCWPd).
Program „Monitoring i ocena stanu chemicznego i ilościowego jednolitych części wód podziemnych (JCWPd)” służy ocenie aktualnego stanu wód podziemnych i pomaga identyfikować obszary oddziaływania presji na wody podziemne oraz jej rodzaj. Jest podstawą do zrównoważonych działań naprawczych, mających na celu ochronę i poprawę stanu wód podziemnych.
Każdego roku z prowadzonego monitoringu jest pozyskiwanych ponad 100 tys. wyników. Po weryfikacji są one analizowane, przetwarzane i zapisywane w bazie danych „Monitoring Wód Podziemnych” (http://mjwp.gios.gov.pl), a następnie publikowane w „Kwartalnym Biuletynie Informacyjnym Wód Podziemnych” oraz w „Roczniku Hydrogeologicznym”.
Wyniki monitoringu stanu zwierciadła wód podziemnych oraz monitoringu chemicznego jednolitych części wód podziemnych są wykorzystywane przez organy władzy publicznej do realizacji polityki zrównoważonego rozwoju państwa i stanowią bezpośredni wkład do dokumentów planistycznych, raportów i sprawozdań w obszarze gospodarki wodnej, przekazywanych Komisji Europejskiej i Europejskiej Agencji Ochrony Środowiska. Pomimo trwającej pandemii rok 2020 był dla nas bardzo pracowity, a osiągnięte efekty ugruntowały dobrą pozycję Państwowego Instytutu Geologicznego – PIB jako podmiotu pełniącego rolę państwowej służby geologicznej i placówki badawczo – naukowej.
W ubiegłych latach Państwowy Instytut Geologiczny - PIB otrzymywał już nagrodę Ekolaury. Dwie nagrody zostały przyznane Instytutowi w 2020 roku za projekt pn. „Aktualizacja i modernizacja Mapy Geośrodowiskowej Polski w skali 1 : 50 000” oraz za przedsięwzięcie, w ramach którego udokumentowane zostały zasoby dyspozycyjne wód podziemnych na obszarze stanowiącym 40,3% powierzchni kraju, dla którego do tej pory zasoby te nie były wyznaczone. W 2017 roku Polska Izba Gospodarcza „Ekorozwój” nagrodziła ekspertów PIG-PIB za projekt likwidacji zbiornika odpadów niebezpiecznych „Górka” w Trzebini i rekultywacji jego obszaru. W 2015 roku Zielony Laur przyznano PIG-PIB za wkład w zrównoważone gospodarowanie wodami podziemnymi.
Tekst i zdjęcie: Michał Zieliński
