Światowe Geoparki UNESCO w Polsce
Światowy Geopark UNESCO Łuk Mużakowa
Przecięta na pół Nysą Łużycką spiętrzona morena czołowa to centralna postać transgranicznego, polsko-niemieckiego Światowego Geoparku UNESCO Łuk Mużakowa. Przekształcony przez działalność górniczą teren otrzepał się z węglowego pyłu i ukazał piękno unikalnego „pojezierza antropogenicznego”. W otoczeniu poeksploatacyjnych zbiorników rozkwita flora i fauna, a tamtejsze wsie i miasteczka zachowują pamięć o bogatej kulturze i historii regionu. W 2011 Geopark dołączył do Europejskiej Sieci Geoparków, a w 2015 uzyskał status Światowego Geoparku UNESCO.
Światowy Geopark UNESCO Geopark Świętokrzyski
Światowy Geopark UNESCO Geopark Świętokrzyski to niezwykła geologia, bogata flora i fauna oraz ludzie, których obecność na tych ziemiach sięga niemal 60 tysięcy lat wstecz. Wśród licznych kamieniołomów i odsłonięć dokumentujących różne kadry z dziejów Ziemi przemykają zwierzęta, na żyznym podłożu chętnie rozwijają się rośliny, a w powietrzu unosi się duch dawnych wierzeń i wciąż żywej, lokalnej tradycji. Geopark od 2021 należy do Światowej Sieci Geoparków UNESCO.
Światowy Geopark UNESCO Kraina Wygasłych Wulkanów
W sercu Gór i Pogórza Kaczawskiego, wśród zapierających dech krajobrazów, w otoczeniu niezwykłej przyrody, w miejscu o bogatej przeszłości górniczej i osadniczej utworzono Geopark Kraina Wygasłych Wulkanów. Niemal 1300 km² terenu dokumentuje ponad 500 milionów lat historii geologicznej, w tym aż trzy epizody wulkanizmu. W 2024 Geopark dołączył do Światowej Sieci Geoparków UNESCO.
Geoparki krajowe
Geopark Góra Św. Anny
Oddalona o ok. 30 km od Opola Góra Św. Anny jeszcze 15 mln lat temu była dymiącym wulkanem. Obecnie na jej szczycie znajduje się klasztor franciszkanów ściągający licznych pielgrzymów. W okolicy na siedliskach kserotermicznych można spotkać rzadkie gatunki roślin i owadów, a w licznych kamieniołomach odsłaniają się skały z różnych okresów geologicznych, m.in. triasowe wapienie, nefelinity i in. Utworzony na terenie Parku Krajobrazowego Góra Św. Anny Geopark w 2010 uzyskał status Geoparku Krajowego.
Geopark Karkonoski Park Narodowy z otuliną
Karkonoski Park Narodowy obejmuje najwyższe pasmo Sudetów – Karkonosze. Zbudowany z granitów masyw osłaniają skały metamorficzne, a obraz budowy geologicznej Geoparku uzupełniają osady karbońskie, plejstoceńskie rumosze skalne i holoceńskie torfy. W Karkonoszach zachowany jest typowy górski układ piętrowy roślinności obejmujący piętra od pogórza aż po alpejskie, wykształcone mimo niskiej wysokości bezwzględnej. Na obszarze tym od wieków eksploatowano surowce. Karkonosze inspirowały i wciąż inspirują artystów, a Duch Gór, żyjący w legendach i podaniach, rozbudza wyobraźnię. Karkonoski Park Narodowy został utworzony w 1959 r, a w latach 90. dołączono do niego strefę z otuliną. W 2010 otrzymał certyfikaty Geoparku Krajowego.
Regionalne inicjatywy geoparkowe
Geopark Przedgórze Sudeckie
Leżący na południe od Wrocławia Geopark Przedgórze Sudeckie dokumentuje ponad 600 milionów lat historii Ziemi. Na jego obszarze znajduje się bogata reprezentacja skał krystalicznych, relikty dawnego dna oceanicznego, intruzje magmowe, ślady działalności wulkanicznej oraz dowody na obecność plejstoceńskich lądolodów. Bogactwo tego terenu to także fascynująca przyroda ożywiona rozwijająca się na żyznych glebach. Na terenie geoparku od czasów prehistoryczny ludzie zajmowali się wydobywaniem surowców, m.in. znanych strzelińskich granitów. Geoparkiem zarządza lokalna organizacja (o tej samej nazwie), która promuje zrównoważony rozwój i ochronę dziedzictwa regionu.
Geopark Północnej Jury
W krajobrazie Geoparku Północnej Jury dominują mezozoiczne wapienie, które na skutek swojej niejednorodności przybrały rozmaite formy. Głównymi atutami Geoparku są: efektowne ostańce, jaskinie będące schronieniem dla wielu gatunków nietoperzy, ruiny średniowiecznych zamków zwane Orlimi Gniazdami oraz liczne kamieniołomy stanowiące okno w głąb ziemi, a także ślady działalności górniczej. Północna część Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej to miejsce gdzie georóżnorodność wyraźnie wpływa na przyrodę ożywioną i kulturę. W celu podnoszenia świadomości o bogactwie znajdującym się na tym obszarze lokalna społeczność z siedmiu gmin oraz PIG-PIB połączyli siły i stworzyli projekt Geoparku.
Geopark Kraina polodowcowa nad Odrą
Geopark „Kraina Polodowcowa nad Odrą” to inicjatywa polsko-niemiecka z pierwszej dekady XXI wieku. Zlokalizowany nad Jeziorem Morzycko dokumentuje przede wszystkim ostatnie kilkanaście tysięcy lat historii Ziemi. Skupia się na pozostałościach działalności lądolodu skandynawskiego oraz prehistorycznych zwierzętach prezentowanych w Alei Gwiazd Plejstocenu. Różnorodność biologiczna uwarunkowana specyficznym krajobrazem polodowcowym została objęta ochroną w formie Cedyńskiego Parku Krajobrazowego. Moryń i okolice to miejsca z duszą, pełne zabytków architektonicznych i lokalnych legend.
Geoparki
Ścieżki geoturystyczne
Foldery popularnonaukowe
Przewodniki geoturystyczne
Mapy geoturystyczne
Gry terenowe
Kalendarze geologiczne