Reambulacja arkuszy MhP obejmuje utworzenie projektu cyfrowego dla danego arkusza MhP z zasobów bazy danych GIS MhP – po przeprowadzeniu jej scalenia i weryfikacji oraz aktualizacji i reinterpretacji – a następnie wydruk planszy głównej, map uzupełniających (ew. innych części składowych arkusza, zależnie od zmian powstałych w stosunku do pierwotnej wersji arkusza MhP) i złożenie ich w CAG jako aneksu do arkusza.
Reinterpretacja warstw informacyjnych bazy danych GIS MhP jest działaniem mającym na celu systematyczne dostosowywanie kartograficznego schematu warunków i własności hydrogeologicznych prezentowanego w MhP do postępującego rozpoznania budowy geologicznej, zasięgu i wykształcenia poziomów wodonośnych.
Region wodny - część obszaru dorzecza wyodrębniona na podstawie kryterium hydrograficznego na potrzeby zarządzania zasobami wodnymi lub całość obszaru dorzecza.
Regionalizacja hydrogeostrukturalna – sporządzana jest w celu ustalenia zasięgu występowania oraz hydrogeologicznych własności warstw wodonośnych, warstw izolujących i nadkładu. Jako kryteria regionalizacji przyjmuje sie: litologię ośrodka skalnego, stratygrafię i tektonikę warstw, własności hydrogeologiczne, rozciągłość i współwystępowanie pięter i poziomów wodonośnych. W wyniku regionalizacji wyznaczane są: makro-, mezo- i subregiony hydrogeologiczne, zbiorniki wód podziemnych, piętra i poziomy wodonośne (zgodne z podziałem stratygraficznym). Systemy regionalizacji hydrogeologicznej kraju z uwzględnieniem klasyfikacji regionalnych i identyfikacją kryteriów opublikował J. Szymanko (1980).
Regionalizacja hydrodynamiczna - regionalizacji hydrodynamicznej polega na wyznaczeniu odrębnych jednostek hydrogeologicznych różniących się charakterem związku hydraulicznego wód podziemnych z powierzchniowymi, położeniem stref zasilania i drenażu wód podziemnych, układem krążenia wód podziemnych. Celem regionalizacji jest ustalenie odnawialnych zasobów wód podziemnych, ustalenie zasobów dyspozycyjnych i zlewniowych systemów krążenia wód podziemnych. Zlewniowe systemy krążenia wód podziemnych (obszary bilansowe wstępnie wydzielone przez RZGW), korygowane są w trakcie ustalania zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych.
Regionalizacja wodno-gospodarcza wód podziemnych – wykonywana jest w celu ekologicznej, hydrogeologicznej i gospodarczej optymalizacji wykorzystania dyspozycyjnych zasobów wód podziemnych i wód powierzchniowych na zasadach zrównoważonego zagospodarowanie zintegrowanych zasobów wód podziemnych i powierzchniowych. Kryteria stosowane w tej regionalizacji obejmują: rozmieszczenie naturalnych stref drenażu i zasilania wód podziemnych, położenie i rodzaj aktualnych i prognozowanych (potencjalnych) obiektów antropopresji hydrodynamicznej (ujęcia głębinowe, systemy odwodnieniowe), położenie głównych hydrometrycznych przekrojów bilansowych wód powierzchniowych, granice hydrauliczne z warunkami brzegowymi I, II i III rodzaju. W wyniku regionalizacji powstaje hierarchiczny system rejonów wodno-gospodarczych.
Rejon wodno-gospodarczy wód podziemnych - jest obszarem występowania układu krążenia wód podziemnych w rozpoznanej strukturze hydrogeologicznej, ze zidentyfikowanymi strefami zasilania i drenażu (rzeki, ujęcia komunalne, przemysłowe i odwodnienia górnicze), o zasięgu i granicach (wododziały podziemne, strefy pełnego kontaktu hydraulicznego z wodami powierzchniowymi, horyzonty i bariery nieprzepuszczalne-izolujące) wyznaczonych optymalnie dla przeprowadzenia bilansu wodno-gospodarczego z dokonaniem analizy możliwości zaopatrzenia w wodę na cele pitne i gospodarcze oraz z oceną wpływu zagospodarowania wód podziemnych na stan wód powierzchniowych i ekosystemów lądowych zależnych od wód podziemnych.
Wydzielenie rejonów uwzględnia wymagania dalszych działań, obejmujących:
- redystrybucję możliwych do zagospodarowania zasobów wód podziemnych oraz rejonizację poboru wód podziemnych aktualnego i prognozowanego;
- identyfikację głównych problemów gospodarki wodnej (środowiskowych, komunalnych i gospodarczych potrzeb wodnych oraz presji i oddziaływań antropogenicznych) w obrębie podstawowych jednostek wodno-gospodarczych;
- przeprowadzenia bilansu wodno-gospodarczego dla aktualnego i prognozowanego poboru wód podziemnych z uwzględnieniem relacji z wodami powierzchniowymi;
- dokonania oceny stanu zagospodarowania zasobów wód podziemnych i opracowania wskazań do zarządzania wodami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.
Reologiczne właściwości gruntu - zdolność gruntu do trwałych odkształceń i płynięcia, wynikająca z jego zmian teksturalnych. Odkształcenia zachodzą przy stałych lub nawet obniżających się naprężeniach. Reologia jest działem mechaniki ciała stałego.
Retencja powierzchniowa – zatrzymywanie części opadów na powierzchni terenu, głównie przez: zwilżanie przedmiotów powierzchniowych – budynki, konstrukcje budowlane, drogi, parkingi, itp., rośliny – lasy, , pola, bagna, zakrzaczenia, itp., →intercepcja, przez zbiorniki wodne: stawy, jeziora, koryta rzek, itp., grunty orne – gleby, składowiska, odkrywki kopalniane. R.p. jest duża w przypadku krótkotrwałych opadów w porze letniej oraz w okresach suszy glebowej.
Rodzaje wód leczniczych według obowiązującej klasyfikacji
woda swoista - jeden lub więcej składników farmakologicznie czynnych w ilościach nie niższych niż współczynniki farmakodynamiczne tych składników
szczawa- co najmniej 1000 mg/dm3 wolnego dwutlenku węgla
woda kwasowęglowa- od 250 do 999 mg/ dm3 wolnego dwutlenku węgla
woda żelazista - co najmniej 10 mg/dm3 jonu żelazawego (Fe2+ )
woda fluorkowa - co najmniej 2 mg/dm3 jonu fluorkowego
woda jodkowa - co najmniej 1 mg/dm3 jonu jodkowego
woda siarczkowa - co najmniej 1 mg/dm3 siarki oznaczanej jodometrycznie, występującej w postaci siarkowodoru, jonu hydrosiarczkowego, wielosiarczków i jonu tiosiarczanowego
woda krzemowa - co najmniej 70 mg/dm3 kwasu metakrzemowego
woda radoczynna - natężenie promieniowania jądrowego rozpuszczonych składników gazowych (głównie radonu) i/lub stałych (głównie radu) wynosi co najmniej 74 Bq (2 nCi/dm3)
woda termalna - temperatura na wypływie z ujęcia wynosi co najmniej 20°C
Rośliny C3 (C3 plants) posiadają charakterystyczny skład izotopowy węgla δ13C = -27±5‰ (75% roślin)
Rośliny C4 (C4 plants) - posiadają charakterystyczny skład izotopowy węgla δ13C = -13±4‰ (20% roślin). Są charakterystyczne dla klimatu stepowego z małą ilością opadów
Rośliny CAM (CAM plants) posiadają pośredni skład izotopowy (5% roślin)
Rozlewnictwo i wody butelkowane - rozlewnictwo wód podziemnych, czyli napełnianie opakowań jednostkowych wodami podziemnymi w celu ich zbycia, rozwinęło się w Polsce w XIX w. Pierwsza rozlewnia wody mineralnej powstała w Krynicy-Zdroju w 1806 r. Była ona zaopatrywana w wodę ze Zdroju Głównego, który nadal jest wykorzystywany do tego celu. Znaczący rozwój rozlewnictwa nastąpił dopiero w latach 60-tych XX w. W ostatnim 20-leciu obserwuje się ponownie gwałtowny rozwój przemysłu rozlewniczego. Obecnie w Polsce działa blisko 300 rozlewni, z czego ok. 30 butelkuje wody lecznicze. Roczna produkcja wód butelkowanych w Polsce wynosi ponad 50 l/osobę. Zgodnie z obowiązującymi przepisami wyróżnia się cztery rodzaje wód butelkowanych: naturalne wody mineralne, naturalne wody źródlane, wody stołowe, wody lecznicze.
Równanie adwekcji-dyspersji (advection-dispersion equation) – równanie zawierające opis transportu rozpuszczonych substancji w przepływającej wodzie.
Równanie Coulomba - równanie w mechanice gruntów opisujące zależność między wytrzymałością gruntu na ścinanie τf, naprężeniem normalnym całkowitym σ ’, spójnością c’ i kątem właściwego tarcia wewnętrznego φ’, mające postać: τf= c’ + σ ’ tg φ’ . W gruntach suchych: c’ = 0 oraz ciśnienie wody w porach u = 0, co pozwala na redukcję równania C. do postaci:τ f = σ’ tgφ’
Równanie ciągłości -równanie, które opisuje prawo zachowania masy. Dla danej jednostkowej objętości ośrodka suma dopływu i wypływu masy, np. wody podziemnej jest równa zmianie masy w rozpatrywanej objętości ośrodka.
Równania cieczy - równania wynikające z podstawowych zasad fizyki, do których należą: prawo zachowania masy (równanie ciągłości), II zasada dynamiki Newtona (równanie ruch) i prawo zachowania energii (pierwsza zasada termodynamiki).
Równanie Rayleigha (Rayleigh equation) - R = Rº ƒ(α-1), gdzie R oznacza stosunek izotopów cięższego do lżejszego, f oznacza ułamek wagowy substancji pozostającej w systemie, α oznacza współczynnik frakcjonowania
Równanie ruchu cieczy - równanie ruchu jednostkowej objętości cieczy opisujące warunek równowagi sił działających na tę objętość. W uproszczeniu równanie to opisuje sumę sił działających na tę objętość, która jest iloczynem masy tej objętości i przyśpieszenie. Przyśpieszenie jest tu ilorazem zmiany prędkości cieczy do czasu zmiany.
Rubisco – enzym odpowiadający za przyswajanie dwutlenku węgla w roślinach
Rumosz - nagromadzenie produktów wietrzenia składających się w ponad 50% z frakcji kamienistej i poniżej 2% z frakcji ilastej. Według klasyfikacji geologiczno-inżynierskiej r., symbol (KR) należy do gruntów kamienistych. Jeżeli zawiera ponad 2% frakcji ilastej nazywany jest rumoszem gliniastym.
Rury okładzinowe - rury najczęściej stalowe służące do zabezpieczenia otworu wiertniczego przed zasypaniem. Są wprowadzane do otworu przy pomocy →huczka, natomiast podtrzymywane na powierzchni terenu przez ściski, stół z klinami lub windę.
Ryzyko zanieczyszczenia wód podziemnych - możliwość zanieczyszczenia wód podziemnych wskutek działalności prowadzonej na powierzchni terenu w odniesieniu do określonego stanu wód. Zależy nie tylko od podatności naturalnej, lecz także od wprowadzonego do środowiska ładunku zanieczyszczenia.
Rzeka (ciek) drenująca - rzeka (ciek) zasilany wodami podziemnymi wskutek wgłębienia jej koryta w warstwę wodonośną. Na mapie zwierciadła wód gruntowych rz. zaznaczona jest cofnięciem hydroizohips w górę rzeki (cieku).
Rzeka (ciek) zasilająca - rzeka (ciek), z której wody infiltrują do warstwy wodonośnej, stąd nazywana jest także rz. infiltracyjną. Na mapie wód gruntowych zaznaczona jest wydłużeniem przebiegu hydroizohips w dół koryta rzeki.
Samooczyszczanie się wody - zanieczyszczenia spływające do zbiorników wodnych podlegają procesom biochemicznego rozkładu, przy udziale mikroorganizmów. Ulegają rozkładowi na prostsze związki nieorganiczne, w następstwie pobieranego z wody tlenu. Proces s. w. może przebiegać również w warunkach anerobowych. Jednakże dostęp tlenu zapewnia przywrócenie wodzie dobrej jakości. Proces s. w. zależy od rozcieńczania wód zanieczyszczonych wodami czystymi, wytrącania się zawiesin i rozpuszczonych substancji, adsopcji, mineralizacji substancji organicznych, procesów naturalnego natlenienia.
WróćSamowypływ (artesian flow) – wypływ ze studni nafiltrowanej w warstwie o zwierciadle napiętym, w której ciśnienie piezometryczne jest wystarczająco duże, żeby zapewnić stabilizację zwierciadła wody ponad poziom terenu.
Schoellera wykres - metoda graficznej prezentacji składu chemicznego wód podziemnych w układzie współrzędnych prostokątnych, gdzie oś rzędnych w skali logarytmicznej opisana jest stężeniem składnika w mval, natomiast na osi odciętych podaje się powszechnie główne kationy i aniony według malejących stężeń. Punkty na liniach pionowych odnoszące się do kolejnych składników są łączone linią łamaną.
Siatki filtracyjne - zewnętrzna część filtra studziennego zabezpieczająca przed przedostaniem ziarn mineralnych do filtra i zasypaniem studni. Siatki dobiera się w zależności od uziarnienia warstwy wodonośnej, wg normy PN-53/B-04700. Numer siatki określa rozmiar kwadratowego oczka w siatce. W wykonawstwie studziennym stosuje się s.f. o splotach: kwadratowym, rządkowym i rypsowym. Obecnie powszechnie stosowane są siatki nylonowe.
Siła ciężkości - siła istniejąca w ziemskim polu grawitacyjnym równa iloczynowi masy ciała m = ρ.V i przyśpieszenia grawitacyjnego g. Siła ta w przypadku konkretnego ciała wynosi:
F = g.ρ.V,
gdzie: V – objętość ciała.
Siła wyporu - siła jaką doznaje ciało zanurzone w cieczy zgodnie z prawem Archimedesa, równa iloczynowi różnicy gęstości cieczy ρw i zanurzonego w niej ciała (ρw – ρc), przyśpieszenia grawitacyjnego g i objętości tego ciała A, wg zapisu:
W = (ρw – ρc).g.A
Skały zbiornikowe - skały mające zdolności do gromadzenia wody i węglowodorów, ich przewodzenia i oddawania w ilościach umożliwiających ich eksploatacje.
SLAP (Standard Light Antarctic Precipitation ) - jeden z trzech międzynarodowych wzorców tlenu I wodoru wody, pozostałe to VSMOW I GISP
SMOC (Standard mean ocean chloride) - wzorzec izotopowy chloru
SMOW (standard mean ocean water) - wzorzec izotopowy tlenu I wodoru wody, obecnie VSMOW
Soffioni – wyziewy pary wodnej i siarkowodoru, czasem z domieszką ditlenku węgla, występujące na obszarach młodego wulkanizmu. Należą do zjawisk postwulkanicznych.
Sonda penetracyjna - płytki, małośrednicowy otwór wiertniczy wykonywany ręcznie lub mechanicznie. Otwór ten może być rurowany lub wykonany bez rur okładzinowych. S.p. wykonywane są w celu rozpoznania gruntów i ich właściwości w profilu pionowym oraz do poboru próbek gruntu i wody. Dla sondowań penetracyjnych wykonuje się karty dokumentacyjne. W przypadku wibrosond, np. Geoprobe istniej możliwość uzyskiwania pełnego rdzenia wiertniczego.
Sondowanie - wciskanie, wbijanie, wwibrowywanie lub wkręcanie do ośrodka skalnego, najczęściej z powierzchni terenu urządzenia służącego do oznaczania właściwości geotechnicznych skał (gruntów) dla potrzeb projektowania obiektów inżynierskich. Na podstawie pomiarów prowadzonych podczas tych prac wykonuje się jakościowe oceny zmienności właściwości gruntów w profilu pionowym. W badaniach terenowych stosuje się sondowania: dynamiczne, statyczne sondą cylindryczną, sondą wkręcaną, sondą obrotową lub stożkową.
Solanki w Polsce - solanki występują niemal powszechnie na znacznym obszarze Polski, pozbawione ich są jedynie Góry Świętokrzyskie, Sudety i rejon wyniesienia mazursko-suwalskiego (NE Polska). Występują one na ogół na głębokości od kilkuset metrów do 2-3 km. Są to na ogół wody typu Cl-Na i Cl-Na-Ca o szerokim zakresie mineralizacji od kilku do kilkuset g/dm3. Solanki mogą stanowić surowiec leczniczy, energetyczny (solanki termalne) oraz mogą być źródłem surowców chemicznych, takich jak sól, magnez, jod, brom, potas i lit. Za perspektywiczne dla przemysłu chemicznego uważa się wody zawierające co najmniej: 80-100 mg/dm3 jodu, 200-250 mg/dm3 bromu, 2 g/dm3 magnezu, 1 g/dm3 potas lub 10 mg/dm3 litu. Za najbardziej perspektywiczne poziomy wodonośne do pozyskiwania związków i pierwiastków chemicznych, z uwagi na bardzo wysoką mineralizację, uważa się utwory permu (cechsztyn) oraz starszego paleozoiku. Do celów leczniczych i termalnych szczególnie korzystne warunki występowania panują w utworach jury dolnej i kredy dolnej synklinorium szczecińskiego, synklinorium brzeżnego i NE część monokliny przedsudeckiej. Wykorzystanie solanek jako źródła surowców chemicznych i opłacalność takiego przedsięwzięcia nie została jednoznacznie rozstrzygnięta.
Spadek hydrauliczny - spadek (gradient) hydrauliczny i jest wyrażany zależnością: i = Δh/ Δ L [1], dla przepływu laminarnego wód podziemnych. Dh – oznacza różnicę wysokości hydraulicznej wzdłuż linii prądu strumienia wód na odcinku ΔL. Inaczej: s.h. jest jednostkową stratą ciśnienia na drodze przepływu wód: i = k’.vm, gdzie: k’ – współczynnik filtracji wg. prawa Darcy; v – średnia prędkość filtracji; m – wykładnik potęgi równy 1 dla przepływu laminarnego, 2 – dla przepływu burzliwego (turbulentnego).
Spadek rzeki - spadek podłużny rzeki i jest ilorazem różnicy rzędnych zwierciadła wody ΔH w rzece w dwóch kolejnych przekrojach, znajdujących się w odległości Dx od siebie, stąd: I = ΔH/ Δx. S.rz. wyrażany jest w promilach lub liczbą ułamkową. S.p. ma postać krzywej obniżającej się wzdłuż biegu rzeki i najmniejszej wartości rzędnej zwierciadła wody w jej ujściu.
Spektrometr masowy (Mass spectrometer)
Spływ powierzchniowy – część wód pochodzących z opadów, które spływa po powierzchni terenu do miejsc drenażu – cieków, rzek, jezior lub mórz. Ma charakter okresowy, jedynie w czasie lub bezpośrednio po opadach i topnienia śniegów.
Spójność gruntu - →kohezja
Stała równowagi chemicznej - stała r.ch. – K, jest stosunkiem iloczynu stężenia produktów reakcji do iloczynu stężeń substratów w przypadku roztworów rozcieńczonych. W roztworach zmineralizowanych konieczne jest wprowadzenie aktywności jonów w miejsce ich stężeń. S.r.ch. wynika z prawa działania mas. W postaci wyrażeń ogólnych możną zapisać:
aA + bB = mC + nD, stąd: K = (cCm * cDn) / (cAa * cBb)
Stan wód podziemnych – ogólne określenie stanu jednolitych części wód podziemnych (JCWPd), wyznaczonego przez stan ilościowy i chemiczny wód podziemnych. Dobry stan wód podziemnych oznacza taki stan osiągnięty przez JCWPd, w którym zarówno stan ilościowy jak i chemiczny jest określony jako co najmniej „dobry”. W zakresie ilościowym oznacza to, że dostępne zasoby wodne JCWPd przekraczają wieloletnią średnią roczną wielkość poboru. W zakresie chemicznym oznacza to, że stężenia zanieczyszczeń nie przekraczają standardów jakości zgodnych z odpowiednimi przepisami Wspólnoty Europejskiej, nie wykazują dopływu naturalnych wód słonych lub wód z wysokimi zawartościami wcześniej niewymienionych składników.
Strefa aeracji – nazwa pochodzi z jęz. greckiego i oznacza strefę napowietrzenia, nazywana ośrodkiem skalnym lub gruntowym o niepełnym nasyceniu. Strefa rozciągająca się od powierzchni terenu, w głąb do zwierciadła wód podziemnych. Jest układem trójfazowym, przestrzenie między ziarnami mineralnymi wypełnia powietrze oraz woda w postaci pary, woda związana oraz woda wolna – wsiąkowi. W obszarach podmokłych – bagna i doliny rzek - jest praktycznie zredukowana do zera, w strefach wododziałowych wyżyn i gór sięga do kilkudziesięciu m. Wskutek dostępu tlenu atmosferycznego zachodzą w niej intensywne procesy utleniania. Poniżej występuje strefa saturacji (ośrodek nasycony).
Strefa przybrzeżna (litoralna) – płytki fragment zbiornika wodnego – jeziora lub morza liczona od linii brzegowej do strefy fotycznej - do której dociera światło słoneczne.
Susza atmosferyczna – brak opadów i intensywne parowanie powodują obniżenie się stanów wód powierzchniowych i spadek ilości wody glebowej.
Susza glebowa (soil drought) – przedłużająca się susza atmosferyczna powoduje wysychanie gleb i braku wód dostępnych dla roślin. Rozpoczyna się spadek produkcji biomasy i więdnięcie roślin.
Susza hydrologiczna (hydrologic drought) – przedłużający się okres bez opadów powoduje zanik wód wolnych w strefie aeracji, obniża się zwierciadło wód gruntowych i następstwie tego maleje podziemne zasilanie rzek i zbiorników wodnych, zanikają źródła i cieki wodne.
Susza hydrogeologiczna – jest następstwem przedłużającej się suszy hydrologicznej. W tym okresie zwierciadło wód gruntowych obniża się w stopniu uniemożliwiającym korzystanie ze studzien kopanych i płytkich wierconych – wysychające studnie. Ograniczone jest powszechne korzystanie z wód również ze względu na pogarszającą się gwałtownie jakość wód gruntowych.
System wodonośny o antropogenicznych ośrodkach drenażu (water-bearing system of antropogenic drainage) - system wodonośny, obejmujący obszary spływu wód podziemnych do dużych ujęć aglomeracji miejsko-przemysłowych, kształtujących układ krążenia wód podziemnych w skali regionalnej lub system wodonośny, obejmujący obszary spływu wód podziemnych do odwodnień górniczych w strefie wód zwykłych, wytwarzających regionalne leje depresji (głównie kopalń odkrywkowych i podziemnych wyrobisk górniczych w strefie aktywnej wymiany wód).
Szczawy (groundwater oversaturated by CO2) - wody mineralne, zawierające dużą ilość rozpuszczonego dwutlenku węgla, uwalnianego na wypływie. Często mają właściwości lecznicze. Występują powszechnie w Karpatach. Wyróżnia się szczawy proste, alkaliczne, alkaliczno-słone i alkaliczno-słono-glauberskie.
Szczególne korzystanie z wód (particular use of water) - Szczególne korzystanie z wód zachodzi w przypadku gdy nie służy korzystaniu powszechnemu i zwykłemu oraz wynika z konieczności wcześniejszego uzyskania pozwolenia wodnoprawnego. Przekładami szczególnego korzystania z wód jest: przerzut wody między zlewniami, piętrzenie i retencjonowanie wód, trwałe obniżenie zwierciadła wód gruntowych do celów rolniczych lub przemysłowych, pobór i odprowadzenie wód powierzchniowych i podziemnych, wprowadzenie ścieków do wód lub do ziemi.
Sztuczne zasilanie wód podziemnych (artificial recharge) – wprowadzenie dodatkowych ilości wód, zazwyczaj powierzchniowych, do warstwy wodonośnej np. z ujęcia brzegowego do basenów lub studzien chłonnych w celu zwiększenia zasobów eksploatacyjnych ujęcia. W okresie deszczowym możliwe jest s.z. wód podziemnych w zlewniach rzek w wyniku piętrzenia wód w zbiornikach retencyjnych.
Terma (hot spring) - ujęcie (studni wiercona) dostarczająca ciepłe wody z głębszych warstw wodonośnych.
TIMS (thermal ionization mass spektrometry) - termojonizacyjna spektrometria masowa, służy m. inn., do analizy składu izotopowego litu, boru, chloru, strontu
Transpiracja (transpiration) – parowanie z powierzchni roślin, głownie przez aparaty szparkowe w liściach. Znacząca ilość wody pochodzi w tym przypadku z profilu glebowego, gdzie przechwytywana jest przez korzenie włośnikowe.
Tryt (3H) - jest krótko życiowym izotopem promieniotwórczym wodoru (t1/2=12,43 lat). W warunkach naturalnych na Ziemi powstaje niemal wyłącznie w górnych warstwach atmosfery podczas reakcji 14N + n Þ 12C + 3H (n – neutrony wtórnego promieniowania kosmicznego). W latach 1954-56 oraz 1962-63 w wyniku prowadzenia prób z bronią jądrową wprowadzono do atmosfery ogromne ilości trytu co spowodowało niemal 1000-krotny wzrost jego stężeń w opadach atmosferycznych. Obecnie średnie stężenia trytu na terenie Polski jest na poziomie sprzed okresów prób z bronią jądrową i wynosi ok. 12 – 14 TU (średnie roczne).
Ryc. Stężenia trytu w opadach atmosferycznych w latach 1945-1996 (Europa Środkowa)(średnie wartości w roku)
Metoda trytowa jest jedną z cenniejszych w hydrogeologii izotopowej. Wykorzystywana jest w badaniach zbiorników wód podziemnych mających bezpośredni kontakt z opadami atmosferycznymi. Zastosowanie tego izotopu pozwala na ocenę „wieku” najmłodszych wód podziemnych t.j. takich, które infiltrowały po 1952 roku, [tj. po rozpoczęciu prób z bronią jądrową]. Jest to szczególnie przydatne przy ocenie stopnia zagrożenia wód podziemnych zanieczyszczeniami antropogenicznymi.
TU (tritum units) - jednostka trytowa (1atom trytu na 10-18 atomów wodoru)
Uprawnienia geologiczne (hydrogeologiczne) - uprawnienia geologiczne w zakresie projektowania, dozorowania, kierowania pracami geologicznymi oraz dokumentowania ich wyników określone są w zarządzeniu Ministra Środowiska ministra OŚZNiL z dn. 26.08.1994 r. Wyróżniono 10 kategorii uprawnień, z których kat. V określa uprawnienia dla poszukiwania i rozpoznawania zasobów wód podziemnych, projektowania odwodnień budowlanych otworami wiertniczymi, projektowania inwestycji mogących zanieczyścić wody podziemne, magazynowania i składowania na powierzchni lub w górotworze substancji oraz odpadów, ustanawiania stref ochronnych zbiorników wód podziemnych. Kategoria IV ma rozszerzone uprawnienia do poszukiwania i rozpoznawania zasobów solanek, wód termalnych, wód leczniczych i o właściwościach leczniczych oraz określanie warunków hydrogeologicznych dla wydobycia kopalin ze złóż, wtłaczania wód do górotworu. Minister Środowiska jest organem właściwym do stwierdzania kwalifikacji osób ubiegających się uzyskanie uprawnień do wykonywania, dozorowania i kierowania pracami geologicznymi. W jego imieniu czynności te sprawuje Główna Geologiczna Komisja Egzaminacyjna przy Ministrze Środowiska oraz okręgowe geologiczne komisje egzaminacyjne (5 komisji w kraju). O stwierdzenie uprawnień może ubiegać się osoba, która posiada dyplom ukończenia studiów w zakresie geologii, odbyła co najmniej 3 letnią praktykę zawodową w zakresie dozoru prac geologicznych i przy sporządzaniu projektów i dokumentacji geologicznych związanych tematycznie z kategorią uprawnień. Minister Śr. prowadzi centralny rejestr wydanych świadectw (uprawnień).
Urządzenia wodne - budowle i urządzenia hydrotechniczne, melioracji wodnych, studnie wiercone i inne ujęcia wód podziemnych, ujęcia wód powierzchniowych, urządzenia zabezpieczające wody przed zanieczyszczeniem, wyloty urządzeń kanalizacyjnych służących do wprowadzenia ścieków do wody lub do ziemi oraz inne urządzenia służące do →szczególnego korzystania z wód. Przepisy ustawy Prawo wodne z dn. 18 lipca 2001 r. (Dz.U. z 2005 r. Nr 239) stosuje się również do tych budowli i urządzeń które mogą być przyczyną szkodliwych zmian naturalnych przepływów wód lub stanu wód stojących i wód podziemnych albo w inny sposób wywierać szkodliwy wpływ na gospodarkę wodną.
Urządzenia zaopatrzenia w wodę - wybrane →budowle i urządzenia hydrotechniczne, jak: studnie publiczne i inne ujęcia wód podziemnych oraz ujęcia wód powierzchniowych wraz ze zbiornikami, stacjami uzdatniania i systemami rozprowadzającymi wodę oraz inne urządzenia służące do szczególnego korzystania z wód. Wykonywanie urządzeń wodnych wyszczególnionych w ustawie Prawo wodne wymaga pozwolenia wodnoprawnego w zakresie budownictwa wodnego, np. ujęć służących do poboru wody oraz urządzeń zabezpieczających wody przed zanieczyszczeniem. Zakład, którego prawa określone w pozwoleniu wodnoprawnym wygasły, jest obowiązany usunąć urządzenia wodne, które służyły do szczególnego korzystania z wód. Pozwolenie w-p. może być cofnięte lub nie zostać wydane jeżeli korzystanie z urządzeń wodnych lub ich budowa ma lub mogłaby mieć szkodliwy wpływ na środowisko i mienie ludzi oraz powoduje straty innych podmiotów gospodarczych. W pobliżu urządzeń wodnych zabronione jest wykonywanie robót i czynności mogących spowodować ich uszkodzenie a także sadzenia drzew i krzewów utrudniających utrzymanie i eksploatację urządzeń.
Użytkowy poziom wodonośny (UPW) - użytkowy poziom wodonośny według kryteriów kwalifikujących (Instrukcja opracowania autorskiego Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:50000, 1999), GZWP- główny zbiornik wód podziemnych oraz miejscowy (MZWP) i lokalny (LZWP) zbiornik wód podziemnych (Kleczkowski,1990)
W Karpatach i Sudetach parametry te mogą być odpowiednio niższe: miąższość ponad 2m, przewodność ponad 25 m2/24godz., wydajność potencjalna studni ponad 2m3/godz.Użytkowe piętro wodonośne - zespół użytkowych poziomów wodonośnych, pozostających w związkach hydraulicznych i określonych relacjach z otoczeniem. Zespół poziomów może zamykać się w obrębie piętra stratygraficznego, np. J3, lub obejmować dwa lub więcej systemów, np. Q-Ng, Q-K.
Użytkowy poziom wodonośny - warstwa lub zespół warstw wodonośnych, wykazujących dobrą łączność hydrauliczną, o parametrach ilości i jakości wód kwalifikujących do eksploatacji komunalnej: miąższość utworów wodonośnych ponad 5 m, wodoprzewodność ponad 50 m2/24godz., wydajność potencjalna studni ponad 5 m3/godz.; w Karpatach i Sudetach parametry te mogą być odpowiednio niższe: miąższość ponad 2m, przewodność ponad 25 m2/24godz., wydajność potencjalna studni ponad 2m3/godz. Jakość wód poziomu użytkowego umożliwia ich wykorzystanie do zaopatrzenia ludności w wodę do spożycia z zastosowaniem uzdatniania powszechnie stosowanego w technice komunalnej.
