Special Papers - Tom 27 (2010)


THE EVOLUTION OF LATE EDIACARAN RIVERINE-ESTUARINE SYSTEM IN THE LUBLIN–PODLASIE SLOPE OF THE EAST EUROPEAN CRATON, SOUTHEASTERN POLAND

Jolanta PACZEŚNA

Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa, Polska; e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Abstrakt. Na podstawie zdefiniowania asocjacji facjalnych i systemów depozycyjnych oraz przedstawienia ram wydzieleń wysokorozdzielczej stratygrafii sekwencji sformułowano model rozwoju i destrukcji późnoediakarskiego systemu fluwialno-estuariowego, rozprzestrzenionego w obniżeniu podlaskim i lubelskim skłonie kratonu wschodnioeuropejskiego. Wyróżniono dwie grupy systemów depozycyjnych – aluwialne i estuariowe oraz system otwartego wybrzeża. System aluwialny był początkowo reprezentowany w północno-wschodnich i zachodnich depocentrach synryftowych przez stożki aluwialne. Dystalne części stożków były obszarami depozycji fluwialnej. Duże, piaskodenne rzeki roztokowe spływały poprzecznie do osi basenu sedymentacyjnego. W końcowych stadiach ewolucji basenu aluwialnego wyrównanie topografii ryftowej i wzrost tempa subsydencji w jego południowo-wschodniej części spowodowały rozwój rzek systemu anastomozującego. Spływały one wzdłuż osi basenu z północy na południe. Zmiana rodzaju przepływu rzek roztokowych z okresowego we wczesnych etapach rozwoju basenu aluwialnego na ciągły w późniejszych stadiach, rozwój równi zalewowych rzek systemu anastomozującego i zmiana koloru osadów akumulowanych przez rzeki świadczą o zmianie klimatu suchego, pustynnego na bardziej wilgotny, umiarkowany. Późnoediakarska sukcesja silikoklastyczna basenu lubelskiego jest zapisem transgresywnego etapu ewolucji estuarium. Jej przebieg odzwierciedla pięć kolejnych parasekwencji budujących transgresywny ciąg systemowy. W najwcześniejszych etapach rozwoju estuarium lubelskie miało charakter mieszany, falowo-pływowy. W fazie maksymalnego rozwoju, w miarę znaczącego wzrostu oddziaływania pływów, było to makropływowe, hypersynchroniczne estuarium o kominowej geometrii. Na przełomie ediakaru i kambru wraz z rozwojem ciągu systemowego wysokiego stanu względnego poziomu morza rozpoczął się regres i stopniowa likwidacja estuarium lubelskiego, które przekształciło się w estuarium o mieszanej energii falowo-pływowej i następnie w otwarte wybrzeże z udziałem falowania.

Słowa kluczowe: sedymentologia, stratygrafia sekwencji, równia aluwialna, estuarium, późny ediakar, wczesny dolny kambr, kraton wschodnioeuropejski, południowo-wschodnia Polska.

 

pdf Pełny tekst (7.68 MB)