Special Papers - Tom 18 (2005)


PROCEEDINGS OF THE CONFERENCE “HYDROGEOLOGICAL TRANSBOUNDARY PROBLEMS. WEST AND EAST EUROPEAN BRIDGE”

22–26 November, 2004, Warsaw, Poland


Scientific Editors:
Andrzej SADURSKI, Panagiotis BALABANIS




PREFACE

The international conference HYDROBIDGE, hold in November 2004, was an initiative of the Polish Geological Institute, executing the duties of the Hydrogeological Survey of Poland, as well as its Centre of Excellence in Research on Abiotic Environment (REA), co-financed by the European Union. The conference is a result of activities within the REA’s work package entitled: “Integration of the Polish groundwater research with the European priorities”. It was launched to facilitate co-operation between specialists dealing with groundwater resources, their exploitation and protection. An interest in the problem of transboundary groundwater reservoirs (groundwater bodies GWB) raised up for the last ten years and it found its reflection in UNESCO-ISARM Initiative and IAH TARM Commission. Perhaps this problem is of not such a crucial importance in Central and Eastern Europe due to the relative abundance of the resources but it is especially important in arid and semi-arid regions of the world, where groundwater resources are of fundamental significance for country’s development and human life’s standard. Water Framework Directive 60/2000 EC demands a common approach to the groundwater bodies protection and assessment of their state based on the results of the monitoring systems all around the European Union area. Research on the transboundary aquifers requires for its development an international co-operation in the field of physical planning, water supply, environment management and protection, as well as on hydrogeology, also with non-EU neighbour countries. The title of the conference “Hydrogeological transboundary problems. West and East European Bridge” reflects the needs of the current state. Transboundary zone is of no curiosity from a hydrogeological point of view, as in few cases only the state borders are compatible with the GWB borders. In Central and Eastern Europe porous media dominate on lowlands, however, highlands and mountain zone’s media are mostly fissury and fissury-carstic. For the nearly half of the population of the region, the main supply source of the water are currently the groundwater resources. A major risk for groundwater state is the agricultural pollution. An industrial and urban pollutions decreased significantly, though for the last 10–15 years specific threats coming from the closed mines and quarries were noticed. The influence of those threats covers large areas, in many cases crossing borders of the countries. Therefore, for an assessment of the risk level of the groundwater resources contamination and directions of its changes, there is a strong necessity of the international unification of sampling and laboratory analysing methodology and field techniques. Unmitigated need is also a generation of relative data bases to exchange data, and to collect and graphically present the GBW’s monitoring results. For these reasons we have to develop a common methodology of the groundwater monitoring in EU countries. It will be a response to the demands of the Water Framework Directive, the Nitrate Directive, and just currently being prepared Groundwaters vs. Pollution Directive. The idea of HYDROBRIDGE conference was the exchange of the experience and information on the applied research methods, studies and groundwater monitoring management as well as on the national regulations ruling the groundwater resources management in different countries in comparison with the EU regulations. The topic of the conference covered five thematic areas presented at five sessions: groundwater bodies in the transboundary zones, — use, protection and management of groundwater resources, — legislation and the Water Framework Directive implementation, — groundwater chemical composition and water-rock interaction, — EU projects and international co-operation aspects. The participants of the Conference have received abstracts, posters and general information on Warsaw’s hydrogeology in the separate paper “Abstracts and field trip guide-book”. Field session was organized on the 4th day of the meeting. In the conference participated 95 researchers from 15 countries, mostly the representatives of the research centres, including universities. The everyday session’s opening papers were presented by: K. Walraevens (Belgium), B. Toussaint (Germany), G. Oude Lessing (Netherlands) and P. Balabanis (EC). An international Scientific Committee has been nominated of international and national experts from the old and newly accessed EU countries. During the meeting there was forty five papers, abstracts and posters presented, from Europe and other continents. Full versions of some papers, accepted and reviewed by the Scientific Committee of the conference, are published in this volume of “Special Papers” by Polish Geological Institute. I wish to gratefully acknowledge the very professional efforts of the editorial team E. Przytuła, A. Gryczko and A. Felter, and especially to K. Jarmołowicz-Szulc for stimulating ideas and help during the Conference.


Andrzej SADURSKI



ASSESSMENT OF THE TRANSFERRED WATER INFILTRATION IN THE MANAGEMENT OF A MEDITERRANEAN MAN-MAINTAINED WETLAND: LAS TABLAS DE DAIMIEL NATIONAL PARK (SPAIN)

Silvino CASTAŃO1, Pedro E. MARTÍNEZ-ALFARO2, Pedro MARTÍNEZ-SANTOS2, Rosa MEDIAVILLA3, Juan I. SANTISTEBAN4, Enrique LÓPEZ-PAMO5

1
Dirección de Hidrogeología y Aguas Subterráneas, Instituto Geológico y Minero de España; c/Ríos Rosas 23, 28 003 Madrid, Spain; e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
2 Departamento de Geodinámica, Facultad de Ciencias Geológicas, Universidad Complutense de Madrid; c/José Antonio Novais 2, 28 040 Madrid, Spain; e-mails: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript., Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
3 Dirección Geología y Geofísica, Instituto Geológico y Minero de España; c/La Calera 1, 28 760 Tres Cantos (Madrid), Spain; e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
4 Departamento Estratigrafía, Facultad de Ciencias Geológicas, Universidad Complutense de Madrid; c/José Antonio Novais 2, 28040-Madrid, Spain; e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
5 Dirección Recursos Minerales y Geoambiente, Instituto Geológico y Minero de España; c/Ríos Rosas 23, 28 003 Madrid, Spain; e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

str. 10–14
 
Abstrakt. Pochodzenie bagien Parku Narodowego Las Tablas de Daimiel w środkowej Hiszpanii jest związane z wypływem wód podziemnych ze zbiornika regionu zachodniego La Mancha. Wypływ tych wód do bagien zmalał z powodu intensywnej eksploatacji zbiornika. Postępujący zanik bagien skłonił do podjęcia działań zapobiegawczych, w postaci budowy szeregu małych zapór i przepompowywania wody do basenu Las Tablas. Głównym przedsięwzięciem zmierzającym do ratowania bagien było przesyłanie wody z innych basenów, jednak jej część była tracona w obrębie basenu bagiennego, ze względu na infiltrowanie do leżącego niżej zbiornika wód podziemnych. Infiltracja ta stała się ważnym parametrem przy projektowaniu metod utrzymania wody w basenie bagiennym, a także przy zintegrowanym zarządzaniu zasobami wodnymi, związanymi z obszarami bagiennymi. Rzeczywisty rozmiar strat jest trudny do określenia zarówno ze względu na złą jakość istniejących danych, jak i braku określenia różnych ważnych parametrów. Metodyka badań oparta na dziennym bilansie wód w basenie bagiennym pozwala określać te straty i może być stosowana przy zarządzaniu wodami Parku Narodowego.


Słowa kluczowe:
przepływy międzybasenowe, straty wód, zarządzanie wodą, bagna.

pdf  Pełny tekst (350.26 kB)



BRIEF CHARACTERISTIC OF THE HYDROGEOLOGICAL SITUATION ALONG THE POLISH-SLOVAK BOUNDARY BELT

Radovan ČERNÁK1, Juraj MICHALKO1

1
SGUDS (Geological Survey of Slovak Republic), Mlynská dolina 1, Bratislava, 817 04 Slovak Republic; e-mails: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript., Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

str. 15–21
 
Abstrakt. Artykuł przedstawia aktualny stan wiedzy o wodach podziemnych na obszarze Republiki Słowacji. Granica słowacko-polska ma długość wynoszącą około 541 km i przebiega głównie szczytami grzbietów górskich. Warunki hydrogeologiczne zależą przede wszystkim od budowy geologicznej. Obszar przylegający do linii granicznej jest zbudowany głównie z osadów fliszowych i mezozoicznych oraz skał krystalicznych, występujących w różnych strukturach tektonicznych. Wody podziemne w osadach fliszowych występują płytko. Ich zasięg pokrywa się z jednostkami morfologicznymi. Zbiorniki wód podziemnych, występujące w tych osadach, w małym stopniu przekraczają granice państwowe. Utwory mezozoiczne występują w Tatrach w formie jednostek tektonicznych (płaszczowin), a w pasie skałkowym — w formie soczew. Struktury hydrogeologiczne rozwinięte w utworach mezozoicznych mogą mieć transgraniczne połączenia swoich wód podziemnych. Od połowy lat 70. wody podziemne Republiki Słowackiej są klasyfikowane oraz corocznie bilansowane w każdym ze 141 regionów hydrogeologicznych. Kullman et al. (2004) zaproponowali, zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną (2000/60/EC), podział jednolitych części wód podziemnych według dominujących rodzajów przepuszczalności. W pionowym układzie wydzielono trzy „warstwy” jednolitych części wód podziemnych: „warstwę” jednolitych części wód podziemnych w utworach czwartorzędowych, podziemne ciała przedczwartorzędowe oraz „warstwę” wód geotermalnych.


Słowa kluczowe:
transgraniczny zbiornik wód podziemnych, struktura hydrogeologiczna, region hydrogeologiczny.

pdf  Pełny tekst (226.68 kB)



AN IMPACT OF URBANISATION ON THE SHALLOW GROUNDWATER CHEMICAL OUTFLOW IN THE VICINITY OF THE KAUNAS CITY

Gediminas CYZIUS1, Jonas DILIUNAS1, Arunas JUREVICIUS1, Danute KARVELIENE1, Algirdas ZUZEVICIUS1

1
Institute of Geology and Geography, T. Sevcenkos 13, 03223 Vilnius, Lithuania; e-mails: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript., Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript., Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript., Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript., Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

str. 22–27
 
Abstrakt. Mieszkańcy Kowna używają wodę pochodzącą z płytkiego poziomu wodonośnego, nie chronionego przed bezpośrednim zanieczyszczaniem. Z kolei miejskie studnie pobierają wodę rzeczną, przepływającą z Niemna i rzeki Neris. Jakość tej wody często nie spełnia wymogów sanitarnych dla terenów miejskich. Również wielu mieszkańców na obrzeżach miasta używa wody z płytkich, często zanieczyszczonych studzien. Dlatego też ochrona wód podziemnych i poprawa ich jakości jest ważnym problemem Kowna. Metody badań tego problemu opierają się na dawnych badaniach i pracach terenowych: hydrogeologicznych, geologiczno-inżynierskich, geologicznych i hydrologicznych. Przepływ płytkich wód podziemnych na terenach zurbanizowanych zależy od warunków fizycznych. Najszybszy przepływ występuje w aluwialnych glebach dolinnych. Na tych obszarach moduł przepływu wynosi 10–15 l/s km2. Najmniejszy przepływ płytkich wód podziemnych ma miejsce na obszarach pokrytych gliną i iłem: <0,7 l/s km2. Na przepływ tych wód ma również wpływ przykrycie powierzchni terenu. Dlatego też na większości terenów zurbanizowanych moduły przepływu są 1,5–2,0 razy mniejsze od występujących w glebach żwirowych. Przepływ związków chemicznych zależy od intensywności przepływu płytkich wód podziemnych oraz od stopnia ich zanieczyszczenia. Najwyższy współczynnik odpływu chemikaliów występuje na obszarach zanieczyszczonych z wysokim przepływem płytkich wód podziemnych (zanieczyszczone obszary dolinne pokryte żwirowym aluwium). Najniższe wartości odpływu związków chemicznych występują w stosunkowo mało zanieczyszczonych glebach ciężkich i w iłach. Przepływ płytkich wód podziemnych zanieczyszczonych chemikaliami jest czterokrotnie wyższy na terenach zurbanizowanych, niż na obszarach o nienaruszonych warunkach przyrodniczych.


Słowa kluczowe:
wody podziemne, przepływ wód podziemnych, skład chemiczny wód podziemnych, obszary zurbanizowane.

pdf  Pełny tekst (728.98 kB)



PROTECTION OF GROUNDWATER INTENDED FOR HUMAN CONSUMPTION IN THE WATER FRAMEWORK DIRECTIVE: STRATEGIES AND REGULATIONS APPLIED IN SOME EUROPEAN COUNTRIES

Álvaro GARCÍA-GARCÍA1, Carlos MARTÍNEZ-NAVARRETE2

1
EGMASA, Cara Sur de la Lonja del Puerto, Puerto de Málaga, 29001 Málaga, Spain; e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
2 Instituto Geológico y Minero de España, Ríos Rosas 23, 28003 Madrid, Spain; e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

str. 28–32
 
Abstrakt. W artykule przedstawiono analizę ochrony wód podziemnych w różnych krajach europejskich, a także specjalne przepisy, związane z wprowadzaniem do krajowych przepisów Ramowej Dyrektywy Wodnej. Ponadto zapoznano się z kryteriami przyjmowanymi przez wyspecjalizowane organizacje do wyznaczania granic obszarów ochronnych oraz stosowaną przez nie lub rekomendowaną metodologię. Analizą objęto Niemcy, Francję, Wielką Brytanię, Hiszpanię, Włochy, Portugalię, Holandię, Irlandię i Szwajcarię. Stwierdzono bardzo duże rozbieżności w kryteriach przyjmowanych przez różne kraje do określania zasięgu obszarów ochronnych. Do najpoważniejszych różnic w traktowaniu przez poszczególne kraje obszarów ochronnych należą:
— istnienie lub brak specjalnych kryteriów wyznaczania granic obszarów chronionych;
— liczba stref, na które podzielony jest obszar chroniony i możliwość ich dalszego dzielenia;
— zastosowane kryteria i metody badań oraz stopień ich zdefiniowania w normach;
— szczególne traktowanie krasowych i szczelinowych zbiorników wód podziemnych;
— sposób ochrony obszarów źródłowych wód podziemnych: jakość i/lub ilość wód podziemnych;
— wykorzystanie map podatności na zanieczyszczenie jako podstawowego kryterium wyznaczania stref ochronnych.


Słowa kluczowe:
strefy ochronne, przepisy prawne, jakość wód podziemnych, zasoby wód podziemnych, zbiorniki wód podziemnych.

pdf  Pełny tekst (537.26 kB)




GROUNDWATER BODIES IN TRANSBOUNDARY ZONES. THE COMMON GERMAN-AUSTRIAN THERMAL TRANSBOUNDARY GROUNDWATER BODY

Jens JEDLITSCHKA

Bavarian State Ministry of Environment, Germany; e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

str. 33–38
 
Abstrakt. W wielkim transgranicznym bawarsko-austriackim basenie molasowym na obszarze 6000 km2 występuje zbiornik wysokotermalnych wód podziemnych. Wody te są intensywnie wykorzystywane w Bawarii i w Austrii dla potrzeb uzdrowiskowych oraz grzewczych. Na ujęciach w jednym z uzdrowisk bawarskich zaobserwowano jednak zmniejszające się ciśnienie tych wód, będące sygnałem potencjalnego zagrożenia dla całego zbiornika, przez nadmierną eksploatację. W celu zbadania tego problemu Stała Niemiecko-Austriacka Komisja Wodna postanowiła opracować model hydrogeologiczny i matematyczny. W artykule przedstawiono wspomniane modele i uzyskane dzięki nim wyniki. Omówiono także potencjalne korzyści płynące z koordynacji dalszego wykorzystywania wód termalnych oraz relację tych działań do zaleceń Ramowej Dyrektywy Wodnej. Koordynacja eksploatacji wód pozwoli na utrzymanie równowagi zasobów basenu, na właściwe ilościowe określenie zasilania wód podziemnych oraz na wyliczenie potencjalnego wpływu eksploatacji na sąsiednie otwory. Dalsze wykorzystanie zasobów wód termalnych będzie możliwe wyłącznie wtedy, gdy wody będą wykorzystywane racjonalnie, a obecne warunki hydrodynamiczne będą zachowywane przez ponowne zatłaczanie wykorzystanych wód.


Słowa kluczowe:
wody termalne, transgraniczne wody podziemne, zbiornik wód podziemnych, zatłaczanie wód podziemnych, energia geotermalna, model hydrogeologiczny.

pdf  Pełny tekst (530.27 kB)



MIGRATION FORMS OF CHEMICAL ELEMENTS IN SHALLOW GROUNDWATER IN LITHUANIA

Arunas JUREVICIUS1, Jonas DILIUNAS1, Edmundas JAGMINAS1, Vaclovas BAJORINAS1

1
Institute of Geology and Geography, Department of Climate and Water Systems, T. Sevcenkos 13, 03223 Vilnius, Lithuania, e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

str. 39–44
 
Abstrakt. Wykorzystując program komputerowy WATEQ4F, określono możliwe formy migracji pierwiastków chemicznych o stałej wartościowości (Ca, Mg, Na i K) i o różnych wartościowościach (Fe, Mn) oraz metali ciężkich (Cd, Cu, Ni, Pb i Zn) w czystych i zanieczyszczonych płytkich wodach podziemnych Litwy. Zmiany mobilnych form metali wraz ze wzrostem ich koncentracji i zasadowości środowiska dobrze opisują funkcje logarytmiczne, wykorzystywane również do prognoz pogody. Mobilne formy związków chemicznych umożliwiają identyfikację źródeł zanieczyszczenia oraz intensywność ich wpływu na środowisko.


Słowa kluczowe:
wody podziemne, modelowanie termodynamiczne, pierwiastki chemiczne, specjacje.

  pdf  Pełny tekst (420 kB)



FULL EXPLOITATION OF GROUNDWATER AND ITS ECONOMICAL-SOCIAL BACKLASHES

Majid LABBAF KHANEIKI1, Ahd NOUHPISHEH1

1
ACECR; Iranian Academic Center for Education, Culture and Research, P.O. Box: 91775-1187, Mashhad, Iran

str. 45–48 
 
Abstrakt. Pięćdziesiąt lat temu qanaty (łagodnie nachylone podziemne kanały) dostarczały w Iranie około 18 mld m3 wody podziemnej rocznie, tzn. dwa razy więcej, niż obecnie. Spadek wydajności qanatów jest wiązany z intensywnym pompowaniem wód podziemnych z wielu odwierconych w ostatnich dekadach studni. Podczas całej swojej historii Irańczycy nie spotkali się z takim problemem, gdy wykorzystywali tylko qanaty. Tymczasem qanaty będą jeden po drugim wysychały, ponieważ pompujące wodę studnie wiercone obniżają zwierciadło wód podziemnych poniżej zasięgu qanatów. Eksploatacja wód podziemnych metodą pompowania nie odpowiada środowiskowym warunkom Iranu, bowiem powoduje ona stopniowy wzrost zasolenia zarówno wód podziemnych, jak i gleb, zużywając przy tym wiele energii. Tymczasem qanaty dostarczają wodę całkowicie bez wykorzystywania jakiejkolwiek energii. Pompy głębinowe zagrażają zatem wodom podziemnym Iranu prowadząc do kryzysu społeczno-ekonomicznego. Irańskie władze muszą znaleźć lokalny, zrównoważony sposób zaopatrzenia w wodę. W przeciwnym wypadku rosnąca liczba pomp głębinowych może doprowadzić do zniszczenia zasobów wód podziemnych, a w rezultacie do upadku irańskiego rolnictwa.


Słowa kluczowe:
woda podziemna, wyczerpywanie zbiornika wód podziemnych, qanat, eksploatacja pompami, studnia głębinowa.

pdf  Pełny tekst (258.52 kB)



DIRECT GROUNDWATER DISCHARGE TO THE BALTIC SEA IN GDAŃSK REGION

Mirosław LIDZBARSKI

Polish Geological Institut, Marine Geology Branch, Kościerska 5, 80-328 Gdańsk, Poland; e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

str. 49–51
 
Abstrakt. Odpływ wód podziemnych do Morza Bałtyckiego wzdłuż linii brzegowej jest w regionie gdańskim znacznie zróżnicowany. Decyduje o tym litologia, przepuszczalność i morfologia różnych osadów: czwartorzędowych, trzeciorzędowych i kredowych. Około 95% wód podziemnych jest drenowana przez system hydrograficzny (rzeki, poldery). Tylko niewielka część tych wód bierze udział w bezpośrednim odpływie do Morza Bałtyckiego. Największe przepływy obserwuje się w obrębie tarasu nadmorskiego, zachodniej części Żuław Wiślanych i pradoliny Kaszubskiej.


Słowa kluczowe:
wody podziemne, dynamika wód podziemnych, poziomy wodonośne.

pdf  Pełny tekst (287.61 kB)



GROUNDWATER CHEMISTRY CHANGES RELATED TO ECONOMIC AND TOURISM IMPACT IN THE ZAKOPANE REGION (PODHALE FLYSCH BASIN)

Jerzy J. MAŁECKI1, Dorota POROWSKA1

1
Faculty of Geology, Warsaw University, Al. Żwirki i Wigury 93, 02-089 Warszawa; e-mails: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript., Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

str. 52–61
 
Abstrakt. Zanieczyszczenia powodowane przez wzrastający ruch turystyczny stały się głównym zagrożeniem środowiskowym dla gleb i wód podziemnych regionu zakopiańskiego. Konieczny stał się rozwój i modernizacja systemu zaopatrzenia w wodę, oczyszczalni ścieków oraz składowiska odpadów. Obecnie około 90% mieszkańców pobiera wodę z systemu wodociągowego, jednak lokalne ujęcia wód podziemnych są nadal używane. Płytkie, nieizolowane wody podziemne są bardzo podatne na wpływy klimatyczne i antropogeniczne. Potwierdziły to analizy składu chemicznego wykonane w latach 1971–2001. Najniższą jakość wody powierzchniowe i podziemne miały w latach 1980. W wyniku inwestycji środowiskowych ich jakość znacząco się poprawiła. W wodach podziemnych, wyraża się to wzrostem zawartości węglanów i generalnym zmniejszeniem zawartości siarczków i chlorków. Niepokojący jest stały wzrost zawartości azotanów, które jednak nie zagrażają głębszym wodom podziemnym, chronionym przez dobrze izolujące łupki fliszowe.


Słowa kluczowe:
zmiany chemizmu wód podziemnych, wody podziemne, zanieczyszczenie wód podziemnych, podhalański basen fliszowy.

pdf  Pełny tekst (942.99 kB)



METHODS OF DELINEATING WELLHEAD PROTECTION AREAS IN GRANULAR POROUS AQUIFERS. RESULTS FOR AN AQUIFER IN THE DUERO RIVER BASIN (SPAIN)

Pedro Emilio MARTÍNEZ-ALFARO1, Carlos MARTÍNEZ-NAVARRETE2, Álvaro GARCÍA-GARCÍA3

1
Departamento de Geodinámica, Facultad de Ciencias Geológicas, Universidad Complutense de Madrid, Ciudad Universitaria, 28040 Madrid, Spain; e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
2 Instituto Geológico y Minero de España; Ríos Rosas 23, 28003 Madrid, Spain; e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
3 EGMASA, Cara Sur de la Lonja del Puerto, Puerto de Málaga, 29001 Málaga, Spain; e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

str. 62–70
 
Abstrakt. Ochrona wód podziemnych przeznaczonych do picia ma największe znaczenie w Europie. Jest ona organizowana głównie przez ustanawianie obszarów ochrony formowania się zasobów wód podziemnych. W artykule przeanalizowano 12 wybranych metod oceny czasu przepływu wód podziemnych dla t = 1 dzień, 50 dni, 4 lata i 25 lat w porowym ośrodku skalnym, porównując wyniki obliczeń wykonanych dla 4 ujęć znajdujących się w zlewni rzeki Duero w północno-zachodniej Hiszpanii. Oceniono również wyniki uzyskane innymi metodami, które nie pozwalają na ocenę czasu przepływu wody. Wyniki matematycznej symulacji przepływu z wykorzystaniem programów VisualMODFLOW i VisualMODPATH posłużyły jako odniesienie do kartograficznego odwzorowania obszarów ochronnych. Wyniki badań wykonanych różnymi metodami wskazują, że małe błędy występują przy ocenie zasięgu przepływu wód dla czasu od 1 do 50 dni, lecz wyraźnie zwiększają się przy dalszych zasięgach przepływu, zwykle dla czasu wynoszącego ponad kilka lat. Przeprowadzone analizy pozwalają ocenić różnice między stosowanymi metodami obliczeń i określić ich dokładność dla różnych warunków hydrogeologicznych, co umożliwia wybór najwłaściwszej metody badań dla dowolnego obszaru o podobnej charakterystyce.


Słowa kluczowe:
tereny ochrony wód podziemnych, zanieczyszczenie wód podziemnych, metody analityczne, modele matematyczne, czas przepływu wód podziemnych.

pdf  Pełny tekst (557.31 kB)



WATER SYSTEM OF THE LAKE DRUKSIAI TRANSBOUNDARY CATCHMENT UNDER ANTHROPOGENIC PRESSURE

Jonas MAZEIKA1, Julius TAMINSKAS1

1
Institute of Geology and Geography, Departament of Climate and Water System, Lithuania; e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

str. 71–78
 
Abstrakt. Praca poświęcona jest ocenie bilansu wód powierzchniowych i podziemnych w transgranicznej zlewni jeziora Druksiai, znajdującej się w północno-wschodniej Litwie i obejmującej także przyległe obszary Białorusi i Łotwy. Zasoby tych wód były i są intensywnie eksploatowane. Zlewnia podlega silnej antropopresji z powodu urbanizacji i uprzemysłowienia oraz w mniejszym zakresie z powodu rozwoju rolnictwa. Ta presja powodowana jest głównie przez gorące wody pochodzące z chłodzenia elektrowni atomowej w Ignalinie, przez zanieczyszczenia wypływające z miejskiej oczyszczalni ścieków (miasto Visaginas) oraz przez zanieczyszczenia chemiczne pochodzące ze źródeł punktowych i rozproszonych. Z hydrogeologicznego punktu widzenia zlewnia jeziora Druksiai należy do wschodniej części bałtyckiego basenu artezyjskiego. Wody podziemne nie wpływają poważniej na wymianę wód jeziora (współczynnik wymiany tych wód z nie izolowanymi wodami podziemnymi wynosi 0,009). Z drugiej strony wody podziemne, pochodzące zwłaszcza z izolowanego zbiornika górnego środkowego dewonu, są głównym źródłem zaopatrzenia całego regionu w wodę i w ten sposób pośrednio stają się najważniejszym nośnikiem dostarczanych do jeziora składników organicznych, pochodzących z gospodarstw domowych, jak i gorących wód z ignalińskiej elektrowni atomowej.


Słowa kluczowe:
bilans wód, wzajemne oddziaływanie wód powierzchniowych i podziemnych, jezioro Druksiai.

pdf  Pełny tekst (396.84 kB)



TRANSBOUNDARY GROUNDWATER BODIES AS A TASK OF THE POLISH STATE HYDROGEOLOGICAL SURVEY

Andrzej SADURSKI

Polish Geological Institute, Warsaw, Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa, Poland; e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

str. 79–85
 
Abstrakt. Ramowa Dyrektywa Wodna Unii Europejskiej jest podstawowym aktem prawnym ukierunkowanym na zrównoważone wykorzystanie i ochronę zasobów wodnych oraz poprawę ich stanu. Zbiorniki wód podziemnych zidentyfikowane przez polską Państwową Służbę Hydrogeologiczną muszą być monitorowane, a wyniki tego monitoringu mają służyć do tworzenia planów zarządzania zasobami wodnymi. Zbiorniki wód podziemnych usytuowane w strefach granicznych muszą być nadzorowane przez PSH oraz wyspecjalizowane służby krajów sąsiadujących. Szczegółowe procedury monitoringu, opracowywanie wyników i analizy trendów muszą być prowadzone przez zespoły międzynarodowe zgodnie z zasadami Unii Europejskiej.


Słowa kluczowe:
Ramowa Dyrektywa Wodna, monitoring wód podziemnych, ochrona wód podziemnych, wody podziemne.

pdf  Pełny tekst (303.51 kB)



FUTURE SEA LEVEL CHANGE: A TRANSBOUNDARY PROBLEM IN THE BALTIC SEA REGION? — SEAREG CASE STUDY AREA GDAŃSK

Michael STAUDT1, Zbigniew KORDALSKI2

1
Geological Survey of Finland (GTK), Land Use and Environment, Betonimiehenkuja 4, P.O. Box 96, FIN — 02151 Espoo, Finland; e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
2 Polish Geological Institute, Marine Geology Branch, Kościerska 5, 80-328 Gdańsk, Poland; e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

str. 86–92
 
Abstrakt. Projekt „Sea Level Change Affecting the Spatial Development of the Baltic Sea Region” SEAREG, unijnego programu Interreg IIIB porusza społeczno-ekonomiczne i środowiskowe skutki zmian klimatu w regionie Morza Bałtyckiego (BSR), w szczególności związane z podnoszeniem się poziomu morza oraz zmianami odpływu z sieci rzecznej. Te dwa czynniki mogą prowadzić do wystąpienia katastrofalnych w skutkach powodzi, wpływających bezpośrednio na zagospodarowanie przestrzenne miast, jak również na zrównoważony rozwój całego regionu Morza Bałtyckiego. Jednym z miejsc objętych szczegółowym rozpoznaniem w ramach projektu był Gdańsk. W obrębie miasta na nisko położonych obszarach tarasu nadmorskiego i Żuław Wiślanych zlokalizowane są ujęcia wód podziemnych, ważne dla zaopatrzenia w wodę do picia i na potrzeby gospodarcze. Dla Gdańska strefy zagrożone powodzią i podtopieniami zostały wyznaczone przy pomocy oprogramowania GIS, z wykorzystaniem wysoko rozdzielczych regionalnych modeli oceanograficznych, modeli powierzchni terenu i planów zagospodarowania przestrzennego. Opracowano 3 scenariusze, według których poziom morza w ciągu następnych 100 lat wzrośnie w rejonie Gdańska odpowiednio o 0,03, 0,48 i 0,97 m.


Słowa kluczowe:
podnoszenie się poziomu morza, zmiany klimatu, modelowanie klimatu, zaopatrzenie w wodę, GIS, planowanie przestrzenne, region gdański, Morze Bałtyckie.

pdf  Pełny tekst (369.27 kB)



IMPACT OF A WATER CATCHMENT IN THE DUNE AREA ALONG THE FRENCH-BELGIAN BORDER

Alexander VANDENBOHEDE1, Kris LUYTEN1, Luc LEBBE1

1
Ghent University, Deptartament of Geology and Soil Science, Krijgslaan 281 (S8), 9000 Gent, Belgium; e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript., Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

str. 93–98
 
Abstrakt. Zachodniobelgijska równina przybrzeżna, występująca wzdłuż granicy francusko-belgijskiej, składa się z wybrzeża, wydm i polderów. Na terenie wydm znajduje się ujęcie wód, tworzące cenny rezerwat przyrody. W ostatnich latach problemem na tym obszarze stały się wlewające się z polderu wody słone. W niniejszym artykule przedstawiono wpływ zachodzących zmian na wody tego ujęcia. Szczególną uwagę poświęcono rozwojowi przepływu słonych wód z polderu i morza na obszar wydm przy granicy francusko-belgijskiej. W celu zbadania tego procesu, przy pomocy programu MOCDENS3D opracowano przestrzenny model przepływu wód podziemnych o różnej gęstości na obszarze wybrzeża, wydm i części polderu. W modelu na podstawie licznych profili wiertniczych i pomiarów geofizycznych odtworzono heterogeniczny zbiornik wód podziemnych. Symulacje były skalibrowane z wykorzystaniem obserwacji głowic hydraulicznych oraz jakości wody. Za pomocą modelu wykazano, że intruzje słonych wód są ograniczone do bezpośredniego otoczenia ujęcia wodnego, nie wkraczają na jego obszar i nie zagrażają rezerwatowi przyrodniczemu.


Słowa kluczowe:
intruzje słonych wód, ujęcie wodne, wydmy, modelowanie przepływu wód podziemnych, granica francusko-belgijska.

pdf  Pełny tekst (270.08 kB)



ABOUT THE REA ACTIVITY

The present volume of the “Proceedings of the International Conference on Hydrogeological Transboundary Problems. East and West European Bridge” is one of important deliverables of the ongoing REA project entitled “Support for the integration of the Polish Geological Center of Excellence: Research on Abiotic Environment REA in the European Research Area”. The conference held in November 2004 in Warsaw, was a great success. It gathered specialists from many states, both from Western and Eastern Europe as well as out-of-Europe countries. For the first time in the project’s time-span, such a great variety of participants was present. The transboundary hydrogeological problems were widely discussed as it is evidenced in this volume. The conference was also a forum for presentation of several European Comission ongoing projects (in that also the conference supporting one), the co-ordinators or representators of which came to PGI CoE. These facts give a real hope for future research co-operations. The Center of Excellence was created in the Polish Geological Institute in Warsaw, Poland following the European Commission’s call in September 2001. Since then, it has been acting realizing the programme of the integration in the European Research Area in the field of the abiotic environment. The integration project, financed both by the European Comission and PGI, is one of the most important projects in the CoE. It has a character of the accompanying measures, the activities related to the geological research. In its scientific programme, the project under description consists of seven work packages, five of them being based on research themes realised in the Institute, two – sacrificed to dissemination and coordination. Water problematics is one of the most important topics of the project. The multilateral expansion of the scientific achievements and decades-long experience both of the Polish Geological scientific workers and the European researchers has been at the base of the integration steps. The mutual exchange in the knowledge obtained by scientific events in the European dimension, both organised and participated in, capacity building training of the scientists as well as widespread scientific information represent the main tools for the integration in the research field. Despite the efforts done, the present status of integration of both the Polish Geological Institute and its Centre of Excellence with western institutions is still not adequate for an effective use of the joint intellectual and technical potential. Thus it is imperative further to strengthen bi- and multi-lateral long-term efforts by organisation of joint conferences, seminar and workshops, by exchange of information and specialists, reciprocal use of laboratory facilities, advanced training of young scientists and active participation in and organisation of Polish, regional and European thematic networks. A technical schedule of the activities aiming at the integration depends, therefore, on the subdivision of these actions into numeral tasks within the work packages (65 tasks). Each work package (WP1–WP5) comprises the research done in the particular field, i.e. in hydrogeology, marine geology, human induced hazards (human impact onto the environment), natural hazards (landslides and floods), climatic and environmental changes, introducing the accompanying measures. The researchers gathered in each Work Package focus their efforts on research problematics, important from the country and the whole Europe points of view. The presentation of the results enables the Centre’s Working Groups to expand and strengthen their scientific co-operation and personal contacts with research centres from the European Union as well as from the Central and Eastern Europe. The project contains a wide spectrum of the scientific themes, which have numerous tasks for realization. They are as follows: organisation and participation in different conferences, workshops, capacity building training courses and lectures, organisation of thematic networks and accession to the European scientific working groups. Five international conferences and two workshops have been already organised in Poland, two other conferences and two training courses being in preparation at present for 2005. Till present, the Hydrogeological Conference has been the biggest one. The activities in the project have been conducted providing for participation of the Centre’s specialists in international conferences and workshops. The opportunities have been offered for Polish young scientists to be trained in other European research centres as well as for scientists from NAS and eastern Europe to be trained in Poland and to participate as grantees in the PGI CoE organised actions. There are also possibilities for the Centre’s Working Groups and East European grantees to study the chosen geological aspects with invited European specialists. The three-year duration time of the project planned for the period 2002–2005 has, however, introduced some difficulties. Sometimes they concern problems in an access to the suitable information. There were difficulties in foreseeing future European activities (e.g., conferences, workshops, trainings), which could have been participated in, especially for the third year of the working program. Some actions (e.g. thematic training courses) planned by the western institutions failed, or were transferred to other dates, periods, places etc., some new ones appeared. Generally, there exists a necessity of a wide information on that type of the activities. The second group of the problems (potential and encountered) has been having a human aspect. Different European institutions and numerous scientists have been involved into the realisation of the project programme, so within the two-and-a half-year period of time ahead, there have appeared problems of exact dates of realisation of the individual tasks, such as e.g., data of invited lectures or twinning agreements. Due to the diversity of the scientific themes under realisation and the mentioned human aspect, there arises also a problem in the accession to the already existing European networks. This is why exploratory missions to other scientific institutions were introduced to the programme aiming at realization of the facts at the beginning and at gaining a chance of the active influence on the possible failure risk. Such an approach gives a very real possibility to obtain the success in task realisation. When there exist any difficulties in the agreements, there is an alternative of seeking new institutions or partners for co-operation. The actions towards the integration in ERA demand flexibility between plans and realisation. The integration in the European Research Area has been a long-term and complicated process. It demands a lot of effort on both-sides. There should not occur a postponing of the proposals of the institutions from Central and Eastern Europe by the active research centers in the West. There exists, therefore, a necessity of the higher interest of the western institutions in the cooperation, not – the absence of reaction onto the propositions. The implementation of new members to the already existing projects is also necessary. That implies a finding out the finances for a permanent support, not only for individuals to participate a meeting within the project, but also for groups coducting the research. Standardisation in the understanding of the meanings, procedures, methods and technology is also important factor for the integration. Based on the hitherto presented conclusions, there exists a real potential for the integration intensification, and the International Conference on the Hydrogeological Problems is a real proof for it.


Katarzyna JARMOŁOWICZ-SZULC