Special Papers - Tom 8 (2003)


COMPOSITION AND PROVENANCE OF CLASTIC MATERIAL IN THE VENDIAN–LOWERMOST CAMBRIAN FROM THE NORTHERN POLAND: GEOTECTONIC IMPLICATIONS


Krzysztof JAWOROWSKI1, Magdalena SIKORSKA1

1 Polish Geological Institute, Rakowiecka 4, PL-00-975 Warszawa, Poland.
e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript., Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Abstrakt. Wendyjsko-dolnokambryjskie osady północnej Polski należą do formacji żarnowieckiej. Dane dotyczące tej formacji uzyskano z głębokich otworów wiertniczych. Formacja żarnowiecka leży bezpośrednio na podłożu krystalicznym kratonu wschodnioeuropejskiego i jest wykształcona niemal wyłącznie jako kontynentalne piaskowce i zlepieńce. Są one barwy szaroróżowej i wiśniowej. W formacji żarnowieckiej nie znaleziono skamieniałości. W stropie przechodzi ona stopniowo w morskie piaskowce i heterolity piaszczysto-mułowcowe wieku dolnokambryjskiego. Uważa się, że formacja żarnowiecka reprezentuje wend i najniższy kambr.
Skład mineralny formacji żarnowieckiej wykazuje bliskie podobieństwo do składu podłoża krystalicznego kratonu wschodnioeuropejskiego. Na diagramach Dickinsona (1985) skład mineralny formacji wskazuje wewnętrzne obszary kratonu jako źródła materiału okruchowego. W zachodniej części badanego obszaru materiał okruchowy był dostarczany z wyniesionego bloku podłoża. Analizy chemiczne świadczą, że głównym źródłem materiału okruchowego był pasywny brzeg kontynentu.
W obrębie formacji żarnowieckiej wyróżniono trzy systemy depozycyjne: proksymalną część stożków napływowych, dystalną część stożków napływowych oraz równię roztokową i zalewowo-warstwową. Materiał okruchowy formacji żarnowieckiej był transportowany głównie w dwóch przeciwnych kierunkach: WE i EW. Część klastyków była transportowana w kierunku NS. Źródła materiału okruchowego były położone: (1) na zachód od strefy Teisseyre'a-Tornquista, tj. poza dzisiejszym kratonem wschodnioeuropejskim; (2) w brzeżnej części kratonu wschodnioeuropejskiego; (3) na kratonie wschodnioeuropejskim w miejscu dzisiejszej tarczy bałtyckiej.
Na podstawie niniejszej pracy, rozpad prekambryjskiego superkontynentu Rodinii i formowanie południowo-zachodniej krawędzi Baltiki (kratonu wschodnioeuropejskiego) mogą być interpretowane w kategoriach asymetrycznego modelu rozciągania litosfery.

Słowa kluczowe: materiał okruchowy, interpretacja geotektoniczna, petrologia, geochemia, sedymentologia, formacja żarnowiecka, wend, najniższy kambr, północna Polska.

 

pdf  Pełny tekst (2.54 MB)