Prace PIG - Tom 162 (1998)


ROZPOZNANIE PETROLOGICZNE POKŁADÓW WĘGLA DOLNOŚLĄSKIEGO ZAGŁBIA WĘGLOWEGO

Grzegorz J. NOWAK

Streszczenie. Pokłady węgla formacji wałbrzyskiej i żaclerskiej charakteryzują się urozmaicowną budową petrograficzną W składzie litotypowym węgli formacji wałbrzyskiej dominują_ węgle pasemkowe, które można uznać za odpowiednik węgli półbłyszczących. Natomiast wśród litotypów budujących pokłady węgla formacji żaclerskiej można stwierdzić przewagę węgla półbłyszczącego w warstwach węgla rejonu wałbrzyskiego, podczas gdy wspólna asocjacja litotypów węgla półbłyszczącego i błyszczącego jest typowa dla pokładów tej jednostki litostratygraficznej z rejonu noworudzkiego.
Obserwacje megaskopowe znajdują potwierdzenie w wynikach badań mikroskopowych. Wśród węgli formacji wałbrzyskiej te z NW części zagłębia, tzn. regionu wałbrzyskiego, przedstawiają najbardziej urozmaicony skład macerałów, chociaż można stwierdzić że przeważają węgle o wysokim udziale witrynitu, zwłaszcza w wysoko uwęglonych pokładach. Natomiast w rejonie noworudzkim, pokłady tej jednostki charakteryzują się wysoką zawartością witrynitu i stałym, na ogół średnim udziałem inertynitu przy niewysokiej ilości egzynitu (lub jego braku w przypadku antracytów). W trzecim z badanych rejonów - słupieckim, pokłady cechują się bardzo zmiennym pod względem ilościowym składem macerałów i materii mineralnej.
Rozpoznanie środowisk depozycji pokładów węgla formacji wałbrzyskiej wskazuje na ich szerokie spektrum w rejonie wałbrzyskim, gdzie badane pokłady reprezentują obszary - od podwodnej depozycji poprzez torfowiska typu szuwarowego po torfowiska typu leśnego, które jest środowiskiem dominującym. W rejonie słupieckim część badanych pokładów wykazuje cechy typowe dla węgli o allochtonicznej genezie, stwierdzono również występowanie sapropelitu utworzonego pod niezbyt grubą pokrywą wody.
Pokłady węgla formacji żaclerskiej charakteryzują się urozmaiconym składem macerałów. Jedynie w węglach o wysokim stopniu uwęglenia nie występuje egzynit. W rejonie Wałbrzycha obserwuje się węgle od nisko- po wysokowitrynitowe przy zmiennych proporcjach macerałów pozostałych grup i materii mineralnej. W rejonie noworudzkim, stwierdza się wysokowitrynitowe węgle, z nieznaczną ilością materii mineralnej i na ogół średnim udziałem inertynitu. Natomiast pokłady SE części basenu - rejonu słupieckiego uznać należy za wysokoinertynitowe, podczas gdy udział witrynitu jest tu umiarkowany przy stałej zawartości liptynitu. Podobnie jak węgle z rejonu Nowej Rudytak i pokłady SE części zagłębia wykazują nieznaczne zanieczyszczenie składnikami mineralnymi.
Węgle westfalskie reprezentują zróżnicowane paleotorfowiska. Te z regionów wałbrzyskiego i noworudzkiego depresji śródsudeckiej tworzyły sie w torfowiskach typu leśnego i można je zaliczyć do witrynitowo-fuzynitowej petrologicznej facji węglowej. Natomiast pokłady z obszaru słupieckiego oprócz leśnego typu torfowiska reprezentują także i torfowiska typu szuwarowego/moczarowego, dla którego charakterystyczną jest petrologiczna facja densosporynitowa.
Pomiary zdolności odbicia światła witrynitu ujawniły zróżnicowanie wartości tego parametru - od niskich po wysokie, niezależne ani od miejsca występowania pokładu w profilu litostratygraficznym górnego karbonu ani od obszaru badań a od warunków geologicznych basenu, historii pogrzebania i reżimu geotermalnego.