Wiadomości PIG (2000-11) nr 115


ODDZIAŁ POMORSKI WE WŁASNYM BUDYNKU
R. Dobracki
   
  • plik .doc


  • Inicjatywa bratnich służb geologicznych
    J. Gutowski
       
    W dniach 20-21 października br. w miejscowości ®diar, w słowackiej części Tatr, odbyło się spotkanie dyrektorów służb geologicznych państw Grupy Wyszehradzkiej: Czech, Słowacji, Węgier i Polski. Ze strony czeskiej (Český Geologický Ústav) uczestniczyli: dyrektor Miloą Růľička i kierownik działu współpracy zagranicznej, Lenka Hradecká; ze strony słowackiej (©tátny Geologický Ústav Dionýza ©túra): dyrektor Pavol Grecula, ze strony węgierskiej (Magyar Állami Földtani Intézet): dyrektor Károly Brezsnyánszky oraz ze strony polskiej: dyrektorzy PIG Marek Narkiewicz i Jacek Gutowski.

    Podczas spotkania podpisany został dokument wyrażający zamiar przystąpienia naszych instytucji do EuroGeoSurveys, organizacji zrzeszającej służby geologiczne państw Unii Europejskiej oraz państw stowarzyszonych (Islandii, Norwegii i Szwajcarii). Akt ten był ukoronowaniem kilkumiesięcznych rozmów i starań, zmierzających z jednej strony do wypracowania wspólnej strategii, jak również do przekonania przedstawicieli EuroGeoSurveys o pozytywach wynikających z przyjęcia naszych służb do grona swoich członków. W działaniach tych, w których Państwowy Instytut Geologiczny był stroną inicjującą, kierowaliśmy się przekonaniem, iż członkostwo przyniesie nam nie tylko prestiż, ale przede wszystkim umożliwi łatwiejszy dostęp do środków finansowych Unii Europejskiej.

    Od strony formalnej podstawą do przyjęcia jest posiadanie przez kraje Grupy Wyszehradzkiej statusu członków stowarzyszonych UE. Decydujące znaczenie mieć będzie jednak pozytywna decyzja zarządu EuroGeoSurveys, który składa się z dyrektorów służb - członków. W bezpośrednich rozmowach udało się uzyskać przychylność wielu z nich. Nie wynika ona bynajmniej wyłącznie z sympatii dla nas. Przedstawiciel BGS, podczas spotkania FOREGS w Madrycie we wrześniu br. stwierdził, że w programach podejmowanych przez EuroGeoSurveys, a finansowanych ze środków UE, nasze służby są bardziej aktywne i kompetentne od niektórych służb krajów członkowskich.

    Z kolei nasza nieobecność w gronie członków rodzi szereg utrudnień i barier natury formalnej, np. związanych z udostępnianiem informacji geologicznej, której właścicielem są członkowie UE (EuroGeoSurveys). Z uznaniem również ocenia się stopień integracji i wieloletniej współpracy pomiędzy służbami krajów Grupy Wyszehradzkiej w realizacji wielu wspólnych przedsięwzięć. Na marginesie można dodać, że współdziałanie służb geologicznych jest wymienione na stronie www Grupy Wyszehradzkiej (http://www.viesgrad.org) na trzecim miejscu po spotkaniach prezydentów oraz ministrów spraw zagranicznych.

    No cóż, granica przebiegająca m.in. grzbietem Tatr, nigdy nie dzieliła naszych pobratymczych narodów i szczególnie chyba dla geologów była zawsze granicą przyjaźni i współpracy... Jest więc rzeczą naturalną, że wspólnie staramy się osiągnąć dobrą pozycję we wspólnocie europejskich geologów. Nawiasem mówiąc, miło było usłyszeć z ust zawsze wymagających braci Czechów, że dokumenty, które przygotowywał Dział Współpracy z Zagranicą PIG, były opracowane perfekcyjnie.


    Osuwiska w Karpatach zaniepokoiły Rząd R. P.
    M. Podemski
       
    W dniu 7 września br. odbyła się w Oddziale Karpackim Instytutu konferencja Prognozowanie i przeciwdziałanie skutkom ruchów osuwiskowych, zorganizowana dzięki wspólnej inicjatywie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów i Państwowego Instytutu Geologicznego. W konferencji uczestniczyli przedstawiciele władz centralnych, wojewódzkich (małopolskie i podkarpackie) i samorządowych oraz znawcy problematyki osuwisk z Instytutu i innych ośrodków naukowych.

    Konferencję otworzyli: Piotr Szwarc, Dyrektor Biura ds. Usuwania Skutków Powodzi oraz Marek Narkiewicz, Dyrektor Naczelny PIG. Pracownicy Instytutu: D. Poprawa, W. Rączkowski, M. Graniczny i S. Doktór, przedstawili cztery referaty omawiające przyczyny powstawania ruchów osuwiskowych, ich negatywne skutki, dotychczasową dokumentację osuwisk karpackich ,będącą w posiadaniu Oddziału Karpackiego PIG, możliwości niwelowania skutków zjawisk osuwiskowych oraz propozycje utworzenia lokalnego i regionalnego systemu monitorowania osuwisk. W referatach uznano również za konieczne rejestrowanie wszystkich osuwisk na mapach w skali 1:25 000 w układzie gminnym.

    Następnie wysłuchano szeregu wystąpień przedstawicieli władz centralnych i regionalnych, wskazujących na rozmiary szkód spowodowanych w bieżącym roku przez osuwiska karpackie i omawiających istniejące przepisy prawne i prawno-finansowe, dotyczące ograniczania i rekompensowania strat materialnych. W imieniu Wojewody Małopolskiego wystąpił Ryszard Myszka, Główny Geolog Wojewódzki, który przybliżył regulacje prawne, związane z przeciwdziałaniem osuwiskom. Krakowski przedstawiciel Biura ds. Usuwania Skutków Powodzi oszacował straty w infrastrukturze komunalnej 29 gmin na około 500 mln zł. Starosta Powiatu Strzyżowskiego, Robert Gotek, ocenił straty w swoim powiecie na około 6.3 mln zł (2.3 mln zł - w budynkach, 4 mln zł - w drogach).

    Wagę monitorowania osuwisk i zapobiegania ich skutkom podkreślił również Dyrektor Departamentu Geologii, H. J. Jezierski, który wystąpił w imieniu Ministra Środowiska. E. Janiszewska-Kuropatwa z Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego szczegółowo omówiła prawne aspekty budownictwa na terenach zagrożonych, a także istniejący system ubezpieczeń i kredytów preferencyjnych dla osób zagrożonych osuwiskami. Pewne aspekty prawne, związane z usuwaniem szkód omówiła również M. Tomaszewska z Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast.

    Po południu uczestnicy konferencji zapoznali się ze skutkami ruchów osuwiskowych w gminie Laskowa koło Limanowej.

    Wyniki konferencji zawarto w oficjalnym komunikacie, w którym podkreślono konieczność podjęcia przez Państwo działań przeciwdziałających zagrożeniom powodowanym przez osuwiska. Wśród szeregu postulatów wymieniono przede wszystkim konieczność pełnej rejestracji objawów naturalnych zagrożeń geologicznych oraz rewaloryzacji zinwentaryzowanych terenów pod względem ich przydatności inwestycyjnej. Wskazano przy tym na Państwowy Instytut Geologiczny, jako na instytucję, której dorobek gwarantuje wysoką jakość rejestracji i stałego monitoringu wspomnianych zagrożeń oraz koordynacji badań ich dynamiki. Wyniki tych prac powinny stanowić podstawę zezwoleń lokalizacyjnych dla obiektów budowlanych, dróg, mostów, linii kolejowych, zapór i zbiorników wodnych, itp.

    Komunikat szczegółowo wymienił również akty prawne, których nowelizacja powinna stworzyć odpowiednie ramy dla przeciwdziałania zagrożeniu naturalnymi zjawiskami geologicznymi i dla łagodzenia ich skutków. Uznano również, że konieczne jest szybkie uchwalenie ustaw o gotowości cywilnej i zarządzaniu kryzysowym oraz o stanie klęski żywiołowej.


    Czwarta Europejska Konferencja Węglowa
    J. Jureczka
       
  • plik .doc


  • Pionierski, cyfrowy atlas geologiczno-inżynierski Warszawy w skali 1:10 000
    Z. Frankowski
       
    W bieżącym roku zakończono 2-letnie prace nad atlasem geologiczno-inżynierskim Warszawy. Atlas ten jest pierwszym w Polsce w pełni cyfrowym opracowaniem zagadnień geologiczno-inżynierskich według zasad GIS. Praca została wykonana przez zespoły Zakładu Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej PIG i Zakładu Geotechniki Instytutu Techniki Budowlanej.

    Na wstępie wydzielono w podłożu budowlanym, na podstawie litologii, genezy i wieku osadów, 30 serii geologiczno-inżynierskich. Po analizie ponad 100 tys. otworów archiwalnych i odwierconych dla potrzeb atlasu, do komputerowej bazy danych wprowadzono około 28 tys. otworów. We wszystkich profilach otworów zakodowanych w bazie zaznaczono serie geologiczno-inżynierskie. Średnia na 1 km2, wynosi dla całego miasta 57 punktów dokumentacyjnych.

    Następnie opracowano zespół map tematycznych w skali 1:10000: rodzajów gruntów na głębokości 2m, 4m i 10m, gruntów dominujących w profilach pionowych, najmniejszej głębokości występowania zwierciadła wody gruntowej, hydroizohips wody gruntowej, gruntów antropogenicznych, gruntów słabych, warunków budowlanych na głębokości 2m, itd., itp. Mapy te umożliwiają ocenę warunków geologiczno-inżynierskich, są przydatne w planowaniu przestrzennym i we wczesnych etapach podejmowania decyzji inwestycyjnych.

    Wszystkie mapy wykonano przy użyciu programów komputerowych ArcInfo i Surfer. Dzięki cyfrowej bazie danych mapy te mogą być łatwo uzupełniane, rozszerzane i korygowane.

    Opracowano również instrukcję sporządzania techniką cyfrową atlasów geologiczno-inżynierskich dla miast. W instrukcji omówiono metodykę gromadzenia i zestawiania danych, kartowania geologiczno-inżynierskiego, analizy warunków geomorfologicznych, geodynamicznych i hydrogeologicznych, wydzielania serii geologiczno-inżynierskich oraz badań polowych i laboratoryjnych. Podano zasady tworzenia numerycznej bazy danych, map tematycznych i opis programów komputerowych.

    Atlasy takie powinny być opracowane dla wszystkich aglomeracji i miast w Polsce.


    Nominacja profesorska w Belwederze
    B. Bańkowska-Zajączkowska
       
    W dniu 27 października br. doc. dr hab. Krystyna Piotrowska, z Zakładu Geologii Czwartorzędu PIG, otrzymała z rąk Prezydenta RP tytuł profesora w dziedzinie Nauk o Ziemi.

    Profesor K. Piotrowska ukończyła studia na Wydziale Geologii Uniwersytetu Warszawskiego w 1962 r, uzyskując tytuł magistra w zakresie geologii stratygraficzno-poszukiwawczej. W roku 1969 na podstawie rozprawy Fotointerpretacyjna analiza jakościowa elementów tektoniki nieciągłej trzonu krystalicznego polskich Tatr Wysokich uzyskała stopień doktora na Wydziale Geologii UW. Również na Wydziale Geologii w 1978 otrzymała tytuł doktora habilitowanego na podstawie rozprawy Struktury płaszczowinowe zachodniej Kuby na przykładzie Sierra de los Organos. W latach 1977 - 1981 kierowała badaniami i zespołem opracowującym Mapę Geologiczną prowincji Matanzas na Kubie. Praca ta została wyróżniona dyplomem Prezydenta Akademii Nauk Kuby, a także nagrodzona przez Sekretarz Naukowego Polskiej Akademii Nauk.

    Od 1994 roku jest wykładowcą w Instytucie Geografii WSP im. J. Kochanowskiego w Kielcach (obecnie Akademia Świętokrzyska) oraz kieruje Zakładem Podstaw Geologii.

    W Państwowym Instytucie Geologicznym podjęła pracę w 1995 roku, biorąc udział w opracowaniach Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000 oraz Mapy Geologicznej Polski 1:200 000 - arkusz Tatry Zachodnie i Tatry Wysokie, a także w pracach dotyczących metodyki kartowania geologicznego, teledetekcji oraz prowadzi badania tektoniki masywu tatrzańskiego.

    Redakcja Wiadomości serdecznie gratuluje naszej Koleżance Nominacji!!!


    Geologia na Kieleckim Festiwalu Nauki
    J. Gągol
       
    W dniach 8-17 września br. odbył się w Kielcach I Kielecki Festiwal Nauki. Organizatorami Festiwalu było dziesięć kieleckich uczelni i instytucji naukowo-badawczych, wśród nich Oddział Świętokrzyski Państwowego Instytutu Geologicznego. Po potentatach - Politechnice Świętokrzyskiej i Akademii Świętokrzyskiej - udział Instytutu w festiwalu był najbardziej widoczny. Pracownicy Oddziału, oraz gościnnie J. Siemiątkowski z Oddziału Dolnośląskiego przygotowali 2 wystawy, 2 miejskie wycieczki geologiczne oraz 6 odczytów. Uczestniczyło w nich bez mała 2 tysiące osób, głównie uczniów szkół średnich.

    8 września br. w Muzeum Geologicznym Oddziału została otwarta wystawa czasowa Wapienne skarby. Przygotowali ją: Jolanta Studencka (Oddział Świętokrzyski PIG) i Paweł Król (Muzeum Narodowe w Kielcach). W otwarciu uczestniczył dyrektor festiwalu, prof. Krzysztof Grysa z Politechniki Świętokrzyskiej. W ekspozycji szczególną uwagę zwraca czaszka jurajskiego morskiego gada, znaleziona niedawno w kamieniołomie w Morawicy koło Kielc.

    W sali Archiwum Rdzeni Geologicznych Maria Kuleta i Stanisława Zbroja prezentowały cierpliwie przez kilka dni Festiwalu wystawę: Jak poszukujemy kopalin głęboko pod powierzchnią Ziemi. Najmłodsi zwiedzający otrzymywali okruszki różowej cechsztyńskiej soli.

    Napracowali się też przewodnicy geologicznych wycieczek. Pięciokrotnie Jan Malec oprowadzał wycieczki po Kadzielni. Temat jego prelekcji brzmiał: Po czym chodzą Kielczanie - skalne podłoże Kielc. Sylwester Salwa sześciokrotnie wiódł wycieczkowiczów do Rezerwatu Skalnego im. J. Czarnockiego z prelekcją Fałdy ślichowickie dowodem na ruchy górotwórcze.

    Równolegle odbywały się odczyty: L. Lenartowicza Obraz środowiska naturalnego Kielc i okolic podmiejskich w świetle badań geochemicznych, J. Siemiątkowskiego Meteoryt Baszkówka a budowa wnętrza Ziemi, T. Wróblewskiego Kielce miastem geologicznym Europy, Z. Kowalczewskiego Znaczenie surowców mineralnych regionu świętokrzyskiego w życiu gospodarczym naszego kraju, J. Prażaka Źródła pozyskiwania wody dla aglomeracji kieleckiej oraz G. Herman i J. Gągola Wody mineralne w regionie świętokrzyskim. Ten ostatni powtórzony był czterokrotnie i połączony był z prezentacją kolekcji wód butelkowanych oraz degustacją wód mineralnych.

    Pierwszy Kielecki Festiwal Nauki zakończył się sukcesem. Dwa kieleckie dzienniki, które objęły patronat medialny, wydawały specjalne dodatki festiwalowe. Obszerne informacje i relacje prezentowały też inne regionalne media. Były też kolorowe plakaty, rozdawane na ulicach informatory, specjalne znaczki dla uczestników i specjalne koszulki dla prelegentów. Festiwalowe imprezy, w tym także trzy wykłady geologiczne, były transmitowane na żywo w Internecie (http://www.tu.kielce.pl/festiwal/). Udział Instytutu został zauważony i bardzo dobrze oceniony w licznych relacjach prasowych, wywiadach i w podsumowaniach końcowych.


    VII Konferencja Stratygrafia Plejstocenu Polski
    J. Zachowicz
       
    W dniach 4-8 września 2000 r. w Łączynie, na Pojezierzu Kaszubskim, odbyła się VII Konferencja Stratygrafia Plejstocenu Polski. Organizatorem i gospodarzem konferencji był Oddział Geologii Morza PIG, a współorganizatorem Komitet Badań Czwartorzędu PAN. W konferencji wzięli udział przedstawiciele ośrodków naukowych z kraju i z zagranicy, a także władz samorządowych i wojewódzkich. W ramach konferencji odbyła się dwudniowa sesja referatowa i dwudniowa sesja terenowa, dotycząca stratygrafii czwartorzędu i zaniku lądolodu na Pojezierzu Kaszubskim. Wygłoszono 15 referatów i 8 komunikatów oraz zaprezentowano 6 posterów. Odrębnym blokiem tematycznym było Wprowadzenie do geologii Pojezierza i Pobrzeża Kaszubskiego (4 referaty). W terenie zaprezentowano 9 stanowisk geologicznych. Dla każdego przygotowano plakaty przedstawiające sytuację geologiczną i wyniki badań.

    Czwartorzęd Pojezierza Kaszubskiego był dotychczas słabo rozpoznany, stąd ogromne zainteresowanie i dyskusje, zarówno w trakcie sesji, jak też w terenie, na poszczególnych stanowiskach. Streszczenia referatów, komunikatów i posterów oraz opisy stanowisk, zostały opublikowane w materiałach konferencyjnych, wydanych dzięki wsparciu finansowemu z Wojewódzkiego Funduszu OŚiGW w Gdańsku. Miłym akcentem konferencji było towarzyskie spotkanie plenerowe, z występem kapeli kaszubskiej i nauką alfabetu kaszubskiego.


    VII Sesja Sekcji Petrologii Polskiego Towarzystwa Mineralogicznego
    A. Kozłowska, M. Kuberska
       
    W dniach 13-15 października 2000 r. dziewięć osób z Zakładu Petrologii PIG: E. Jackowicz, A. Kozłowska, L. Krzemiński, M. Kuberska, A. Maliszewska, M. Połońska, M. Sikorska, E. Starnawska i J. Sylwestrzak uczestniczyło w VII Sesji Sekcji Petrologii Polskiego Towarzystwa Mineralogicznego, która miała miejsce w Osieczanach, koło Myślenic. W spotkaniu wzięło udział około 80 osób, głównie z Polski, jak również ze Słowacji, Rumuni i Austrii. W ciągu dwóch dni konferencji, obejmującej przede wszystkim zagadnienia dotyczące petrologii i geologii NE obrzeżenia GZW (obszaru pogranicza teranu górnośląskiego i małopolskiego), jak również problemy związane z petrologią skał osadowych, pracownicy PIG wygłosili dwa referaty i przedstawili sześć posterów.

    Referaty zaprezentowane przez A. Kozłowską, M. Kuberską i A. Maliszewską dotyczyły diagenezy utworów górnopaleozoicznych. Cztery postery przygotowane przez: L. Krzemińskiego, M. Połońską, M. Sikorską-Jaworowską i J. Sylwestrzak obejmowały tematykę skał osadowych, natomiast poster E. Jackowicz - skał wulkanicznych. Ponadto E. Starnawska przygotowała poster o Pracowni Mikroskopii Elektronowej PIG i jej nowych możliwościach badawczych.

    Ostatniego dnia odbyła się wycieczka terenowa poświęcona wulkanizmowi permskiemu, zjawiskom metamorfizmu kontaktowego oraz skałom klastycznym młodszego paleozoiku. Prowadziła ona przez cztery stanowiska geologiczne: trzy kamieniołomy - Dubie, Zalas i Niedźwiedzia Góra oraz odsłonięcie w Karniowicach.


    Ważniejsze wydarzenia października 2000 r.
       
    25.09-6.10. K. Jarmołowicz-Szulc, M. Jasionowski i T. Peryt uczesniczyli w XI Kongresie Regional Committee on Mediterranean Neogene Stratigraphy, na którym wygłosili cztery referaty. Kongres odbywał się w Fes (Maroko).

    13-15.10. E. Jackowicz, A. Kozłowska, L. Krzemiński, M. Kuberska, A. Maliszewska, M. Połońska, M. Sikorska-Jaworowska, E. Starnawska i J. Sylwestrzak uczestniczyli w VII Sesji Sekcji Petrologii Polskiego Towarzystwa Mineralogicznego, które odbyło się w Osieczanach, koło Myślenic.

    14-19.10. M. Podemski przebywał w Brukseli na konsultacjach w Komisji Europejskiej i w EuroGeoSurveys. Wziął także udział w seminarium Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali The Role of Coal in the 21 st Century.

    18.10. W Instytucie w Warszawie odbyła się uroczysta Sesja Naukowa, poświęcona 45 leciu pracy naukowej profesora J. Bażyńskiego.

    19-24.10. J. Nawrocki przebywał na konsultacjach w Instytucie Geologicznym w Tartu (Estonia). Pobrał przy tej okazji próby do badań paleomagnetycznych z utworów dolnego kambru w północnej Estoni, a w drodze powrotnej - na Łotwie - próby skał węglanowych górnego dewonu.

    20-22.10. Dyrektorzy M. Narkiewicz i J. Gutowski przebywali na Słowacji, w miejscowości ®diar, gdzie wraz z dyrektorami służb geologicznych Grupy Wyszehradzkiej (Czechy, Węgry, Słowacja) podpisali dokument akcesyjny do EuroGeoSurveys.

    23-27.10. R. Kopciowski (OK) uczestniczył w kursie Computer modelling of stratigraphy and sedimentary processes, który odbywal się w Pradze (Czechy).

    27.10. W Belwederze odbyło się wręczenie nominacji profesorskich. Z rąk Prezydenta R. P. tytuł profesora otrzymała nasza Koleżanka z Instytutu, doc. dr hab. Krystyna Piotrowska.

    24-29.10. D. Kaczor, E. Przytuła i M. Kurzawa (OW) przebywali w Monachium (Niemcy) na III Kongresie Regional Geological Cartography and Information Systems. M. Kurzawa wygłosił referat Digital space model of Cenozoic cover in NW Poland.

    28.09-31.10. M. Piwocki wziął udział w posiedzeniu roboczym Grupy Ekspertów ONZ dla wprowadzenia ramowej klasyfikacji zasobów bogactw naturalnych. Posiedzenie odbyło się w Genewie.