Wiadomości PIG (1996-09) nr 61

W pionie przeze mnie kierowanym znajduje się Dział Zleceń i Rozliczeń, Dział Administracyjno-Techniczny i Zakładowa Przychodnia Lekarska. Dział Zleceń i Rozliczeń, kierowany przez mgr inż. J. Ochalika, składający się z sekcji d/s prac własnych i sekcji d/s kooperacji, zatrudnia 16 osób. W Dziale tym nie nastąpiły zasadnicze zmiany poza tym, że przybywa zadań w związku z rosnącą lawinowo ilością prowadzonych przez Instytut tematów. Natomiast zmiany nastąpiły w Dziale Administracyjno-Technicznym, który powstał w kwietniu 1995 r. jednocząc cztery działy obsługi Instytutu i składa się obecnie z czterech sekcji: Gospodarczej, Inwestycji i Remontów, Zaopatrzenia oraz Transportu. Działem kieruje J. Sikorski.

Przypomnijmy czytelnikom krótko cykl obsługi finansowej tematów.

Dział Zleceń i Rozliczeń prowadzi obsługę finansową tematów na podstawie materiałów, które stanowiły dla Instytutu podstawę wygrania przetargów, a więc harmonogramów i kosztorysów. Do obowiązków Działu Zleceń i Rozliczeń należy: zawarcie umowy na finansowanie tematu, wystawianie zleceń wewnętrznych zakładom, wyliczanie podstawy premiowania kwartalnego, miesięczne lub kwartalne fakturowanie zleceniodawcom i finansującym oraz dokonywanie końcowych rozliczeń tematów. Ponadto Dział zawiera umowy kooperacyjne z podwykonawcami prac.

Proces zawierania umów i dokonywania rozliczeń staje się dość skomplikowany w związku ze wzrastającymi od kilku lat wymaganiami płatników oraz przyjęciem zasady rozliczeń z zastosowaniem rzeczywistych miesięcznych wskaźników inflacji.

W tym roku zawarto dotychczas ponad 400 umów i aneksów z ponad 100 kooperantami i wystawiono około 2000 faktur. Dział rozlicza także 300 arkuszy SMGP 1:50 000 i ponad 400 arkuszy mapy hydrogeologicznej.

Oprócz tematyki planowej Dział obsługuje umowy i prowadzi rozliczenia zleceń z wolnego rynku, tzw. zlecenia obce, obejmujące wystąpienia podmiotów gospodarczych i osób fizycznych o usługi typu ekspertyz, analiz i wszelkiego rodzaju projektów. Zespół jest w stanie podołać tym wszystkim zadaniom dzięki komputeryzacji swych prac, a trzeba tu dodać, że Dział Zleceń i Rozliczeń obsługuje cały Instytut, łącznie z Oddziałami regionalnymi.

Czy po ponad rocznym funkcjonowaniu Działu Administracyjno-Technicznego można powiedzieć, że decyzja o jego utworzeniu była słuszna?

Jak najbardziej. Po pierwsze stworzyło to możliwości kompleksowej obsługi działów merytorycznych, a po drugie Dział przejął szereg spraw dotychczas załatwianych przeze mnie, co odciążył nieco moje obowiązki. Dzięki analizie zatrudnienia obniżyliśmy ilość etatów z 38,5 do 35.

W wywiadzie umieszczonym w nr 10 „Wiadomości”, w październiku ubiegłego roku, Dyrektor Naczelny Instytutu prof. dr hab. S. Speczik mówił o swoich koncepcjach rozwiązania problemu przestrzeni do pracy w Instytucie i o konieczności unowocześnienia pomieszczeń tak, aby były bardziej funkcjonalne. Jakich zmian dokonano od tamtej pory?

Obecnie realizowana jest generalna koncepcja dyrektora Speczika stworzenia nowoczesnego archiwum geologicznego. W roku bieżącym przystąpiono do modernizacji Centralnego Archiwum Geologicznego, przenosząc częściowo zbiory archiwalne z budynku „C” do wyremontowanych pomieszczeń w budynku „A”, pozyskanych w wyniku likwidacji Magazynu Centralnego. Zainstalowano nowoczesne regały przesuwne, które pozwoliły zwielokrotnić wykorzystanie powierzchni magazynowej. Wyremontowano dwie czytelnie dla osób korzystających ze zbiorów CAG oraz urządzono pokój komputerowy Centralnej Bazy Danych Geologicznych.

W ramach udogodnień socjalnych przeprowadzono modernizację bufetu, łącznie z zapleczem kuchennym, zapewniając pracownikom godziwe warunki konsumpcji i spełniając jednocześnie wszystkie wymagania służb sanitarnych. Do dnia dzisiejszego dokonano remontu około 50 pomieszczeń Instytutu. Do końca roku planujemy jeszcze przeniesienie pracowni poligraficznej CAG do budynku „A”, remont sali im. J. Morozewicza oraz modernizację toalet w budynku „A”. Dalszym działaniem będzie przystosowanie do potrzeb CAG pomieszczeń zajmowanych dotychczas przez Polską Agencję Ekologiczną (dawne Wydawnictwa Geologiczne) na I piętrze gmachu „A”, wzdłuż ulicy Rakowieckiej.

Tak duży program prac wymaga od pracowników Działu Administracyjno-Technicznego szczególnej mobilizacji i zaangażowania.

Bardzo dziękuję za rozmowę.

Jednakże od przychodów z niektórych źródeł przepisy ustalają koszty uzyskania procentowo i są to koszty wyższe, aniżeli te ustalone od przychodów ze stosunku pracy. I tak art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi: koszty uzyskania przychodów z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i praw pokrewnych, w rozumieniu odrębnych przepisów lub rozporządzania przez nich tymi prawami, wynoszą 50% uzyskanego przychodu. Takie odrębne przepisy zawiera ustawa z dnia 4.02.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. nr 24, poz. 83).

Po wejściu w życie ustawy o prawie autorskim powstał problem, jak należy traktować od strony przepisów podatkowych koszty uzyskania przychodów pracownika-twórcy, albowiem w jednym przepisie podatkowym znalazły się dwa uregulowania: koszty uzyskania przychodów ustalane kwotowo (tak jak dla wszystkich pracowników) oraz koszty w podwyższonej wysokości 50%.

Organem uprawnionym do interpretacji przepisów podatkowych jest Ministerstwo Finansów, które na interpelację poselską prof. Krzysztofa Dołowego z Klubu Parlamentarnego Unii Wolności udzieliło odpowiedzi pozytywnej dla pracowników-twórców. Odpowiedź Ministra Finansów opublikowana została latem tego roku. Jednocześnie Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów poinformował pismem z dnia 11.07.1996 r. wszystkie urzędy i izby skarbowe o tym stanowisku. Ministerstwo Finansów prezentuje pogląd, iż do zastosowania kosztów uzyskania przychodów przez twórców nie ma znaczenia forma umownego stosunku prawnego, w ramach którego prace twórcze są wykonywane (umowa o pracę, czy umowa o dzieło). Istotnym jest wyłącznie to, czy z umowy o pracę wynika, że wynagrodzenie pracownika-twórcy składa się z honorarium za wykonanie danego utworu.

Organem właściwym dla dokonania kwalifikacji, czy utwory tworzone w jednostce badawczo-rozwojowej, jaką jest Państwowy Instytut Geologiczny, stanowią przedmiot prawa autorskiego, jest Departament Prawa Autorskiego w Ministerstwie Kultury i Sztuki. W dniu 23.07.1996 r. Dyrekcja Państwowego Instytutu Geologicznego wystąpiła do tego Departamentu z prośbą o określenie, czy i które z prac wykonywanych w Instytucie stanowią przedmiot prawa autorskiego. W odpowiedzi na to wystąpienie Dyrektor Departamentu Prawa Autorskiego stwierdził, że część prac wykonywanych przez pracowników Instytutu można uznać za utwory w rozumieniu prawa autorskiego, a co za tym idzie, twórcy tych utworów mogą skorzystać z kosztów uzyskania przychodów w wysokości 50%.

Dla wprowadzenia w czyn tego przywileju należy podjąć w Instytucie szereg kroków formalnych. Przede wszystkim trzeba będzie w umowach o pracę lub w aktach mianowania wyraźnie określić, jaka część wynagrodzenia pracownika-twórcy będzie wynagrodzeniem za korzystanie z praw autorskich. Pracownicy-twórcy, zainteresowani kosztami uzyskania przychodów w wysokości 50%, winni podpisać odpowiednie aneksy do umów o pracę lub do aktów mianowania. Aneksy zawierane będą na wniosek pracownika-twórcy. Wniosek taki winien zawierać wykaz prac wykonywanych przez danego twórcę oraz określonie procentu wynagrodzenia stanowiącego honorarium za wykonane utwory. W wykazie winny się znaleźć wyłącznie prace będące utworami w rozumieniu prawa autorskiego. Utworem w rozumieniu prawa autorskiego jest taki utwór, który posiada łącznie następujące cechy:

1. stanowi rezultat pracy człowieka (twórcy);
2. stanowi przejaw działalności twórcy;
3. ma indywidualny charakter.

Wniosek pracownika będzie weryfikowany przez powołaną w tym celu Komisję, której przewodniczącym jest prof. dr hab. Leszek Marks, zaś ostateczną decyzję podejmie Dyrektor Naczelny Instytutu. Wniosek taki po weryfikacji będzie stanowił dla pracodawcy-płatnika podstawę do zawarcia aneksu oraz do naliczenia wyższych kosztów uzyskania przychodów. Dlatego też dla ustalenia procentowego udziału prac objętych prawem autorskim muszą istnieć podstawy faktyczne i odpowiednia ich ewidencja.

Wszystkie przepisy wewnętrzne i odpowiednie dokumenty zostały już w Instytucie przygotowane i przez Dyrektora Naczelnego podpisane. Z uwagi na to, że dotyczą one stosunku pracy i zbiorowych interesów pracowników, Dyrektor Naczelny zawarł ze związkami zawodowymi Instytutu stosowne Porozumienie w tej sprawie, a wzory aneksów do umów o pracę i do aktów mianowania stanowią załacznik do tegoż Porozumienia.

Jednocześnie chciałabym zaznaczyć, że jest to stan prawny na dzień dzisiejszy. Z informacji prasowych dotyczących projektowanych zmian w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych wynika, że od przyszłego roku podatkowego nie będzie możliwe zastosowanie 50% kosztów uzyskania przychodów dla pracowników-twórców. Ta ulga, podobnie jak darowizny na rzecz osób fizycznych, prawdopodobnie zniknie.

Zawsze wyznawałem zasadę, że wizerunkiem placówki naukowej jest biblioteka nie tylko z jej wyposażeniem i wyglądem, lecz przede wszystkim to, jak jest postrzegana przez pracowników oraz, a może przede wszystkim, to jak udostępnia swoje zasoby. Czasy „pana kierownika” biblioteki i pracowników doczekujących emerytury między regałami należą do przeszłości. Biblioteka naukowa nie służy wyłącznie do wypożyczania książek – jej powinnością jest zdobywanie, segregowanie i udostępnianie szeroko pojętej informacji naukowej, przy użyciu najnowszych dostępnych technik. Oczywistym się staje, że współczesny bibliotekarz powinien iść o pół kroku przed pracownikiem naukowym, jeśli chodzi o umiejętność docierania do informacji naukowych.

Modne staje się też obecnie pojęcie bibliotekarza dziedzinowego, który powinien mieć wykształcenie przyrodnicze (w przypadku biblioteki Instytutu), powinien mieć również wykształcenie bibliotekarskie, znać języki obce oraz posiadać umiejętność posługiwania się technikami informatycznymi.

Również cechy osoby prowadzącej bibliotekę powinny zostać przewartościowane. Czy kierownik biblioteki ma być szefem czy menadżerem?

Na sposób zarządzania bibliotekami w USA i Wielkiej Brytanii od pewnego czasu wywiera wpływ teoria całkowitego zarządzania jakością (Total Quality Management), uważana za filozofię umożliwiającą osiągnięcie sukcesów instytucji. Obecnie istnieje wiele jej wersji, z których najbardziej warta polecenia jest wersja 14 zasad Deminga, przystosowanych do zarządzania bibliotekami:

1. Rozpowszechnij cele i zadania biblioteki.
2. Wszyscy muszą zapoznać się z nową filozofią organizacji.
3. Ciągle udoskonalaj system usług.
4. Podejmuj działania w celu osiągnięcia zmian.
5. Nauczaj i zapewniaj przewodnictwo.
6. Wyeliminuj strach. Stwórz atmosferę zaufania i zaangażowania.
7. Optymalizuj starania całego zespołu o osiągnięcie przyjętych założeń.
8. Zlikwiduj bariery, które ograniczają dumę z wykonanej pracy.
9. Zapewnij szkolenie.
10. Zachęcaj do kształcenia się.
11. Doceniaj wagę kontroli w celu poprawy usług i redukcji kosztów.
12. Nie kupuj usług tylko na podstawie oferowanej ceny.
13. Upominaj podwładnych z umiarem.
14. Zastąp wymagania wyrażane w liczbach zrozumiałym wyjaśnieniem możliwości produkcyjnych i sposobu ich zwiększenia.

Analiza przedstawionych zasad wskazuje na potrzebę demokratycznego, otwartego zarządzania dużą instytucją, jaką jest niewątpliwie biblioteka Państwowego Instytutu Geologicznego.

Potrzeba dokształcania zawodowego jest przez Deminga silnie podkreślana. I to szkolenia wynikającego z wewnętrznej potrzeby pracownika, nie zaś z odgórnego nakazu. Szkolenia powinny być oceniane głównie pod względem korzyści, jakie mogą przynieść bibliotece, nie zaś pod względem ich kosztów.Teoria Deminga preferuje demokratyczne mechanizmy zarządzania biblioteką i przywództwo skoncentrowane na podwładnym. Wykorzystanie władzy przez szefa zastąpione jest poprzez duży obszar swobody działania pracownika, jego motywacji do działania i oczywiście samokontroli. Również proces planowania powinien wciągnąć większą liczbę pracowników.

10-19.08. Prof. dr hab. A. Langer-Kuźniarowa wzięła udział w XI Międzynarodowym Kongresie ICTAC (International Confederation for Thermal Analysis and Calorimetry) w Filadelfii.

19-24.08. Mgr J. Grabowski wziął udział w międzynarodowej konferencji „New Trends in Geomagnetism” na Słowacji, podczas której wygłosił referat pt. „Charakterystyczne kierunki paleomagnetyczne osadów skał mezozoiku i paleogenu w Tatrach Polskich”.

20-29.08. Dr J. Zachowicz, dyrektor Oddziału Geologii Morza w Sopocie, brała udział w rejsie badawczym po Bałtyku zorganizowanym przez Niemiecką Służbę Geologiczną.

27.08. Odbyło się spotkanie Komitetu Organizacyjnego obchodów 40-lecia odkrycia złóż rud miedzi i 35-lecia KGHM Polska Miedź S.A., poświęcone przygotowaniom do druku materiałów uroczystej sesji.

28-29.08. Przedstawiciele Komitetu Organizacyjnego obchodów 40-lecia odkrycia złóż rud miedzi i 35-lecia KGHM Polska Miedź S.A., dr B. Żbikowska i dr W. Mizerski odwiedzili Haczów – miejsce urodzenia dr Jana Wyżykowskiego, odkrywcy złóż rud miedzi. Celem wizyty było zebranie materiałów do okolicznościowej wystawy towarzyszącej obchodom jubileuszowym. W szkole noszącej imię odkrywcy dr B. Żbikowska i dr W. Mizerski spotkali się z wójtem gminy Haczów, dyrektorem szkoły i bratem Jana Wyżykowskiego, Stanisławem.

30.08. W Ministerstwie OŚZNiL odbyło się spotkanie na temat zakresu i trybu udostępniania informacji geologicznych, zorganizowane przez Sekretarza Stanu, Głównego Geologa Kraju dr K. Szamałka. Poza pracownikami Ministerstwa udział w spotkaniu wzięli przedstawiciele Rady Geologicznej przy MOŚZNiL, Komisji Zasobów Kopalin, Urzędu Ochrony Państwa, Geonafty, Przedsiębiorstwa Geologicznego w Warszawie i KSS „Solidarność”. Z ramienia Instytutu w spotkaniu uczestniczyli dyrektor dr M. Podemski i kierownik CAG doc. dr hab. J. Uberna.