Prace PIG - Tom 171 (2000)


DOLNY PALEOZOIK GÓRNEGO ŚLĄSKA I ZACHODNIEJ MAŁOPOLSKI

Zbigniew BUŁA

Abstrakt. Na obszarze Górnego Śląska i zachodniej Małopolski utwory prekambryjskie i dolnopaleozoiczne rozpoznano w około 450 nierównomiernie rozmieszczonych otworach wiertniczych. W wyniku dotychczas przeprowadzonych badań, przynależność stratygraficzną skał dolnopaleozoicznych do kambru, ordowiku i syluru określono w 61 otworach. Stratygrafię oparto na oznaczeniach trybolitów (tylko w otworze Goczałkowice IG1), graptolitów oraz konodontów i akritarch. W profilu rozpoznanych utworów dolnopaleozoicznych wyróżniono i zdefiniowano 7 jednostek litostratygraficznych w randze formacji, są to: formacja z Borzęt (fm) (kambr dolny subholmiowy), formacja z Goczałkowic (fm) (kambr dolny poziom Holmia), formacja z Sosnowca (fm) (kambr środkowy), formacja z Bibieli (fm) (ordowik), formacja z Zawiercia (fm) (ordowik-sylur dolny), formacja z Mrzy- głodu(fm) (sylur-wenlok górny, ludlow) i formacja z Łapczycy (fm) (sylur-přidoli). W niektórych jednostkach litostratygraficznych wydzielono i zdefiniowano jednostki niższego rzędu - ogniwa. Do wendu-kambru dolnego zaliczono kompleksy silnie sfałdowanych skał klastycznych o słabych przejawach metamorfizmu regionalnego (facja zlepieńcowa), wykazujących znamiona fyllityzacji, które rozpoznano w ponad 260 otworach usytuowanych między Żarkami, Zawierciem, Krakowem i Bochnią. Pierwsze cztery wymienione wyżej jednostki litostratygraficzne (formacje) tworzą kambryjsko-ordowickie pokrywowe piętro strukturalne bloku górnośląskiego. Kolejne trzy jednostki reprezentują ordowicko-sylurskie pokrywowe piętro stru k- turalne bloku małopolskiego. Utwory tego piętra leżą tektonicznie niezgodnie na silnie sfałdowanych skałach wendyjsko-dolnokambryjskiego piętra strukturalnego w zachodniej części bloku małopolskiego. Bliskie sąsiedztwo utworów prekambryjskich (wendyjskich) i dolnopaleozoicznych o różnym rozwoju sedymentacyjno-diastroficznym, tworzących wspomniane piętra strukturalne bloków górnośląskiego i małopolskiego wskazuje, że bloki te kontaktują wzdłuż wąskiej, około 0,5 km szerokości, strefy tektonicznej Kraków-Lubliniec. Ewolucja tektoniczna tej strefy zachodziła wieloetapowo od prekambru po perm. Znaczącą rolę w jej rozwoju odegrały ruchy przesuwcze. Z ewolucją tektoniczną strefy Kraków-Lubliniec wiąże się rozwój magmatyzmu w krawędziowych częściach bloków górnośląskiego i mało- polskiego. Zalegające po przeciwnych stronach strefy tektonicznej utwory górnopaleozoiczne (dewońsko-karbońskie po namur A dolny włącznie) o podobnym rozwoju litologiczno-facjalnym, różnią się stylem budowy strukturalnej. Po stronie bloku górnośląskiego dominują struktury fałdowo-blokowe, a po stronie bloku małopolskiego - struktury blokowe.

Słowa kluczowe: prekambr, dolny paleozoik, jednostki litostratygraficzne, piętra strukturalne, blok górnośląski, blok małopolski, strefa tektoniczna Kraków-Lubliniec, południowa Polska.