GEOLOGIA SUWALSKIEGO MASYWU ANORTOZYTOWEGO (PÓŁNOCNO-WSCHODNIAPOLSKA)
Redaktorzy: Wacław RYKA, Maciej PODEMSKI
WSTĘP
Maciej PODEMSKI
str. 5–6
DISCOVERY AND EXPLORATION OF THE SUWAŁKI ANORTHOSITE MASSIF; A CASE HISTORY
Maciej PODEMSKI
str. 7–17
Abstrakt. Suwalski masyw anortozytowy odkryto w podłożu prekambryjskim w 1957 r., w wyniku geologiczno-wiertniczych badań anomalii grawimetrycznych i magnetycznych Polski północno-wschodniej. Po stwierdzeniu w 1962 r. koncentracji rud agnetytowo-ilmenitowych na obszarze pozytywnych anomalii magnetycznych Krzemianki i Udrynia, przez następne 25 lat tam koncentrowały się dalsze badania.
Zakończyły się one udokumentowaniem w kategorii C2 i częściowo C1 około jednego miliarda ton rud Fe-Ti-V. W połowie lat osiemdziesiątych podjęto, bez większych efektów, badanie potencjału rudnego strefy kontaktowej masywu. W ostatnim etapie, pod koniec lat osiemdziesiątych, po rewizji geologicznej interpretacji obrazu geofizycznego, wykonano prace geologiczno-wiertnicze w szerszym otoczeniu masywu. Ponieważ i te badania nie powiększyły potencjału surowcowego masywu, zakończono na nich wieloletnie prace geologiczno-rozpoznawcze prekambryjskiego podłoża Suwalszczyzny.
GEOLOGIC POSITION OF THE SUWAŁKI ANORTHOSITE MASSIF
Wacław RYKA
str. 18–26
Abstrakt. Na obszarze Suwalszczyzny zbiegają się główne jednostki trukturalno-tektoniczne prekambryjskiego podłoża krystalicznego. Charakterystyczna jest asocjacja anortozytów z mezoproterozoicznymi granitoidami rapakiwipodobnymi i reliktami paleoproterozoicznych bloków granitoidowych i metamorficznych struktur fałdowych, wśród których stwierdzono enderbity i charnockity. Skały kompleksu mazurskiego, masywy anortozytowe i granitoidy rapakiwipodobne, utworzyły strukturę o własnym stylu tektoniki uskokowej (N-S i W-E). W obrazie geofizycznym zaznaczyła się struktura głębokiego podłoża i być może ślady historii prekambryjskiej płyty wschodnioeuropejskiej.
GEOPHYSICAL STUDIES OF THE SUWAŁKI ANORTHOSITE MASSIF
Elżbieta CIEŚLA, Stanisław WYBRANIEC
str. 27–38
Abstrakt. Suwalski masyw anortozytowy, przykryty gruba warstwą osadów, odkryto wskutek wyraźnych ujemnych anomalii w polach grawimetrycznym i magnetycznym. Jego dalsze rozpoznanie, a także udokumentowanie złóż tytanowo-magnetytowych byo możliwe przy połączeniu badań geofizycznych, głównie magnetycznych, z geologiczno-wiertniczymi. Uzupełniających danych dostarczyły inne badania geofizyczne: własności fizycznych skał, geoelektryczne, geotermiczne i sejsmiczne.
OUTLINE OF THE GEOLOGIC STRUCTURE OF THE SUWAŁKI ANORTHOSITE MASSIF
Elżbieta CIEŚLA, Maciej PODEMSKI, Stanisław WYBRANIEC
str. 39–46
Abstrakt. Suwalski masyw anortozytowy jest skomplikowaną strukturę magmową, której centralną częścią są anortozyty. Skały te są prawdopodobnie diapirem (diapirami) górnego płaszcza. Diapir anortozytowy przebił i podniósł na kontaktach skały granulitowego kompleksu podlaskiego, nazywane dotychczas gabronorytami i diorytoidami. Ferrolity skoncentrowały się głównie na granicy anortozytów i ich osłony.
TECTONICS OF THE SUWAŁKI ANORTHOSITE MASSIF IN THE LIGHT OF THE ANALYSIS OF SATELLITE IMAGES AND GEOPHYSICAL DATA
Marek GRANICZNY
str. 47–52
Abstrakt. W wyniku interpretacji zdjęć satelitarnych oraz transformacji danych geofizycznych (grawimetria, magnetyka) wyznaczono system nieciągłości o kierunku zbliżonym do południkowego i równoleżnikowego, w mniejszym stopniu strefy o kierunku NW-SE. Złoża Krzemianka i Udryń występują w węzłach tektonicznych.
OCCURRENCE, STRUCTURE AND MINERAL DIVERSITY OF ROCKS FROM THE SUWAŁKI ANORTHOSITE MASSIF
Olech JUSKOWIAK
str. 53–80
SUBVOLCANIC ROCKS OF THE SUWAŁKI ANORTHOSITE MASSIF
Olech JUSKOWIAK, Hubert SYLWESTRZAK
str. 81–88
Abstrakt. Skały subwulkaniczne występują we wszystkich skałach suwalskiego masywu anortozytowego. Ich udział w budowie masywu wynosi około 3.4-4.2%. Wśród skał subwulkanicznych dominuj mikrogranitoidy, rzadziej występują pegmatyty, skały zasadowe (mikrogabroidy, metagabroidy i lamprofiry), żyły kwarcowe oraz przejawy mineralizacji hydrotermalnej. Grubość żył waha się od kilku centymetrów do około 30 m. Przeważają żył cienkie. Mikrogranitoidy są zróżnicowane: od tonalitów do granitów alkalicznych; większość z nich reprezentuje granity A i B. Pod względem chemicznym skład ich odpowiada granitom leukokratycznym, zróżnicowanym w zakresie zawartości jasnych składników. Skały subwulkaniczne są różnowiekowe. Utworzyły się w warunkach pre-, syn- i potektonicznych.
CHEMICAL COMPOSITION OF THE SUWAŁKI ANORTHOSITE MASSIF
Olech JUSKOWIAK, Hubert SYLWESTRZAK
str.89–104
Abstrakt. Analiza histogramów rozkładu głównych składników chemicznych, wartości średnich, zakresów zmienności oraz związków korelacyjnych między poszczególnymi składnikami głównych typów skał wykazała, że anortozyty i diorytoidy są skałami o wyraźnej odrębności petrochemicznej, natomiast noryty i gabronoryty wykazują wiele wspólnych cech. Pola wyznaczone na wykresach dwu- i trójskładnikowych przez punkty projekcyjne wyróżnionych typów skał częściowo pokrywają się ze sobą. Ogólne ich ułożenie wskazuje jednak, że główne typy skał masywu powstały w wyniku odrębnych procesów genetycznych, a zbieżność niektórych cech jest wynikiem podobieństwa składu mineralnego.
TRACE ELEMENTS OF THE SUWAŁKI ANORTHOSITE MASSIF
Wacław RYKA, Wiesław J. SZCZEPANOWSKI
str. 105–112
Abstrakt. Badania pierwiastków śladowych V, Cr, Ni, Co oraz Cu, Zn, Sc, Ga, Pb, Sr i Ba wykazały, że rozdział tych elementów w suwalskim masywie anortozytowym może świadczyć o zróżnicowaniu genetycznym skał. Anortozyty i noryty tworzą jeden zespół, a drugi - gabronoryty i diorytoidy. Większość pierwiastków śladowych jest związana z magnetytem i ilmenitem. Kobalt jest związany głównie z siarczkami Cu i Zn. Podobne rozkłady wykazały pierwiastki ziem rzadkich. Wyraźnie zaznacza się w nich związek z górnym płaszczem kontynentalnym.
PRELIMINARY RESULTS OF RUBIDIUM-STRONTIUM ISOTOPIC ANALYSIS OF DIORITES FROM THE SUWAŁKI ANORTHOSITE MASSIF
Robert BACHLIŃSKI
str. 113–116
Abstrakt. Przedstawiono wstępne wyniki datowania diorytów suwalskiego masywu anortozytowego metodą Rb-Sr. Uzyskano wiek 1445±140 Ma przy stosunku wyjściowym 0.707268. Znaczny rozrzut punktów dookoła dopasowanej izochrony może oznaczać niepełną homogenizację izotopową masywu. Dodatkowych informacji dostarczą być może badania apatytów wyseparowanych z badanych skał. Wiek Rb-Sr jest podobny do wcześniejszych oznaczeń metodą K-Ar.
RESULTS OF MESOSTRUCTURAL INVESTIGATION
Andrzej SATERNUS
str. 117–122
Abstrakt. Skały suwalskiego masywu anortozytowego sś dość ubogie w mezostruktury tektoniczne. Powszechne s_ spękania, lustra i rysy tektoniczne, żyły granitoidowe, w niektórych miejscach spękania typu core disking (złuszczanie rdzeni), sporadycznie kierunkowe ułożenie minerałów. Rdzenie wiertnicze nie były orientowane. W ograniczonym zakresie ustalono wzajemne położenie struktur na niewielkich odcinkach rdzenia. W przypadku spękań wykorzystano kąt upadu i ich zmienną gęstość; dla żył granitowych - pozorną grubość i kąt upadu, dla rys tektonicznych - ich położenie względem luster, na których występują, dla core disking - miąższość fragmentów profilów, w których zaznacza się ich obecność.
GEOLOGICAL STRUCTURE OF THE KRZEMIANKA AND UDRYŃ DEPOSITS
Antoni PARECKI
str. 123–136
Abstrakt. Odkryte w suwalskim masywie anortozytowym w 1962 r. złoża rud żelaza, tytanu i wanadu Krzemianka i Udrń udokumentowano w kategorii C1 i C2. Dokumentowanie zakończono w 1990 r. Badania wykazały wielkie podobieństwo obu złóż pod względem budowy ciał rudnych, składu chemicznego i mineralnego rud i ich podatności na procesy przeróbcze, co pozwala uznać wystąpienia rudne Krzemianki i Udrynia za pola jednego złoża, położonego w brzeżnej partii masywu. Złoże to jest pochodzenia magmowo-iniekcyjnego, przy czym skałą macierzystą rud byłyby noryty.
MINERALOGY OF THE Fe-Ti-V ORES OF THE SUWAŁKI ANORTHOSITE MASSIF
Janina WISZNIEWSKA
str. 137–150
Abstrakt. W pracy przedstawiono skład i ewolucję mineralizacji kruszcowej w skałach tytanomagnetytowych (ferrolitach), w skałach macierzystych (norytach, gabronorytach i anortozytach), a także w żyłowych skałach apatytowo-kruszcowych (nelsonitach) i żyłach hydrotermalnych w masywie suwalskim. Wyróżniono i scharakteryzowano 29 minerałów kruszcowych oraz ich generacje i paragenezy mineralne. Wydzielono dwa etapy formowania minerałów rudnych: etap magmowy i pomagmowy. Ponadto zaobserwowano 7 faz mineralizacji: wczesnomagmową, późnomagmową, odmieszania z utlenienia, odmieszania, podstawienia deuterycznego, hydrotermalną i podstawienia hipergenicznego.
HYPERGENIC ALTERNATIONS OF THE SUWAŁKI ANORTHOSITE MASSIF
Wiesław RYKA
str. 151–154
Abstrakt. Strefy wietrzeniowe powstały głównie w górnym proterozoiku i dewonie-karbonie. Są one podobne, dwudzielne, zróżnicowane pod względem mineralnym i chemicznym. Hipergeneza zachodziła w ciepłym, okresowo gorącym klimacie humidowym.
PETROPHYSICAL PROPERTIES OF ROCKS FROM THE SUWAŁKI ANORTHOSITE MASSIF
Stanisław SMAGAŁA
str. 155–160
Abstrakt. Podano przedziały uzyskanych wartości parametrów fizyczno-mechanicznych norytów i anortozytów z rejonu Krzemianki i Udrynia. Zamieszczono wyniki analizy statystycznej otrzymanych wartości poszczególnych parametrów. Oszacowano wpływ odprężania się badanych skał na uzyskane wyniki badań. Wydzielono pięć stref o podobnych warunkach geologiczno-inżynierskich.
VIEWS ON THE ORIGIN OF THE SUWAŁKI ANORTHOSITE MASSIF
Wacław RYKA
str. 161–170
Abstrakt. Suwalski masyw anortozytowy jest usytuowany w obrębie granitoidów rapakiwipodobnych, które od południa graniczą z kompleksem granulitowym. Przez 40 lat badań geofizycznych i geologicznych nie wyjaśniono jego genezy. Przeważają hipotezy magmowe, ale wiele ważnych argumentów przedstawiono w hipotezie anatektyczno-reomorficznej, metamorficzno-reomorficznej i anortozytyzacji. Krytycznej analizie poddano słabo uzasadnione wątki, np. rozwarstwienie intruzji, podział magmy na szeregi, dyferencjację grawitacyjną itp. Podkreślono również istotną rolę budowy geologicznej regionu, tektoniki płyt, metasomatozy potasowej i dynamometamorfizmu.
INFLUENCE OF THE CRYSTALLINE BASEMENT ON THE SEDIMENTARY COVER EASTERN PART OF THE PERIBALTIC DEPRESSION, POLAND
Andrzej BER, Wacław RYKA
str.171–182
Abstrakt. Analiza materiałów geologicznych, a zwłaszcza map fundamentu krystalicznego i jego pokrywy osadowej wykazała wyraźny wpływ tektoniki starego podłoża na skały osadowe. Szczególnie aktywne były uskoki gradientowe na granicach struktur prekambryjskich. Pionowe ruchy wyznaczały zasięgi facji, determinowały zachowanie ostańców, formowały paleomorfologię i współczesną powierzchnię.
INDEX OF MINERALS OF THE SUWAŁKI ANORTHOSITE MASSIF
Wacław RYKA
str. 183–184
SOME BOREHOLE PROFILES OF THE CRYSTALLINE ROCKS FROM THE SUWAŁKI ANORTHOSITE MASSIF AND ADJACENT AREA
Olech JUSKOWIAK, Wacław RYKA
str. 185–
Geological Quarterly Vol 67, No 4 (2023)
Przegląd Geologiczny
Volumina Jurassica Vol 21 (2023)
Prace PIG Tom 208 (2023)
Profile Głębokich Otworów Wiertniczych (2023)