Prace PIG - Tom 176 (2002)

Dokonana została analiza następstwa systemów depozycyjnych, próba określenia cykliczności sedymentacji i rozwoju paleogeograficzno-strukturalnego obszaru w kredzie na podstawie badań litologiczno-stratygraficznych, korelacji pomiarów geofizyki wiertniczej, analizy facjalnej, materiałów sejsmiki refleksyjnej oraz komputerowej analizy subsydencji w tej części basenu. Wyróżnione zostały cztery etapy ewolucji paleogeograficzno-strukturalnej obszaru badań na tle rozwoju basenu kredowego Niżu Polskiego, scharakteryzowane odmiennym typem sedymentacji z dominującymi systemami depozycyjnymi oraz typowymi zjawiskami tektonicznymi. Wyróżniono też szereg cykli transgresywno-regresywnych niższego rzędu związanych z mechanizmami takimi jak: lokalne pionowe ruchy tektoniczne w basenie, eustatyczne zmiany poziomu morza czy też fluktuacje klimatyczne.

W okresie od środkowego i późnego beriasu do późnego hoterywu w strefie Ponętów-Wartkowice zaznaczał się wyraźnie rów synsedymentacyjny założony we wczesnej i środkowej jurze. Po koniaku strefa ta przekształciła się w ciąg antyklinalny Ponętowa i Wartkowic. W tym czasie nastąpiło odwrócenie zrzutu uskoków i inwersja tej struktury. Badania wskazują, że lokalne procesy inwersyjne w późnej kredzie miały charakter pulsacyjny i mogły być powiązane czasowo i przyczynowo z okresem pierwszej fazy inwersji tektonicznej bruzdy śródpolskiej w santonie i kampanie. Nałożenie się procesów inwersyjnych, zachodzących zarówno w obrębie lokalnych struktur, jak i w skali regionalnej, oraz eustatycznych zmian poziomu morza mogło być przyczyną powstania w pobliżu wznoszącego się kłodawskiego diapiru solnego piaszczystych osadów stożków podmorskich typu spływów grawitacyjnych, które zostały rozpoznane wierceniami.

Komputerowa analiza subsydencji wykazała, że w okresie od środkowego i późnego beriasu przypuszczalnie po wczesny i środkowy turon subsydencja w zbiorniku była bardzo słaba. W koniaku, a prawdopodobnie już w późnym turonie, nastąpił wyraźny wzrost subsydencji i jej różnicowanie się. Od środkowego i późnego beriasu po turon subsydencja rosła w kierunku osi bruzdy śródpolskiej. Począwszy od santonu zwiększona subsydencja zaznaczała się po obu stronach tworzących się antyklin Ponętowa i Wartkowic. Skonstruowane krzywe subsydencji wskazują, że w późnej kredzie obserwuje się zdecydowanie wyraźniejszy wzrost subsydencji całkowitej niż tektonicznej. Można wnioskować, że na subsydencję całkowitą znaczny wpływ miało obciążenie osadem i eustatyczne podniesienie się poziomu morza. Późnokredowa subsydencja tektoniczna na tym obszarze jest o wiele słabiej wyrażona niż późnopermsko-wczesnotriasowa i późnojurajska.

Słowa kluczowe: inwersja tektoniczna, tektonika solna, subsydencja, paleogeografia, bruzda kujawska, epikontynentalny basen polski, kreda.