Wiadomości PIG (2001-11) nr 128

PAŃSTWOWA SŁUŻBA HYDROGEOLOGICZNA NOWYM WYZWANIEM DLA INSTYTUTU(Rozmowa z prof. dr hab. Andrzejem Sadurskim, Pełnomocnikiem Dyrektora Naczelnego ds. Państwowej Służby Hydrogeologicznej) Panie Profesorze, pomysł utworzenia Państwowej Służby Hydrogeologicznej pojawił się dość niespodziewanie. Jaki jest prawny kontekst tej inicjatywy? Zapis o powołaniu Państwowej Służby Hydrogeologicznej znajduje się w nowej ustawie Prawo wodne, która wejdzie w życie 1 stycznia 2002 r. Ustawa ta reguluje gospodarowanie wodami, tj. zarządzanie, korzystanie i ochronę ich zasobów, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. W ustawie zwrócono szczególną uwagę na całościowe traktowanie zasobów, zarówno wód powierzchniowych, jak i podziemnych, z uwzględnieniem ich jakości i ilości. Założono, że gospodarowanie zasobami wód jest prowadzone we współpracy jednostek administracji publicznej, użytkowników wód oraz lokalnych społeczności (samorządów). Zarządzanie tymi zasobami powinno być skoncentrowane na obszarach dorzeczy. Celem jest zapewnienie ludności odpowiedniej ilości wody pitnej o dobrej jakości, ponadto zapewnienie wody dla energetyki, przemysłu, transportu wodnego i ratownictwa, dla turystyki, sportu i rekreacji oraz ochrona zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem i nadmierną eksploatacją. Celem jest także ochrona ludności przed powodziami lub suszami. Ranga zasobów wód podziemnych, które stanowią podstawowe źródło zaopatrzenia ludności w wodę pitną, w przepisach prawnych została więc postawiona wysoko, na równi z zasobami kopalin. Zasoby wód uznane zostały wreszcie za element warunkujący funkcjonowanie i rozwój gospodarki oraz wpływający na dobrobyt mieszkańców. Jakie są relacje między Prawem wodnym, a Prawem geologicznym i górniczym? Przepisów ustawy Prawo wodne nie stosuje się do poszukiwania i rozpoznawania wód podziemnych, solanek, wód leczniczych i termalnych, ani do wprowadzania wód do górotworu – wód pochodzących z odwadniania wyrobisk górniczych oraz wód leczniczych, solanek i termalnych, po ich wykorzystaniu. Zadania te są regulowane przepisami ustawy Prawo geologiczne i górnicze. Według obowiązującej w Polsce terminologii, między wodami zwykłymi (słodkimi), których dotyczy ustawa Prawo wodne, i solankami, do których stosują się przepisy prawa geologicznego i górniczego, istnieją jeszcze wody zmineralizowane, które dzielą się na wody słabo zmineralizowane, o suchej pozostałości 1÷3 g/l, słonawe - 3÷10g/l i słone - 10÷35 g/l. Warto przypomnieć, że solanki są wodami o suchej pozostałości powyżej 35 g/l. Nadal pozostaje zatem luka w przepisach prawnych, dotycząca dużych zasobów wód podziemnych, zmineralizowanych, występujących zwłaszcza na Niżu Polskim. Jaki zakres działania będzie zatem miała Państwowa Służba Hydrogeologiczna? W artykule 100 nowego prawa wodnego sformułowano zapis o powołaniu Państwowej Służby Hydrologiczno-Meteorologicznej (PSHM) i Państwowej Służby Hydrogeologicznej (PSH). Zadania tych służb w zakresie wód termalnych, mineralnych i leczniczych będą prowadzone we współpracy z Państwową Służbą Geologiczną (PSG). Ustawodawca powierzył pełnienie funkcji PSHM - Instytutowi Meteorologii i Gospodarki Wodnej, natomiast dwóch pozostałych wymienionych służb - Państwowemu Instytutowi Geologicznemu. Państwowa Służba Hydrogeologiczna ma w nowej ustawie (art. 103) ściśle określone zadania. Są to: wykonywanie pomiarów i obserwacji hydrogeologicznych, gromadzenie, przetwarzanie, archiwizowanie oraz udostepnianie zgromadzonych informacji, w szczególnosci dotyczacych zasobów, stanów i jakosci wód podziemnych, wykonywanie biezacych analiz i ocen sytuacji hydrogeologicznej, opracowywanie oraz przekazywanie prognoz zmian zasobów, jakosci oraz zagrozen wód podziemnych, opracowywanie i przekazywanie organom administracji publicznej ostrzezen przed niebezpiecznymi zjawiskami, zachodzacymi w strefach zasilania oraz poboru wód podziemnych. Zadania okreslone w nowej ustawie Prawo wodne sa bardzo szerokie i odpowiedzialne. Wymagaja stosowania nowych technik badawczych i wdrozenia nowych standardów, sa wyzwaniem dla calej branzy hydrogeologicznej w Polsce. Dlatego Panstwowa Sluzba Hydrogeologiczna bedzie wymagac wspólpracy hydrogeologów z róznych osrodków krajowych. Jej powodzenie bedzie zalezec od umiejetnosci i dobrej organizacji tej wspólpracy. Jakie narzedzia sa niezbedne do wykonywania powyzszych zadan? Dla opracowywania ocen, raportów i prognoz Państwowa Służba Hydrogeologiczna musi dysponować punktami pomiarowymi. Dlatego w art. 104 znajduje się zapis o obowiązku posiadania sieci stacjonarnych obserwacji wód podziemnych. Powołane mają też być zespoły ds. ocen i prognoz hydrogeologicznych. Do sieci obserwacji wód podziemnych zostały zaliczone stacje hydrogeologiczne, punkty obserwacyjne stanów wód podziemnych, punkty monitoringu jakości wód podziemnych, piezometry obserwacyjne i obudowane źródła. Podana wyżej sieć obserwacyjna jest od 25 lat budowana, konserwowana i prowadzona przez Zakład Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej Państwowego Instytutu Geologicznego. Od około 10 lat projektowane i stopniowo uruchamiane są także regionalne (wojewódzkie) sieci obserwacji wód podziemnych. Nowe prawo wodne uzasadnia istnienie tych sieci, a nadzór nad ich funkcjonowaniem powierza naszemu Instytutowi. W art. 105 określone zostały zasady ochrony urządzeń pomiarowych, stanowiących własność służb państwowych, np. przez wyznaczenie stref ochronnych. Obserwowane w ostatnich latach utrudnienia w dostępie do urządzeń znajdujących się na gruntach prywatnych stały się podstawą zapisu o prawie wstępu na te tereny pracowników służb państwowych w celu wykonania pomiarów, prac kontrolnych i utrzymania urządzeń. Kto bedzie finansował te prace? Ustawodawca określił zasady finansowania PSHM i PSH przez budżet państwa (art. 107). Ich dysponentem będzie Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. Właścicielem informacji zbieranych i przetwarzanych przez wymienione służby państwowe będzie Skarb Państwa. W jego imieniu informacjami będzie rozporządzać IMiGW oraz PIG. Czy zatem informacje o stanie zasobów wodnych będą powszechnie dostępne? Nowością w dotychczasowych przepisach jest obowiązek publikowania danych w komunikatach, biuletynach lub rocznikach. Dotychczas wydawane są przez Państwowy Instytut Geologiczny Roczniki hydrogeologiczne. Wzorem Przeglądu Geologicznego - pisma Państwowej Służby Geologicznej, od roku 2002 powinien ukazywać się Biuletyn Hydrogeologiczny - pismo Państwowej Służby Hydrogeologicznej. Bardzo dziękuje Panu Profesorowi za rozmowę. Nowej Służbie życzę wielu sukcesów. Otwarcie Muzeum Geologicznego Instytutu Muzeum Geologiczne Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, po prawie rocznej przerwie remontowej, związanej z budową pomieszczeń magazynowych pod salą wystawową, otworzyło swoje podwoje dla zwiedzających. Z tej okazji zaprezentowano nową wystawę - dioramę pustyni oraz unikatowe tropy dinozaurów z Gór Świętokrzyskich. Uroczyste otwarcie z udziałem Dyrekcji Instytutu odbyło się 14 września br. Uświetnili je swą obecnością: Mirosława Pietras, Wicedyrektor Departamentu Geologii MŚ, Krzysztof Jakubowski, Dyrektor Muzeum Ziemi PAN, Andrzej Pelc, Kierownik Muzeum Wydziału Geologii UW, profesorowie: Ryszard Gradziński, Piotr Roniewicz i Witold C. Kowalski oraz przedstawiciele środków przekazu i pracownicy Instytutu. Wśród gości znalazła się także młodzież z Technikum Geologicznego w Warszawie. Gości i pracowników Instytutu powitał Dyrektor Naczelny PIG, Tadeusz Peryt. Następnie p. o. Kierownik Muzeum, K. Skurczyńska-Garwolińska, przedstawiła plany związane z dalszą rozbudową Muzeum: wykończenie nowego magazynu zbiorów muzealnych, utworzenie pracowni multimedialnej dla dzieci i młodzieży oraz uaktywnienie kontaktów z miłośnikami geologii. Podziękowała również pracownikom Muzeum za wysiłek włożony w przygotowanie ekspozycj Po raz pierwszy Goście mogli podziwiać model pustyni, przedstawiający środowiska sedymentacji eolicznej. Model wykonany jest z żywic epoksydowych i piasku. Przedstawia wydmy i lotne piaski, środowisko rzek okresowych oraz wysychające jezioro okresowe. W dioramie, wielkości 2x2x2 m, znalazły się też rośliny i zwierzęta pustynne. Na zwiedzających duże wrażenie zrobiły nowe tropy dorosłego i młodego zauropoda oraz największego znanego z ziem polskich drapieżnika, ośmiometrowego allozauroida, pochodzące z Gór Świętokrzyskich. Zobaczyć także można było szkielety ssaków plejstoceńskich: mamuta, nosorożca włochatego i niedźwiedzia jaskiniowego, odrestaurowane przez G. Jakubowskiego z Muzeum Ziemi. Nieodmiennie wiele emocji wzbudzała rekonstrukcja upierzonego dilofozura - Dyzia, który powrócił na swoje honorowe miejsce z wojaży po muzeach w Sosnowcu i Starachowicach. Fakt ponownego otwarcia Muzeum Geologicznego Państwowego Instytutu Geologicznego odnotowały media, zamieszczając reportaże i relacje w programach telewizyjnych, radiowych i w prasie. Warszawiacy z radością przyjęli ponowne otwarcie Muzeum, licznie odwiedzając naszą placówkę w niedzielę 16 września br. K. Sabath, K. Skurczyńska-Garwolińska Tak nas cytują w polskich publikacjach geologicznych We wrześniowym numerze Wiadomości przedstawiłem wyniki analizy powołań (obejmujących lata 1996-2000) na prace autorów z Państwowego Instytutu Geologicznego w czasopismach, które znajdują się na tzw. liście filadelfijskiej. Analiza ta dotyczyła doktorów, doktorów habilitowanych oraz profesorów; ogółem 133 osoby (w tym 1/3 z Oddziałów). Poniżej przedstawiam podsumowanie dotyczące powołań - dla takiej samej grupy naukowców - w czasopismach publikowanych w Polsce. Warto też przypomnieć, iż w Wiadomościach nr 2/1999 przedstawiono wyniki takiej analizy, dotyczącej lat 1995-1998, obejmującej instytutowych profesorów i doktorów habilitowanych. Pod uwagę wzięto siedem czasopism publikowanych w Polsce, z których jedno - Acta Paleontologica Polonica - znajduje się na liście filadelfijskiej; pozostałe to: Geological Quarterly, Przegląd Geologiczny, Acta Geologica Polonica, Annales Societatis Geologorum Poloniae, Bulletin of the Polish Academy of Sciences-Earth Sciences i Geologica Sudetica. Ogółem, w latach 1997-2000, na naszych pracowników o stopniu doktora i doktora habilitowanego oraz tytule profesora przypada prawie 4000 powołań. 1/3 tej liczby przypada na pracowników Oddziałów.Najwięcej powołań stwierdzono w przypadku R. Dadleza (235 powołań), T. Peryta (177), K. Krupińskiego (143), Z. Cymermana (111), K. Żytki (108) i J. Badury (102). Tych sześciu pracowników konsumuje prawie 22% wszystkich powołań. Dużo (w zakresie 60-100 powołań) stwierdzono w przypadku następujących naukowców: A. Kasprzyk, Z. Kowalczewski, S. Kozłowski, J. Lis, S. Lisicki, L. Marks, M. Narkiewicz, B. Olszewska, B. Przybylski, K. Rywocka-Kenig, A. Wójcik. Duża - bo licząca 15 osób - grupa obejmuje naukowców wykazujących ponad 40, ale mniej niż 60 powołań. W sumie na 32 naukowców o stopniu doktora i doktora habilitowanego oraz tytule profesora przypada prawie 65% ogólnej liczby powołań na publikacje pracowników z PIG.Jeśli chodzi o przynależność organizacyjną tej grupy naukowców, to najwięcej osób (6) wywodzi się z Zakładu Geologii Regionalnej i Naftowej, po 4 osoby - z Zakładu Kartografii Geologicznej, Zakładu Geologii Środowiskowej, Oddziału Karpackiego i Oddziału Dolnośląskiego, 3 zaś - z Zakładu Geologii Surowców Mineralnych. W sumie na reprezentantów wymienionych jednostek organizacyjnych PIG przypada 70% ogólnej liczby powołań na prace autorów z PIG w polskich czasopismach naukowych. W. M. Zapolski Nowa międzynarodowa inicjatywa badawcza W dniach 4 i 5 października br. delegacja Instytutu, pod przewodnictwem dyr. W. Mizerskiego, wzięła udział w spotkaniu organizacyjnym nowego, geofizyczno-geologicznego, międzynarodowego projektu badawczego MASYW CZESKI. Inicjatorem i organizatorem spotkania w Pradze było przedsiębiorstwo czeskie Geofyzika a.s. z Brna. Obecni byli również przedstawiciele Instytutu Geofizyki Czeskiej Akademii Nauk, Czeskiej Służby Geologicznej, Saksonskiej Służby Geologicznej, Instytutu Geonauk Społecznych z Hanoweru, Instytutu Meteorologii i Geofizyki Uniwersytetu w Wiedniu oraz Instytutu Geologii Uniwersytetu w Wiedniu. Dr Josef Janda reprezentował Ministerstwo Środowiska Republiki Czeskiej, a dr J. H. Jezierski - Ministerstwo Środowiska RP. Proponowany projekt ma być ukierunkowany na reprocessing i unifikację danych grawimetrycznych i magnetycznych. Wynikiem będą nowe mapy geofizyczne obszaru Masywu Czeskiego wraz z przyległymi obszarami na terenie Polski, Niemiec i Austrii w skali 1:500 000 oraz zinterpretowane mapy geologiczne tego obszaru.Celem projektu jest stworzenie tektoniczno-stratygraficznego modelu przestrzennego Masywu Czeskiego. Będzie on pomocny dla poszukiwania wgłębnych źródeł energii geotermalnej, właściwego lokalizowania podziemnych składowisk odpadów promieniotwórczych i toksycznych oraz dla oceny zagrozeń wstrząsami sejsmicznymi. S. Cwojdzinski Ważniejsze wydarzenia września 2001 r. 27.09-2.10. W Ankarze (Turcja) odbyło się sympozjum programu EUROPROBE Neoproterozoic-Early Paleozoic time-slice. W sympozjum ze strony Instytutu uczestniczyli: Z. Buła, M. Jachowicz, J. Nawrocki, P. Poprawa i M. Wróblewska, którzy wygłosili dwa referaty i przedstawili dwa postery. 1-8.10. Dyrektor T. Peryt uczestniczył w Forum Dyrektorów Europejskich Służb Geologicznych (FOREGS), które w tym roku odbyło się w Nikozji (Cypr). 1-7.10. J. Kasiński przebywał w Kilonii (Niemcy), gdzie zorganizowane było Sympozjum 8th Biennial Joint Meeting RCNNSI RCNPS, na którym wygłosił referat Marine?influenced versus continental sedimentation of the Poznań Clay Formation, Upper Neogene, of the Polish Lowlands. 2-5.10. W Pradze (Czechy) odbyło się międzynarodowe spotkanie dotyczące programu badawczego CARTA, w którym uczestniczyli: dyr. W. Mizerski oraz S. Cwojdziński i W. Kozdrój. 3.10. Z dniem 1 października br. Dyrektor Naczelny T. M. Peryt dokonał następujących nominacji: M. Stacewicz powierzył funkcję Dyrektora ds. Ekonomiczno - Administracyjnych, Zastępcy Dyrektora Naczelnego PIG; W. Mizerskiemu - funkcję Dyrektora ds. Badań Geologicznych, Zastępcy Dyrektora Naczelnego PIG oraz funkcję kierownika Muzeum Geologicznego; A. Gąsiewiczowi - funkcję kierownika Zakładu Geologii Gospodarczej; I. Śmietańskiej - funkcję kierownika Działu Współpracy z Zagranicą; W. Zapolskiemu - funkcję kierownika Biblioteki Geologicznej; M. Granicznego mianował p.o. kierownikiem Centralnego Archiwum Geologicznego, a P. Krzywca - p.o. kierownikiem Zakładu Geologii Regionalnej i Geofizyki. 12.10. W Oddziale Górnośląskim PIG w Sosnowcu odbyły się warsztaty problemowe Dokumentowanie i eksploatacja złóż kopalin w skali powiatu. Referaty wygłosili m.in.: M. Gałka, J. Jureczka i A. Zdanowski z OG oraz M. Sikorska-Maykowska z Instytutu w Warszawie. 17-21.10. W Arhus (Dania) odbyło się sympozjum INQUA Palaeo-ice Stream, w którym udział wzięli: M. Bruj i L. Marks. M. Bruj przedstawiła poster Subglacial disturbances at Płomieniec (central Poland) during the Warta Stage, a L. Marks wygłosił referat Tentative scheme of palaeo-ice streams in Poland and adjacent areas during the last Glacial Maximum. 19.10. Dyrektor T. M. Peryt ustanowił w Instytucie stanowisko pełnomocnika Dyrektora Naczelnego PIG ds. Unii Europejskiej. Pełnienie tej funkcji powierzył M. Podemskiemu. 19-23.10. M. Piwocki i M. Gientka wzięli udział w konferencji dotyczącej odpadów pogórniczych, zorganizowanej w Ispra (Włochy) przez Wspólne Centrum Badawcze (Joint Research Centre) Komisji Europejskiej. 22-23.10. W Grosräschen (Brandenburgia, Niemcy) odbyło się polsko-niemieckie robocze spotkanie poświęcone utworzeniu Geoparku Łuku Mużakowa, zorganizowane przez Ministerstwo Ochrony Środowiska Brandenburgii. Ze strony Instytutu w spotkaniu udział wzięli: J. Badura, E. Gawlikowska, J. Kasiński i J. Koźma, którzy zaprezentowali wyniki inwentaryzacji geostanowisk z polskiej części projektowanego parku. 23.10. W Czarnkowie (woj. wielkopolskie) odbyła się przygotowana przez pracowników Oddziału Górnośląskiego PIG w Sosnowcu Prezentacja Mapy geologiczno-gospodarczej Polski na przykładzie powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego. Referaty wygłosili: R. Formowicz, M. Gałka, A. Jurczak-Drabek, J. Jureczka, B. Ptak, K. Strzemińska i A. Zdanowski. W spotkaniu wziął także udział dyr. W. Mizerski. 24-29.10. W Hong-Kongu (Chiny) odbyło się seminarium IGCP-464 Continental Shelves during the last Glacial Cycle: Knowledge and Application, zorganizowane pod auspicjami INQUA i IUGS. W seminarium wzięli udział Sz. Uścinowicz i J. Zachowicz, którzy wygłosili referat Late Quaternary Relative Sea-Level Changes in the Southern Baltic Area i przedstawili poster Mapy z Atlasu Geologicznego Południowego Bałtyku. 25.10. W Instytucie w Warszawie odbyło się posiedzenie Rady Naukowej, na którym przeprowadzono kolokwium habilitacyjne A. Gąsiewicza. 30.10. Dyrektor T. M. Peryt powierzył M. Granicznemu pełnienie, z dniem 26.10.br., funkcji I Zastępcy Dyrektora Naczelnego, Dyrektora ds. Służby Geologicznej. 30.10. S. Wołkowicz uczestniczył w konferencji Assessment of the quality of contaminated soils and sites in Central and Eastern European Countries (CEEC) and New Independent States (NIS), na której wygłosił referat na temat geochemii środowiskowej gleb, osadów dennych i zanieczyszczeń wokół składowisk. Konferencja odbyła się w Sofii (Bułgaria). 31.10. Dyrektor T. M. Peryt powierzył A. Stachowiakowi pełnienie, z dniem 1.11.br., obowiązków Dyrektora Oddziału Dolnośląskiego PIG.