2023

Informacje ogólne i występowanie
W Polsce najczęściej występuje węgiel brunatny z młodszych okresów geologicznych, głównie z paleogenu i neogenu. Na świecie znane są również złoża węgla brunatnego wieku jurajskiego, karbońskiego oraz – rzadko – kredowego i triasowego. Pod względem uwęglenia węgiel ten jest utworem pośrednim między węglem kamiennym a torfem. Rodzaj substancji roślinnej, z której powstał węgiel brunatny, oraz warunki jego tworzenia się w znacznym stopniu wpływają na jego charakterystykę i właściwości.
Złoża węgla brunatnego powstawały na pokrywach platformowych oraz na zapadliskowych obszarach orogenicznych. Węgiel brunatny tworzy pokłady o miąższości od kilku do kilkudziesięciu metrów bądź występuje w formie soczew. Na ogół niewielka miąższość nadkładu umożliwia eksploatację tego węgla metodami odkrywkowymi. Metodami podziemnymi najczęściej eksploatowane są złoża starszych formacji geologicznych oraz złoża występujące w fałdach glacitektonicznych. Do niedawna taką metodą eksploatowane było w Polsce m.in. złoże Babina oraz złoże Sieniawa.
Zasoby złóż węgla brunatnego dokumentowane są przy przyjęciu następujących granicznych wartości parametrów definiujących złoże i jego granice dla wydobycia metodą odkrywkową: maksymalna głębokość spągu złoża wynosi 350 m, minimalna miąższość węgla brunatnego w pokładzie to 3 m, a maksymalny stosunek miąższości sumy nadkładu i przerostów do miąższości złoża jest równy 12:1. Węgiel brunatny powinien charakteryzować się minimalną średnią ważoną wartością opałową w pokładzie (wraz z przerostami) równą 6,5 MJ/kg (przy wilgotności węgla 50%). Są to graniczne wartości parametrów geologiczno-górniczych złoża i jakościowych dla węgli energetycznych, najczęściej występujących w polskich złożach węgla brunatnego – typowych ortolignitów. Do celów zgazowania podziemnego lub produkcji paliw płynnych w instalacjach naziemnych (o których stanowią zapisy PEP 2040) nie zostały ustalone wartości granicznych parametrów definiujących złoże i jego granice (kryteria bilansowości).
Na mapie przedstawiono rozmieszczenie złóż węgla brunatnego w Polsce.
Zasoby i wydobycie
Geologiczne zasoby bilansowe węgli brunatnych w 2023 r. wynosiły 23 041,32 mln t, z czego większość, czyli 23 040,68 mln t, stanowiły węgle energetyczne; pozostałe 0,64 mln t są to węgle bitumiczne (udokumentowane w kategorii C2 w złożu Kaławsk-szyb główny). W przeszłości dokumentowane były jeszcze węgle brykietowe i węgle wytlewne, jednak obecnie całość ich zasobów jest uznawana za węgle energetyczne. Stan zasobów węgli brunatnych, a także strukturę ich rozpoznania i stopień zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
Ponad 22% (5 185,33 mln t) bilansowych zasobów geologicznych złóż węgla brunatnego stanowią zasoby złóż w rowie poznańskim. Są to złoża: Czempin, Gostyń, Krzywin i Mosina, których potencjalna eksploatacja – ze względu na ochronę środowiska (powierzchni) i, na tym obszarze najlepiej w kraju rozwinięte, wysokotowarowe rolnictwo – jest przedmiotem sporów i konfliktów między społecznościami lokalnymi, organizacjami ekologicznymi i zwolennikami zagospodarowania złóż. Może to poważnie utrudnić w przyszłości ich zagospodarowanie.
Geologiczne zasoby bilansowe w złożach zagospodarowanych wyniosły na koniec 2023 r. 936,47 mln t i stanowiły 4,06% łącznych geologicznych zasobów bilansowych. Węgiel brunatny z tych złóż był eksploatowany w 4 kopalniach: Bełchatów, Turów, Konin i Sieniawa. W 2023 r. zakończono eksploatację złoża Pątnów IV (w PAK Kopalnia Węgla Brunatnego Konin S.A.).
Podstawowe parametry złożowe złóż niezagospodarowanych o zasobach bilansowych powyżej 75 mln t przedstawiono w tabeli 2.
Na figurze przedstawiono zmiany wielkości zasobów i wydobycia węgla brunatnego w Polsce w latach 1989-2023.
Geologiczne zasoby bilansowe węgla brunatnego według stanu na 31.12.2023 r. wyniosły 23 041,32 mln t i były mniejsze w stosunku do wcześniejszego roku o 43,51 mln t (0,19%). Ubytek zasobów wynikał głównie z eksploatacji, ale i ze strat z nią związanych oraz z wykazywanych w sprawozdaniach przedsiębiorców (operatach ewidencyjnych) ubytków/przyrostów z tytułu lepszego rozpoznania złoża. W przypadku złoża Sieniawa 2 dokonano korekty zasobów za 2022 r., w związku z naniesieniem poprawek w Operacie Ewidencyjnym Złoża podyktowanych wypełnieniem postanowień zawartych w decyzji Dyrektora Okręgowego Urzędu Górniczego w Poznaniu – uwzględniono przyrosty oraz ubytki zasobów, które powstały w wyniku lepszego rozpoznania złoża robotami górniczymi (+101,68 tys. t).
Zasoby przemysłowe węgla brunatnego według stanu na koniec 2023 r. wyniosły 773,71 mln t. W porównaniu z 2022 r. zasoby przemysłowe uległy zmniejszeniu o 45,68 mln t (5,57%) i było to wypadkową: wydobycia, ubytków zasobów z tytułu strat i rozpoznania złoża w trakcie eksploatacji, a także przeklasyfikowania części zasobów przemysłowych do nieprzemysłowych w złożu Bełchatów-pole Bełchatów oraz Bełchatów-pole Szczerców. W 2023 r. nie wykonano projektu zagospodarowania złoża ani dodatku do takiego projektu dla żadnego ze złóż.
Wydobycie węgla brunatnego w 2023 r., według materiałów przekazanych do bilansu przez użytkowników złóż, wyniosło 42 512 tys. t i było mniejsze o 15 167 tys. t (czyli 26,30%) niż w roku poprzednim. Eksploatacja prowadzona była w 6 złożach, przy czym w złożu Pątnów IV wydobycie zakończone zostało w 2023 r. Większość krajowego wydobycia pochodziła z odkrywek eksploatowanych przez PGE GiEK, w szczególności ze złoża Bełchatów-pole Szczerców (30 867 tys. t), co stanowiło 72,61% wydobycia krajowego (w 2020 r., 2021 r. i 2022 r. udział wyniósł odpowiednio 71,16%, 69,19% i 70,62%). Stopniowe zwiększanie wydobycia z pola Szczerców kompensuje sczerpywanie złoża w polu Bełchatów (2 139 tys. t, tj. 5,03% wydobycia krajowego, przy udziale w tym wydobyciu na poziomie 5,37% w 2020 r., 5,27% w 2021 r. i 6,11% w 2022 r.) i pozwala utrzymać na stabilnym poziomie wydobycie dla elektrowni Bełchatów. Wydobycie ze złoża Turów wyniosło 7 799 tys. t (18,35% wydobycia krajowego; w 2022 r. udział ten wynosił 17,13%). Wydobycie w złożach konińskich (na potrzeby ZE PAK S.A.) wynosiło: Tomisławice 477 tys. t (1,12%; w 2022 r. było to 2,01%), a Pątnów IV 467 tys. t (1,10%; w 2022 r. było to 1,38%). Pozostałe wydobycie pochodziło ze złoża Sieniawa 2 i wyniosło 763 tys. t (1,79% wydobycia krajowego; w 2022 r. było to 0,92%). W porównaniu z rokiem 2022 wydobycie węgla brunatnego wzrosło jedynie w złożu Sieniawa 2 – o 232 tys. t (43,69%). W przypadku pozostałych pięciu eksploatowanych złóż zanotowano spadki wielkości wydobycia: Bełchatów-pole Szczerców – o 9 868 tys. t (24,22%); Turów – o 2 082 tys. t (21,07%); Bełchatów-pole Bełchatów – o 1 385 tys. t (39,30%); Tomisławice – o 683 tys. t (58,88%) oraz Pątnów IV – o 330 tys. t (41,41%).
Ewentualne dalsze poszerzenie bazy zasobowej węgla brunatnego dla tradycyjnej eksploatacji odkrywkowej w szczególności jest związane ze sformalizowaniem (dokumentacja geologiczna w kat. D) znanych już wystąpień węgla brunatnego, które zostały udokumentowane z uwagi na niski stopień rozpoznania geologicznego. Według aktualnych danych krajowe zasoby prognostyczne węgla brunatnego o potencjalnych cechach bilansowych wynoszą 18 251,79 mln t*).
W poniższej zbiorczej dla całego kraju tabeli (tabela 3) zestawiono stopień rozpoznania zasobów, stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż.
Opracowali: Sławomir Mazurek, Marcin Tymiński
* Kasiński J.R., Mazurek S., Młynarczyk M., 2020 – „Węgiel brunatny (brown coal)”. W: „Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r.” (red. Szamałek K., Szuflicki M., Mizerski W.): 84-98. PIG-PIB, Warszawa.
2022

Informacje ogólne i występowanie
W Polsce najczęściej występuje węgiel brunatny z młodszych okresów geologicznych, głównie z paleogenu i neogenu. Na świecie znane są również złoża węgla brunatnego wieku jurajskiego, karbońskiego oraz – rzadko – kredowego i triasowego. Pod względem uwęglenia węgiel ten jest utworem pośrednim między węglem kamiennym a torfem. Rodzaj substancji roślinnej, z której powstał węgiel brunatny, oraz warunki jego tworzenia się w znacznym stopniu wpływają na jego charakterystykę i właściwości.
Złoża węgla brunatnego powstawały na pokrywach platformowych oraz na zapadliskowych obszarach orogenicznych. Węgiel brunatny tworzy pokłady o miąższości od kilku do kilkudziesięciu metrów bądź występuje w formie soczew. Na ogół niewielka miąższość nadkładu umożliwia eksploatację tego węgla metodami odkrywkowymi. Metodami podziemnymi najczęściej eksploatowane są złoża starszych formacji geologicznych oraz złoża występujące w fałdach glacitektonicznych. Do niedawna taką metodą eksploatowane było w Polsce m.in. złoże Babina oraz złoże Sieniawa.
Zasoby złóż węgla brunatnego dokumentowane są przy przyjęciu następujących granicznych wartości parametrów definiujących złoże i jego granice dla wydobycia metodą odkrywkową: maksymalna głębokość spągu złoża wynosi 350 m, minimalna miąższość węgla brunatnego w pokładzie to 3 m, a maksymalny stosunek miąższości sumy nadkładu i przerostów do miąższości złoża jest równy 12:1. Węgiel brunatny powinien charakteryzować się minimalną średnią ważoną wartością opałową w pokładzie (wraz z przerostami) równą 6,5 MJ/kg (przy wilgotności węgla 50%). Są to graniczne wartości parametrów geologiczno-górniczych złoża i jakościowych dla węgli energetycznych, najczęściej występujących w polskich złożach węgla brunatnego – typowych ortolignitów. Do celów zgazowania podziemnego lub produkcji paliw płynnych w instalacjach naziemnych (o których stanowią zapisy PEP 2040) nie zostały ustalone wartości granicznych parametrów definiujących złoże i jego granice (kryteria bilansowości).
Na mapie przedstawiono rozmieszczenie złóż węgla brunatnego w Polsce.
Zasoby i wydobycie
Geologiczne zasoby bilansowe węgli brunatnych w 2022 r. wyniosły 23 084,83 mln t, z czego większość, czyli 23 084,19 mln t, stanowią węgle energetyczne, pozostałe 0,64 mln t są to węgle bitumiczne (udokumentowane w kategorii C2 w złożu Kaławsk-szyb główny). W przeszłości dokumentowane były jeszcze węgle brykietowe i węgle wytlewne. Obecnie całość zasobów węgli brykietowych i wytlewnych jest uznawana za węgle energetyczne. Stan zasobów węgla brunatnego, a także stopień ich rozpoznania i zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
Ponad 22% (5 185,33 mln t) bilansowych zasobów geologicznych złóż węgla brunatnego stanowią zasoby złóż w rowie poznańskim. Są to złoża: Czempin, Gostyń, Krzywin i Mosina, których potencjalna eksploatacja – ze względu na ochronę środowiska (powierzchni) i, na tym obszarze najlepiej w kraju rozwinięte, wysokotowarowe rolnictwo – jest przedmiotem sporów i konfliktów między społecznościami lokalnymi, organizacjami ekologicznymi i zwolennikami zagospodarowania złóż. Może to poważnie utrudnić w przyszłości ich ewentualne zagospodarowanie.
Geologiczne zasoby bilansowe w złożach zagospodarowanych wyniosły na koniec 2022 r. 982,48 mln t i stanowiły 4,26% łącznych geologicznych zasobów bilansowych. Węgiel brunatny z tych złóż był eksploatowany w 4 kopalniach: Bełchatów, Turów, Konin i Sieniawa. W 2022 r. zakończono eksploatację złoża Drzewce (w KWB Konin S.A.).
Podstawowe parametry złożowe złóż niezagospodarowanych o zasobach bilansowych powyżej 75 mln t przedstawiono w tabeli 2.
Na figurze przedstawiono zmiany wielkości zasobów i wydobycia węgla brunatnego w Polsce w latach 1989-2022.
Geologiczne zasoby bilansowe węgla brunatnego wg stanu na 31.12.2022 r. wyniosły 23 084,83 mln t i były mniejsze w stosunku do wcześniejszego roku o 58,09 mln t (0,25%). Ubytek zasobów wynikał głównie z eksploatacji, ale i ze strat z nią związanych oraz z wykazywanych w sprawozdaniach przedsiębiorców (operatach ewidencyjnych) ubytków/przyrostów z tytułu lepszego rozpoznania złoża.
Zasoby przemysłowe węgla brunatnego wg stanu na koniec 2022 r. wyniosły 819,39 mln t. W porównaniu z 2021 r. zasoby przemysłowe uległy zmniejszeniu o 59,27 mln t (6,75%) i było to wypadkową: wydobycia, ubytków zasobów z tytułu strat i rozpoznania złoża w trakcie eksploatacji, a także przeklasyfikowania części zasobów przemysłowych do nieprzemysłowych w złożach Bełchatów-pole Bełchatów, Bełchatów-pole Szczerców oraz Pątnów IV. W 2022 r. nie wykonano projektu zagospodarowania złoża ani dodatku do takiego projektu dla żadnego ze złóż.
Wydobycie węgla brunatnego w 2022 r., według materiałów przekazanych do bilansu przez użytkowników złóż, wyniosło 57 679 tys. t i było większe o 2 828 tys. t (czyli o 5,16%) niż w roku poprzednim. Eksploatacja prowadzona była w 7 złożach, przy czym w złożu Drzewce wydobycie zakończono w sierpniu 2022 r. Większość krajowego wydobycia pochodziła z odkrywek eksploatowanych przez PGE GiEK, w szczególności ze złoża Bełchatów-pole Szczerców (40 735 tys. t), co stanowiło 70,62% wydobycia krajowego (w 2020 r. i 2021 r. udział wyniósł odpowiednio 71,16% oraz 69,19%). Stopniowe zwiększanie wydobycia z pola Szczerców kompensuje sczerpywanie złoża w polu Bełchatów (3 524 tys. t, tj. 6,11% wydobycia krajowego, przy udziale w tym wydobyciu na poziomie 5,37% w 2020 r. i 5,27% w 2021 r.) i pozwala utrzymać na stabilnym poziomie wydobycie dla elektrowni Bełchatów. Wydobycie ze złoża Turów wyniosło 9 881 tys. t (17,13% wydobycia krajowego). Wydobycie w złożach konińskich (na potrzeby ZE PAK S.A.) wynosiło: Tomisławice 1 160 tys. t (2,01%), Drzewce 1 050 tys. t (1,82%) a Pątnów IV 797 tys. t (1,38%). Pozostałe wydobycie pochodziło ze złoża Sieniawa 2 i wyniosło 531 tys. t (0,92% wydobycia krajowego). W porównaniu z rokiem 2021 wydobycie węgla brunatnego wzrosło w czterech złożach: Bełchatów-pole Szczerców – o 2 782 tys. t (7,33%); Turów – o 1 054 tys. t (11,94%); Bełchatów-pole Bełchatów – o 635 tys. t (21,98%) oraz Sieniawa 2 – o 172 tys. t (47,91%). W przypadku pozostałych trzech eksploatowanych złóż zanotowano spadki wielkości wydobycia – największy dotyczył złoża Tomisławice i wyniósł 1 324 tys. t (53,30%); dla złoża Pątnów IV było to 422 tys. t (34,62%), natomiast dla złoża Drzewce 10 tys. t (0,94%).
Ewentualne dalsze poszerzenie bazy zasobowej węgla brunatnego dla tradycyjnej eksploatacji odkrywkowej w szczególności jest związane ze sformalizowaniem (dokumentacja geologiczna w kat. D) znanych już wystąpień węgla brunatnego, które zostały udokumentowane z uwagi na niski stopień rozpoznania geologicznego. Według aktualnych danych krajowe zasoby prognostyczne węgla brunatnego o potencjalnych cechach bilansowych wynoszą 18 251,79 mln t*).
W poniższej zbiorczej dla całego kraju tabeli (tabela 3) zestawiono stopień rozpoznania zasobów, stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż.
Opracowali: Sławomir Mazurek, Marcin Tymiński
* Kasiński J.R., Mazurek S., Młynarczyk M., 2020 – „Węgiel brunatny (brown coal)”. W: „Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r.” (red. Szamałek K., Szuflicki M., Mizerski W.): 84-98. PIG-PIB, Warszawa.
2021

Informacje ogólne i występowanie
W Polsce najczęściej występuje węgiel brunatny z młodszych okresów geologicznych, głównie z paleogenu i neogenu. Na świecie znane są również złoża węgla brunatnego wieku jurajskiego, karbońskiego oraz – rzadko – kredowego i triasowego. Pod względem uwęglenia węgiel ten jest utworem pośrednim między węglem kamiennym a torfem. Rodzaj substancji roślinnej, z której powstał węgiel brunatny, oraz warunki jego tworzenia się w znacznym stopniu wpływają na jego charakterystykę i właściwości.
Złoża węgla brunatnego powstawały na pokrywach platformowych oraz na zapadliskowych obszarach orogenicznych. Węgiel brunatny tworzy pokłady o miąższości od kilku do kilkudziesięciu metrów bądź występuje w formie soczew. Na ogół niewielka miąższość nadkładu umożliwia eksploatację tego węgla metodami odkrywkowymi. Metodami podziemnymi najczęściej eksploatowane są złoża starszych formacji geologicznych oraz złoża występujące w fałdach glacitektonicznych. Do niedawna taką metodą eksploatowane było w Polsce m.in. złoże Babina oraz złoże Sieniawa.
Zasoby złóż węgla brunatnego dokumentowane są przy przyjęciu następujących granicznych wartości parametrów definiujących złoże i jego granice dla wydobycia metodą odkrywkową: maksymalna głębokość spągu złoża wynosi 350 m, minimalna miąższość węgla brunatnego w pokładzie to 3 m, a maksymalny stosunek miąższości sumy nadkładu i przerostów do miąższości złoża jest równy 12:1. Węgiel brunatny powinien charakteryzować się minimalną średnią ważoną wartością opałową w pokładzie (wraz z przerostami) równą 6,5 MJ/kg (przy wilgotności węgla 50%). Są to graniczne wartości parametrów geologiczno-górniczych złoża i jakościowych dla węgli energetycznych, najczęściej występujących w polskich złożach węgla brunatnego – typowych ortolignitów. Do celów zgazowania podziemnego lub produkcji paliw płynnych w instalacjach naziemnych (o których stanowią zapisy PEP 2040) nie zostały ustalone wartości granicznych parametrów definiujących złoże i jego granice (kryteria bilansowości).
Na mapie przedstawiono rozmieszczenie złóż węgla brunatnego w Polsce.
Zasoby i wydobycie
Geologiczne zasoby bilansowe węgli brunatnych wynoszą 23 142,92 mln t, z czego większość, czyli 23 142,28 mln t, stanowią węgle energetyczne, pozostałe 0,64 mln t są to węgle bitumiczne (udokumentowane w kategorii C2 w złożu Kaławsk-szyb główny). W przeszłości dokumentowano także takie odmiany jak węgle brykietowe i węgle wytlewne. Obecnie całość zasobów węgli brykietowych i wytlewnych jest uznawana za węgle energetyczne. Stan zasobów węgla brunatnego, a także stopień ich rozpoznania i zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
Ponad 22% (5 185,33 mln t) bilansowych zasobów geologicznych złóż węgla brunatnego stanowią zasoby złóż w rowie poznańskim. Są to złoża: Czempin, Gostyń, Krzywin i Mosina, których potencjalna eksploatacja – ze względu na ochronę środowiska (powierzchni) i, na tym obszarze najlepiej w kraju rozwinięte, wysokotowarowe rolnictwo – jest przedmiotem sporów i konfliktów między społecznościami lokalnymi, organizacjami ekologicznymi i zwolennikami zagospodarowania złóż. Może to poważnie utrudnić w przyszłości ich ewentualne zagospodarowanie.
Geologiczne zasoby bilansowe w złożach zagospodarowanych wyniosły na koniec 2021 r. 1 040,90 mln t i stanowiły 4,50% łącznych geologicznych zasobów bilansowych. Węgiel brunatny z tych złóż był eksploatowany w 5 kopalniach: Bełchatów, Turów, Adamów, Konin i Sieniawa. Kopalnia Adamów zakończyła eksploatację złoża Adamów w lutym 2021 r.
Podstawowe parametry złożowe złóż niezagospodarowanych o zasobach bilansowych powyżej 75 mln t przedstawiono w tabeli 2.
Na figurze przedstawiono zmiany wielkości zasobów i wydobycia węgla brunatnego w Polsce w latach 1989-2021.
Geologiczne zasoby bilansowe węgla brunatnego wg stanu na 31.12.2021 r. wyniosły 23 142,92 mln t i były mniejsze w stosunku do wcześniejszego roku o 58,72 mln t (0,25%). Ubytek zasobów wynikał głównie z eksploatacji, ale i ze strat z nią związanych oraz z wykazywanych w sprawozdaniach przedsiębiorców (operatach ewidencyjnych) ubytków/przyrostów z tytułu lepszego rozpoznania złoża.
Zasoby przemysłowe węgla brunatnego na koniec 2021 r. wyniosły 878,66 mln t. W porównaniu z 2020 r. zasoby przemysłowe uległy zmniejszeniu o 59,03 mln t (6,30%) i było to związane z wydobyciem oraz z ubytkami z tytułu strat i rozpoznania złoża w trakcie eksploatacji. W 2021 r. nie wykonano projektu zagospodarowania złoża ani dodatku do takiego projektu dla żadnego ze złóż.
Wydobycie węgla brunatnego w 2021 r., według materiałów przekazanych przez użytkowników złóż, wyniosło 54 851 tys. t i było większe o 7 551 tys. t (czyli o 15,96%) niż w roku poprzednim. Eksploatacja prowadzona była w 8 złożach, przy czym w złożu Adamów jedynie na początku roku (wydobycie zostało zakończone z dniem 17.02.2021 r.). Większość krajowego wydobycia pochodziła z odkrywek eksploatowanych przez PGE GiEK, w szczególności ze złoża Bełchatów-pole Szczerców – 37 953 tys. t, co stanowiło 69,19% wydobycia krajowego (w 2019 r. i 2020 r. udział ten wyniósł odpowiednio 68,89% oraz 71,16%). Stopniowe zwiększanie wydobycia z pola Szczerców kompensuje sczerpywanie złoża w polu Bełchatów (2 889 tys. t, tj. 5,27% wydobycia krajowego; w 2019 r. i 2020 r. było to odpowiednio 8,28% oraz 5,37%) i pozwala utrzymać na stabilnym poziomie wydobycie dla elektrowni Bełchatów. Wydobycie ze złoża Turów wyniosło 8 827 tys. t (16,09% wydobycia krajowego). Wydobycie w złożach konińskich (na potrzeby ZE PAK S.A.) wynosiło: Tomisławice – 2 484 tys. t (4,53%), Pątnów IV – 1 219 tys. t (2,22%), Drzewce – 1 060 tys. t (1,93%), a Adamów – 60 tys. t (0,11% wydobycia krajowego). Pozostałe wydobycie pochodziło ze złoża Sieniawa 2 i wyniosło 359 tys. t (0,65% wydobycia krajowego). W porównaniu z rokiem 2020 wydobycie węgla brunatnego wzrosło w pięciu złożach: Bełchatów-pole Szczerców – o 4 293 tys. t (12,75%); Turów – o 3 760 tys. t (74,21%); Tomisławice – o 377 tys. t (17,89%); Bełchatów-pole Bełchatów – o 351 tys. t (13,83%) oraz Sieniawa 2 – o 146 tys. t (68,54%). W przypadku pozostałych trzech eksploatowanych złóż zanotowano spadki wielkości wydobycia – największy dotyczył złoża Adamów i wyniósł 655 tys. t (91,61%); dla złoża Pątnów IV było to 366 tys. t (23,09%), natomiast dla złoża Drzewce – 354 tys. t (25,04%).
Ewentualne dalsze poszerzenie bazy zasobowej węgla brunatnego dla tradycyjnej eksploatacji odkrywkowej w szczególności jest związane ze sformalizowaniem (dokumentacja geologiczna w kat. D) znanych już wystąpień węgla brunatnego, które zostały udokumentowane z uwagi na niski stopień rozpoznania geologicznego. Według aktualnych danych krajowe zasoby prognostyczne węgla brunatnego o potencjalnych cechach bilansowych wynoszą 18 251,79 mln t*).
W poniższej zbiorczej dla całego kraju tabeli (tabela 3) zestawiono stopień rozpoznania zasobów, stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż.
Opracowali: Sławomir Mazurek, Marcin Tymiński
* Kasiński J.R., Mazurek S., Młynarczyk M., 2020 – „Węgiel brunatny (brown coal)”. W: „Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r.” (red. Szamałek K., Szuflicki M., Mizerski W.): 84-98. PIG-PIB, Warszawa.
2020

Informacje ogólne i występowanie
W Polsce najczęściej występuje węgiel brunatny z młodszych okresów geologicznych, głównie z paleogenu i neogenu. Na świecie znane są również złoża węgla brunatnego wieku jurajskiego, karbońskiego oraz – rzadko – kredowego i triasowego. Pod względem uwęglenia węgiel ten jest utworem pośrednim między węglem kamiennym a torfem. Rodzaj substancji roślinnej, z której powstał węgiel brunatny, oraz warunki jego tworzenia się w znacznym stopniu wpływają na jego charakterystykę i właściwości.
Złoża węgla brunatnego powstawały na pokrywach platformowych oraz na zapadliskowych obszarach orogenicznych. Węgiel brunatny tworzy pokłady o miąższości od kilku do kilkudziesięciu metrów bądź występuje w formie soczew. Na ogół niewielka miąższość nadkładu umożliwia eksploatację tego węgla metodami odkrywkowymi. Metodami podziemnymi najczęściej eksploatowane są złoża starszych formacji geologicznych oraz złoża występujące w fałdach glacitektonicznych. Do niedawna taką metodą eksploatowane było w Polsce m.in. złoże Babina oraz złoże Sieniawa.
Zasoby złóż węgla brunatnego dokumentowane są przy przyjęciu następujących granicznych wartości parametrów definiujących złoże i jego granice dla wydobycia metodą odkrywkową: maksymalna głębokość spągu złoża wynosi 350 m, minimalna miąższość węgla brunatnego w pokładzie to 3 m, a maksymalny stosunek miąższości sumy nadkładu i przerostów do miąższości złoża jest równy 12:1. Węgiel brunatny powinien charakteryzować się minimalną średnią ważoną wartością opałową w pokładzie (wraz z przerostami) równą 6,5 MJ/kg (przy wilgotności węgla 50%). Są to graniczne wartości parametrów geologiczno-górniczych złoża i jakościowych dla węgli energetycznych, najczęściej występujących w polskich złożach węgla brunatnego – typowych ortolignitów. Do celów zgazowania podziemnego lub produkcji paliw płynnych w instalacjach naziemnych (o których stanowią zapisy PEP 2040) nie zostały ustalone wartości granicznych parametrów definiujących złoże i jego granice (kryteria bilansowości).
Na mapie przedstawiono rozmieszczenie złóż węgla brunatnego w Polsce.
Zasoby i wydobycie
Geologiczne zasoby bilansowe węgli brunatnych wynoszą 23 201,64 mln t, z czego większość, czyli 23 201,00 mln t, stanowią węgle energetyczne, pozostałe 0,64 mln t są to węgle bitumiczne (udokumentowane w kategorii C2 w złożu Kaławsk-szyb główny). W przeszłości dokumentowane były jeszcze węgle brykietowe i węgle wytlewne. Obecnie całość zasobów węgli brykietowych i wytlewnych jest uznawana za węgle energetyczne. Stan zasobów węgla brunatnego, a także stopień ich rozpoznania i zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
Ponad 22% (5 185,33 mln t) bilansowych zasobów geologicznych złóż węgla brunatnego stanowią zasoby złóż w tzw. rowie poznańskim. Są to złoża: Czempin, Gostyń, Krzywin i Mosina, których potencjalna eksploatacja – ze względu na ochronę środowiska (powierzchni) i, na tym obszarze najlepiej w kraju rozwinięte, wysokotowarowe rolnictwo – jest przedmiotem sporów i konfliktów między społecznościami lokalnymi, organizacjami ekologicznymi i zwolennikami zagospodarowania złóż. Może to poważnie utrudnić w przyszłości ich zagospodarowanie. 2 lutego 2021 r. Rada Ministrów uchwałą nr 22/2021 zatwierdziła Politykę energetyczną Polski do 2040 r. (PEP 2040) – w której nie przewiduje się zagospodarowywania górniczego złóż węgla brunatnego do celów energetycznych, poza ewentualnym włączeniem do eksploatacji złóż:
- Złoczew;
- Ościsłowo (ZE PAK S.A. podjął decyzję o zaniechaniu ubiegania się o zagospodarowanie tego złoża*);
- Gubin (jako złoże rezerwowe**).
W PEP 2040 stwierdza się, że: działalność badawczo-rozwojowa powinna być ukierunkowana na poszukiwanie innowacji służących redukcji obciążeń środowiska w wyniku wydobycia węgla brunatnego oraz nowych rozwiązań przyczyniających się do niskoemisyjnego, efektywnego i elastycznego wykorzystania surowca (np. zgazowanie, paliwa płynne).
Geologiczne zasoby bilansowe w złożach zagospodarowanych wyniosły na koniec 2020 r. 1 110,62 mln t i stanowiły 4,79% łącznych geologicznych zasobów bilansowych. Węgiel brunatny z tych złóż był eksploatowany w 5 kopalniach: Bełchatów, Turów, Adamów, Konin i Sieniawa.
Podstawowe parametry złożowe złóż niezagospodarowanych o zasobach bilansowych powyżej 75 mln t przedstawiono w tabeli 2.
Na figurze przedstawiono zmiany wielkości zasobów i wydobycia węgla brunatnego w Polsce w latach 1989-2020.
Geologiczne zasoby bilansowe węgla brunatnego wg stanu na 31.12.2020 r. wyniosły 23 201,64 mln t i były mniejsze w stosunku do wcześniejszego roku o 60,19 mln t (0,26%). Ubytek zasobów wynikał głównie z eksploatacji, ale i ze strat z nią związanych oraz z wykazywanych w sprawozdaniach przedsiębiorców (operatach ewidencyjnych) ubytków/przyrostów z tytułu lepszego rozpoznania złoża.
Zasoby przemysłowe węgla brunatnego wg stanu na koniec 2020 r. wyniosły 937,69 mln t. W porównaniu z 2019 r. zasoby przemysłowe uległy zmniejszeniu o 56,86 mln t (5,72%) i było to związane z wydobyciem, ubytkami z tytułu strat i rozpoznania złoża w trakcie eksploatacji, a także z opracowaniem dodatków do projektów zagospodarowania złóż (pzz). W 2020 r. dodatki do pzz opracowano dla 4 złóż: Adamów, Drzewce, Pątnów IV oraz Turów. W przypadku złoża Adamów, poza wymienionymi powyżej czynnikami, na ubytek wpłynęło przeklasyfikowanie 3,90 mln t tych zasobów do zasobów nieprzemysłowych.
Wydobycie węgla brunatnego w 2020 r., według materiałów przekazanych do PIG-PIB przez użytkowników złóż, wyniosło 47 300 tys. t i było mniejsze o 5 555 tys. t (czyli 10,51%) niż w roku poprzednim. Eksploatacja prowadzona była w 8 złożach, nie wydobywano węgla ze złoża Sieniawa 1. Większość krajowego wydobycia pochodziła z odkrywek eksploatowanych przez PGE GiEK, w szczególności ze złoża Bełchatów-pole Szczerców (33 660 tys. t), co stanowiło 71,16% wydobycia krajowego (w 2018 r. i 2019 r. udział wyniósł odpowiednio 56,66% i 68,89%). Stopniowe zwiększanie wydobycia z pola Szczerców kompensuje sczerpywanie złoża w polu Bełchatów (2 538 tys. t, tj. 5,37% wydobycia krajowego, przy udziale w tym wydobyciu na poziomie 19,92% w 2018 r. i 8,28% w 2019 r.) i pozwala utrzymać na stabilnym poziomie wydobycie dla elektrowni Bełchatów. Wydobycie ze złoża Turów wyniosło 5 067 tys. t (10,71% wydobycia krajowego). Wydobycie w złożach konińskich (na potrzeby ZE PAK S.A.) wynosiło: Tomisławice – 2 107 tys. t (4,46%), Pątnów IV – 1 585 tys. t (3,35%), Drzewce – 1 414 tys. t (2,99%), a Adamów – 715 tys. t (1,51% wydobycia krajowego). Pozostałe wydobycie pochodziło ze złoża Sieniawa 2 i wyniosło 213 tys. t (0,45% wydobycia krajowego). W porównaniu z rokiem 2019 wydobycie węgla brunatnego wzrosło w dwóch złożach: Drzewce – o 101 tys. t (7,69%) oraz Turów – o 49 tys. t (0,98%). W przypadku pozostałych złóż zanotowano spadki wielkości wydobycia – największy dotyczył złoża Bełchatów-pole Szczerców i wyniósł 2 754 tys. t (7,56%); dla złoża Bełchatów-pole Bełchatów było to 1 836 tys. t (41,98%), dla złoża Pątnów IV – 629 tys. t (28,41%), dla złoża Tomisławice – 222 tys. t (9,53%), dla złoża Adamów – 180 tys. t (20,11%), dla złoża Sieniawa – 2 83 tys. t (28,04%).
Ewentualne dalsze poszerzenie bazy zasobowej węgla brunatnego dla tradycyjnej eksploatacji odkrywkowej w szczególności jest związane ze sformalizowaniem (dokumentacja geologiczna w kat. D) znanych już wystąpień węgla brunatnego, które zostały udokumentowane z uwagi na niski stopień rozpoznania geologicznego. Według aktualnych danych krajowe zasoby prognostyczne węgla brunatnego o potencjalnych cechach bilansowych wynoszą 18 251,79 mln t***).
W poniższej zbiorczej dla całego kraju tabeli (tabela 3) zestawiono stopień rozpoznania zasobów, stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż.
Opracowali: Sławomir Mazurek, Marcin Tymiński
** Polityka energetyczna Polski do 2040 r.
*** Kasiński J.R., Mazurek S., Młynarczyk M., 2020 – Węgiel brunatny (brown coal). W: Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r. (red. Szamałek K., Szuflicki M., Mizerski W.): 84-98. PIG-PIB, Warszawa.
2019

Informacje ogólne i występowanie
W Polsce najczęściej występuje węgiel brunatny z młodszych okresów geologicznych, głównie z paleogenu i neogenu. Na świecie znane są również złoża węgla brunatnego wieku jurajskiego, karbońskiego oraz – rzadko – kredowego i triasowego. Pod względem uwęglenia węgiel ten jest utworem pośrednim między węglem kamiennym a torfem. Rodzaj substancji roślinnej, z której powstał węgiel brunatny, oraz warunki jego tworzenia się w znacznym stopniu wpływają na jego charakterystykę i właściwości.
Złoża węgla brunatnego powstawały na pokrywach platformowych oraz na zapadliskowych obszarach orogenicznych. Węgiel brunatny tworzy pokłady o miąższości od kilku do kilkudziesięciu metrów bądź występuje w formie soczew. Na ogół niewielka miąższość nadkładu umożliwia eksploatację tego węgla metodami odkrywkowymi. Metodami podziemnymi najczęściej eksploatowane są złoża starszych formacji geologicznych oraz złoża występujące w fałdach glacitektonicznych. Do niedawna taką metodą eksploatowane było w Polsce m.in. złoże Babina oraz złoże Sieniawa.
Zasoby złóż węgla brunatnego dokumentowane są przy przyjęciu następujących granicznych wartości parametrów definiujących złoże i jego granice dla wydobycia metodą odkrywkową: maksymalna głębokość spągu złoża wynosi 350 m, minimalna miąższość węgla brunatnego w pokładzie to 3 m, a maksymalny stosunek miąższości sumy nadkładu i przerostów do miąższości złoża jest równy 12:1. Węgiel brunatny powinien charakteryzować się minimalną średnią ważoną wartością opałową w pokładzie (wraz z przerostami) równą 6,5 MJ/kg (przy wilgotności węgla 50%). Są to graniczne wartości parametrów geologiczno-górniczych złoża i jakościowych dla węgli energetycznych, najczęściej występujących w polskich złożach węgla brunatnego – typowych ortolignitów.
Na mapie przedstawiono rozmieszczenie złóż węgla brunatnego w Polsce.
Zasoby i wydobycie
Geologiczne zasoby bilansowe węgli brunatnych wynoszą 23 261,83 mln t, z czego większość, czyli 23 261,19 mln t stanowią węgle energetyczne, pozostałe 0,64 mln t są to węgle bitumiczne (udokumentowane w złożu Kaławsk-szyb główny). W przeszłości dokumentowane były jeszcze węgle brykietowe i węgle wytlewne. Obecnie całość zasobów węgli brykietowych i wytlewnych jest uznawana za węgle energetyczne. Stan zasobów węgla brunatnego, a także stopień ich rozpoznania i zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
Około 22% (5 185,33 mln t) bilansowych zasobów geologicznych złóż węgla brunatnego stanowią zasoby złóż w tzw. rowie poznańskim. Są to złoża: Czempin, Gostyń, Krzywin i Mosina, których potencjalna eksploatacja – ze względu na ochronę środowiska (powierzchni) i wysokotowarowe, na tym obszarze najlepiej w kraju, rozwinięte rolnictwo – jest przedmiotem sporów i konfliktów między społecznościami lokalnymi, organizacjami ekologicznymi i zwolennikami zagospodarowania złóż. Może to poważnie utrudnić w przyszłości ich zagospodarowanie.
Geologiczne zasoby bilansowe w złożach zagospodarowanych wyniosły na koniec 2019 r. 1 170,81 mln t i stanowiły 5,03% łącznych geologicznych zasobów bilansowych. Węgiel brunatny z tych złóż jest eksploatowany w 5 kopalniach: Bełchatów, Turów, Adamów, Konin i Sieniawa.
Podstawowe parametry złożowe złóż niezagospodarowanych o zasobach bilansowych powyżej 75 mln t przedstawiono w tabeli 2.
Na figurze przedstawiono zmiany wielkości zasobów i wydobycia węgla brunatnego w Polsce w latach 1989-2019.
Geologiczne zasoby bilansowe węgla brunatnego wg stanu na 31.12.2019 r. wyniosły 23 261,83 mln t i były mniejsze w stosunku do wcześniejszego roku o 53,69 mln t (0,23%). Ubytek zasobów wynikał głównie z eksploatacji, ale i strat z nią związanych oraz wykazywanych w sprawozdaniach przedsiębiorców (i operatach ewidencyjnych) tzw. ubytków/przyrostów z tytułu lepszego rozpoznania złoża.
Zasoby przemysłowe węgla brunatnego wg stanu na koniec 2019 r. wyniosły 994,55 mln t. W porównaniu z 2018 r. zasoby przemysłowe uległy zmniejszeniu o 53,05 mln t (5,06%) i było to związane w większości z wydobyciem oraz ubytkami z tytułu strat i rozpoznania złoża w trakcie eksploatacji, wykazywanymi przez przedsiębiorców w operatach ewidencyjnych złóż i w sprawozdawczości.
Wydobycie węgla brunatnego w 2019 r., według materiałów przekazanych do bilansu przez użytkowników złóż, wyniosło 52 855 tys. t i było mniejsze o 8 289 tys. t (czyli 13,56%) niż w roku poprzednim. Eksploatacja prowadzona była w 8 złożach, nie wydobywano węgla ze złoża Sieniawa 1. Większość krajowego wydobycia pochodziła z odkrywek eksploatowanych przez PGE GiEK, w szczególności ze złoża Bełchatów-pole Szczerców (36 414 tys. t), co stanowiło 68,89% wydobycia krajowego (w 2018 r. udział wyniósł 56,66%). Stopniowe zwiększanie wydobycia z pola Szczerców kompensuje sczerpywanie złoża w polu Bełchatów (4 374 tys. t, tj. 8,28% wydobycia krajowego) i pozwala utrzymać na stabilnym poziomie wydobycie dla elektrowni Bełchatów. Wydobycie ze złoża Turów wyniosło 5 018 tys. t (9,49% wydobycia krajowego). Wydobycie w złożach konińskich (na potrzeby ZE PAK S.A.) wynosiło: Tomisławice 2 329 tys. t (4,41%), Pątnów IV 2 214 tys. t (4,19%), Drzewce 1 313 tys. t (2,48%), a Adamów 895 tys. t (1,69% wydobycia krajowego). Pozostałe wydobycie pochodziło ze złoża Sieniawa 2 i wyniosło 296 tys. t (0,56% wydobycia krajowego). W porównaniu z rokiem 2018 wydobycie węgla brunatnego wzrosło w czterech złożach: Bełchatów-pole Szczerców – o 1 770 tys. t (5,11%), Tomisławice – o 627 tys. t (36,84%), Sieniawa 2 – o 236 tys. t (prawie 5-krotnie, co wiąże się sprzedażą do ZE PAK S.A.) oraz Adamów – o 99 tys. t (12,44%). W przypadku pozostałych złóż zanotowano spadki wielkości wydobycia – największy dotyczył złoża Bełchatów-pole Bełchatów i wyniósł 7 806 tys. t (64,09%); dla złoża Turów było to 1 575 tys. t (23,89%); dla złoża Pątnów IV 957 tys. t (30,18%); dla złoża Drzewce 633 tys. t (32,53%).
Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku za złoża przewidziane do zagospodarowania do 2030 r. wskazała złoża: Legnica, Gubin i złoża satelickie czynnych kopalń. Zaktualizowany rządowy projekt Polityki energetycznej Polski do 2040 roku (08.11.2019 r.) za perspektywiczne złoża uznaje Złoczew i Ościsłowo, a za złoże rezerwowe – Gubin (de facto nie wskazano, które ze złóż: Gubin, Gubin 1, Gubin 2, Gubin – Zasieki – Brody wg tabeli 3 jest złożem uznanym za rezerwowe).
Mimo że dokumenty rządowe przewidują, na potrzeby energetyki, ewentualną eksploatację tylko kilku złóż, to nie wykluczają zagospodarowania złóż na inne potrzeby, zwłaszcza przeróbki chemicznej. W takim ujęciu rozpatrzenia wymagają wystąpienia węgla brunatnego stwierdzone na głębokości większej niż 350 m, które nie były do tej pory przedmiotem dokumentowania z uwagi na zalecane parametry brzeżne definiujące złoże i jego granice. Większa głębokość zalegania jest korzystna przy zgazowaniu podziemnym, z uwagi na ochronę środowiska, ale sam proces będzie utrudniony ze względu na warunki hydrogeologiczne. Wymaga to jednak zdefiniowania i sformalizowania nowych kryteriów bilansowości i wykonania zupełnie nowych prac dokumentacyjnych – w pierwszej kolejności w rejonie perspektywicznym Ścinawa-Głogów, o znacznych zasobach węgla brunatnego, gdzie pokłady w przeważającej części zalegają głęboko. Drugim potencjalnym rejonem jest obszar głębokiego zalegania podłoża kenozoiku w okolicach Pyrzyc i Myśliborza (zachodniopomorskie).
Ewentualne dalsze poszerzenie bazy zasobowej węgla brunatnego dla tradycyjnej eksploatacji odkrywkowej w szczególności jest związane ze sformalizowaniem (dokumentacja geologiczna w kat. D) znanych już wystąpień węgla brunatnego, które zostały udokumentowane z uwagi na niski stopień rozpoznania geologicznego. Według aktualnych danych krajowe zasoby prognostyczne węgla brunatnego o potencjalnych cechach bilansowych wynoszą 18 251,79 mln t*).
W poniższej zbiorczej dla całego kraju tabeli 3 zestawiono stopień rozpoznania zasobów, stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż.
Opracowali: Sławomir Mazurek, Marcin Tymiński
* Kasiński J.R., Mazurek S., Młynarczyk M., 2020 – Węgiel brunatny (brown coal). W: Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r. (red. Szamałek K., Szuflicki M., Mizerski W.): 84-98. PIG-PIB, Warszawa.
2018

W Polsce najczęściej występuje węgiel brunatny z młodszych okresów geologicznych, głównie z paleogenu i neogenu. Na świecie znane są również złoża węgla brunatnego wieku jurajskiego, karbońskiego oraz – rzadko – kredowego i triasowego. Pod względem uwęglenia węgiel ten jest utworem pośrednim między węglem kamiennym a torfem. Rodzaj substancji roślinnej, z której powstał węgiel brunatny, oraz warunki jego tworzenia się w znacznym stopniu wpływają na jego charakterystykę i właściwości.
Złoża węgla brunatnego powstawały na pokrywach platformowych oraz na zapadliskowych obszarach orogenicznych. Węgiel brunatny tworzy pokłady o miąższości od kilku do kilkudziesięciu metrów bądź występuje w formie soczew. Na ogół niewielka miąższość nadkładu umożliwia eksploatację tego węgla metodami odkrywkowymi. Metodami podziemnymi najczęściej eksploatowane są złoża starszych formacji geologicznych oraz złoża występujące w fałdach glacitektonicznych. Do niedawna taką metodą eksploatowane było w Polsce m.in. złoże Babina oraz złoże Sieniawa.
Zasoby złóż węgla brunatnego dokumentowane są przy przyjęciu następujących granicznych wartości parametrów definiujących złoże i jego granice dla wydobycia metodą odkrywkową: maksymalna głębokość spągu złoża wynosi 350 m, minimalna miąższość węgla brunatnego w pokładzie to 3 m, a maksymalny stosunek miąższości sumy nadkładu i przerostów do miąższości złoża jest równy 12:1. Węgiel brunatny powinien charakteryzować się minimalną średnią ważoną wartością opałową w pokładzie (wraz z przerostami) równą 6,5 MJ/kg (przy wilgotności węgla 50%). Są to graniczne wartości parametrów geologiczno-górniczych złoża i jakościowych dla węgli energetycznych, najczęściej występujących w polskich złożach węgla brunatnego – typowych ortolignitów.
Na mapie przedstawiono rozmieszczenie złóż węgla brunatnego w Polsce.
Geologiczne zasoby bilansowe węgli brunatnych wynoszą 23 315,52 mln t, z czego większość, czyli 23 314,88 mln t stanowią węgle energetyczne, pozostałe 0,64 mln t są to węgle bitumiczne. W przeszłości dokumentowane były jeszcze węgle brykietowe i węgle wytlewne. Obecnie całość zasobów węgli brykietowych i wytlewnych jest uznawana za węgle energetyczne. Stan zasobów węgla brunatnego, a także stopień ich rozpoznania i zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
Około 16,5% (3 690 mln t) bilansowych zasobów geologicznych złóż węgla brunatnego stanowią zasoby złóż w tzw. rowie poznańskim. Są to złoża: Czempin, Gostyń, Krzywin i Mosina, których potencjalna eksploatacja – ze względu na ochronę środowiska (powierzchni) i wysokotowarowe, na tym obszarze najlepiej w kraju, rozwinięte rolnictwo – jest przedmiotem sporów i konfliktów między społecznościami lokalnymi, organizacjami ekologicznymi i zwolennikami zagospodarowania złóż. Może to poważnie utrudnić w przyszłości ich zagospodarowanie.
Geologiczne zasoby bilansowe w złożach zagospodarowanych wynoszą 1 224,50 mln t i stanowią 5,25% łącznych geologicznych zasobów bilansowych. Węgiel brunatny z tych złóż jest eksploatowany w 5 kopalniach: Bełchatów, Turów, Adamów, Konin i Sieniawa.
Podstawowe parametry złożowe złóż niezagospodarowanych o zasobach bilansowych powyżej 75 mln t przedstawiono w tabeli 2.
Na figurze przedstawiono zmiany wielkości zasobów i wydobycia węgla brunatnego w Polsce w latach 1989-2018.
Geologiczne zasoby bilansowe węgla brunatnego wg stanu na 31.12.2018 r. wynoszą 23 315,52 mln t i są mniejsze w stosunku do roku ubiegłego o 69,54 mln t. Ubytek zasobów wynika głównie z eksploatacji, ale i strat z nią związanych oraz wykazywanych w sprawozdaniach przedsiębiorców (i operatach ewidencyjnych) tzw. ubytków/przyrostów z tytułu lepszego rozpoznania złoża.
Zasoby przemysłowe węgla brunatnego wg stanu na koniec 2018 r. wynoszą 1 047,60 mln t. W porównaniu z 2017 r. zasoby przemysłowe uległy zwiększeniu o 55,02 mln t. Zmiany zasobów przemysłowych związane są z opracowaniem dodatków do projektów zagospodarowania złóż (pzz), głównie z tytułu korekty granic eksploatacji lub lepszego rozpoznania złoża, a także z wydobyciem, ubytkami z tytułu strat i rozpoznania złoża w trakcie eksploatacji. W 2018 r. opracowano dodatki do pzz dla złoża Bełchatów-pole Bełchatów oraz Bełchatów-pole Szczerców, co spowodowało wzrost zasobów przemysłowych, pomimo prowadzonej eksploatacji, o 75,58 mln t.
Wydobycie węgla brunatnego w 2018 r., według materiałów przekazanych do bilansu przez użytkowników złóż, wyniosło 61 144 tys. t i było mniejsze o 1 916 tys. t (czyli 3,04%) niż w roku poprzednim. W 2018 r. rozpoczęto wydobycie kopaliny ze złoża Sieniawa 2. Większość krajowego wydobycia pochodziła ze złoża Bełchatów-pole Szczerców (34 644 tys. t), co stanowiło 56,66% łącznego wydobycia, natomiast wydobycie ze złoża Bełchatów-pole Bełchatów wyniosło 12 180 tys. t (19,92% wydobycia krajowego). Stopniowe zwiększanie wydobycia z pola Szczerców kompensuje sczerpywanie w polu Bełchatów i pozwala utrzymać na stabilnym poziomie wydobycie dla elektrowni Bełchatów. Wydobycie ze złoża Turów (6 593 tys. t) stanowiło około 10,78%, natomiast w złożach konińskich: Pątnów IV (3 171 tys. t) 5,19%, Tomisławice (1 702 tys. t) 2,78%, Drzewce (1 946 tys. t) 3,18%, a Adamów (796 tys. t) 1,30% wydobycia krajowego. Pozostałe wydobycie pochodziło ze złóż Sieniawa 1 i Sieniawa 2 i wyniosło łącznie 111 tys. t (0,18% wydobycia krajowego). W porównaniu z rokiem 2017 wydobycie węgla brunatnego wzrosło jedynie w złożu Bełchatów-pole Szczerców – o 6 839 tys. t (24,60%), ponadto rozpoczęto wydobycie ze złoża Sieniawa 2 i wyniosło ono 60 tys. t. W pozostałych złożach zanotowano spadki wielkości wydobycia: – o 4 554 tys. t (27,21%) ze złoża Bełchatów-pole Bełchatów; – o 2 143 tys. t (72,92%) ze złoża Adamów (w związku z zamknięciem elektrowni Adamów z końcem 2017 r. i poprowadzeniem wydobycia z tej odkrywki na potrzeby elektrowni Pątnów I i II, co pozwoli na sczerpanie pozostałych zasobów złoża); – o 1 257 tys. t (28,39%) ze złoża Pątnów IV; – o 438 tys. t (20,47%) ze złoża Tomisławice; – o 276 tys. t (4,02%) ze złoża Turów; – o 116 tys. t (5,63%) ze złoża Drzewce; – oraz o 33 tys. t (39,29%) ze złoża Sieniawa 1.
W poniższej, zbiorczej, dla całego kraju tabeli 3 zestawiono stopień rozpoznania zasobów, stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż.
Opracowali: Sławomir Mazurek, Marcin Tymiński
2017

W Polsce najczęściej występuje węgiel brunatny z młodszych okresów geologicznych, głównie z paleogenu i neogenu. Na świecie znane są również złoża węgla brunatnego wieku jurajskiego, karbońskiego oraz – rzadko – kredowego i triasowego. Pod względem uwęglenia węgiel ten jest utworem pośrednim między węglem kamiennym a torfem. Rodzaj substancji roślinnej, z której powstał węgiel brunatny, oraz warunki jego tworzenia się w znacznym stopniu wpływają na jego charakterystykę i właściwości.
Złoża węgla brunatnego powstawały na pokrywach platformowych oraz na zapadliskowych obszarach orogenicznych. Węgiel brunatny tworzy pokłady o miąższości od kilku do kilkudziesięciu metrów bądź występuje w formie soczew. Na ogół niewielka miąższość nadkładu umożliwia eksploatację tego węgla metodami odkrywkowymi. Metodami podziemnymi najczęściej eksploatowane są złoża starszych formacji geologicznych oraz złoża występujące w fałdach glacitektonicznych. Do niedawna taką metodą eksploatowane było w Polsce m.in. złoże Babina oraz złoże Sieniawa.
Zasoby złóż węgla brunatnego dokumentowane są przy przyjęciu następujących granicznych wartości parametrów definiujących złoże i jego granice (wydobycie metodą odkrywkową): maksymalna głębokość spągu złoża wynosi 350 m, minimalna miąższość węgla brunatnego w pokładzie to 3 m, a maksymalny stosunek miąższości nadkładu do miąższości złoża jest równy 12:1. Węgiel brunatny powinien charakteryzować się minimalną średnią ważoną wartością opałową w pokładzie (wraz z przerostami) równą 6,5 MJ/kg (przy wilgotności węgla 50%). Są to graniczne wartości parametrów geologiczno-górniczych złoża i jakościowych dla węgli energetycznych, najczęściej występujących w polskich złożach węgla brunatnego.
Na mapie przedstawiono rozmieszczenie złóż węgla brunatnego w Polsce.
Geologiczne zasoby bilansowe węgli brunatnych wynoszą 23 385,06 mln t, z czego większość – czyli 23 384,42 mln t – stanowią węgle energetyczne, pozostałe 0,64 mln t to węgle bitumiczne. W przeszłości dokumentowane były jeszcze węgle brykietowe i węgle wytlewne. Obecnie całość zasobów węgli brykietowych i wytlewnych jest uznawana za węgle energetyczne. Stan zasobów węgla brunatnego, a także stopień ich rozpoznania i zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
Około 16% (3 690 mln t) bilansowych zasobów geologicznych złóż węgla brunatnego stanowią zasoby występujące w rowie poznańskim. Są to złoża Czempin, Gostyń i Krzywin, których potencjalna eksploatacja – ze względu na ochronę środowiska (powierzchni) i wysoką klasę bonitacyjną gruntów rolnych – jest przedmiotem sporów i konfliktów między społecznością lokalną, organizacjami ekologicznymi i zwolennikami zagospodarowania złóż. Może to poważnie utrudnić w przyszłości ich zagospodarowanie.
Geologiczne zasoby bilansowe w złożach zagospodarowanych wynoszą 1 276,41 mln t, co stanowi 5,46% łącznych geologicznych zasobów bilansowych. Węgiel brunatny z tych złóż jest eksploatowany w pięciu kopalniach: Bełchatów, Turów, Adamów, Konin i Sieniawa.
Podstawowe parametry złożowe złóż niezagospodarowanych o zasobach bilansowych powyżej 75 mln t przedstawiono w tabeli 2.
Na figurze przedstawiono zmiany wielkości zasobów i wydobycia węgla brunatnego w Polsce w latach 1989-2017.
Geologiczne zasoby bilansowe węgla brunatnego wg stanu na 31.12.2017 r. wynoszą 23 385,06 mln t i są mniejsze w stosunku do roku ubiegłego o 66,07 mln t. Ubytek zasobów wynika z eksploatacji i strat z nią związanych. W 2017 r., w związku z zakończeniem eksploatacji, opracowano dodatek do dokumentacji geologicznej złoża Koźmin i rozliczono zasoby pozostałe w złożu.
Zasoby przemysłowe węgla brunatnego wg stanu na koniec 2017 r. wynoszą 992,58 mln t. W porównaniu z 2016 r. zasoby te uległy zmniejszeniu o 71,99 mln t w wyniku wydobycia i strat eksploatacyjnych.
Wydobycie węgla brunatnego w 2017 r., według materiałów przekazanych do bilansu przez użytkowników złóż, wyniosło 63 060 tys. t i było większe o 2 787 tys. t (czyli 4,62%) niż w roku poprzednim. Większość wydobycia pochodziła ze złoża Bełchatów-pole Szczerców – 27 805 tys. t, co stanowiło 44,09% wydobycia krajowego, natomiast wydobycie ze złoża Bełchatów-pole Bełchatów wyniosło 16 734 tys. t (26,54% wydobycia krajowego). Wydobycie ze złoża Turów (6 869 tys. t) stanowiło około 10,89%, Pątnów IV (4 428 tys. t) – 7,02%, Adamów (2 939 tys. t) – 4,66%, Tomisławice (2 140 tys. t) – 3,39%, a Drzewce (2 062 tys. t) – 3,27% wydobycia krajowego. Pozostałe wydobycie pochodziło ze złoża Sieniawa 1 i wyniosło 84 tys. t (0,13% wydobycia krajowego). W porównaniu z 2016 r. wydobycie węgla brunatnego wzrosło w 4 złożach: o 3 870 tys. t (16,17%) ze złoża Bełchatów-pole Szczerców; o 499 tys. t (3,07%) ze złoża Bełchatów-pole Bełchatów; o 490 tys. t (31,17%) ze złoża Drzewce oraz o 14 tys. t (20,00%) ze złoża Sieniawa 1. W pozostałych złożach zanotowano spadki wielkości wydobycia: o 759 tys. t (14,63%) ze złoża Pątnów IV; o 664 tys. t (8,81%) ze złoża Turów; o 149 tys. t (6,51%) ze złoża Tomisławice oraz o 1 tys. t (0,03%) ze złoża Adamów. Ponadto w 2017 r. nie prowadzono eksploatacji złoża Koźmin (w 2016 r. wydobycie wynosiło 513 tys. t).
Stopień rozpoznania zasobów i stan ich zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 3.
Opracowali: Krzysztof Szamałek, Marcin Tymiński
2016

W Polsce najczęściej występuje węgiel brunatny z młodszych okresów geologicznych, głównie z paleogenu i neogenu. Na świecie znane są również złoża węgla brunatnego wieku jurajskiego, karbońskiego oraz – rzadko – kredowego i triasowego. Pod względem uwęglenia węgiel ten jest utworem pośrednim między węglem kamiennym a torfem. Rodzaj substancji roślinnej, z której powstał węgiel brunatny, oraz warunki jego tworzenia się w znacznym stopniu wpływają na jego charakterystykę i właściwości.
Złoża węgla brunatnego powstawały na pokrywach platformowych oraz na zapadliskowych obszarach orogenicznych. Węgiel brunatny tworzy pokłady o miąższości od kilku do kilkudziesięciu metrów bądź występuje w formie soczew. Na ogół niewielka miąższość nadkładu umożliwia eksploatację tego węgla metodami odkrywkowymi. Metodami podziemnymi najczęściej eksploatowane są złoża starszych formacji geologicznych oraz złoża występujące w fałdach glacitektonicznych. Do niedawna taką metodą eksploatowane było w Polsce m.in. złoże Babina oraz złoże Sieniawa.
Zasoby złóż węgla brunatnego dokumentowane są przy przyjęciu następujących parametrów granicznych: maksymalna głębokość spągu złoża wynosi 350 m, minimalna miąższość węgla brunatnego w pokładzie to 3 m, a maksymalny stosunek miąższości nadkładu do miąższości złoża jest równy 12:1. Węgiel brunatny powinien charakteryzować się minimalną średnią ważoną wartością opałową w pokładzie (wraz z przerostami) równą 6,5 MJ/kg (przy wilgotności węgla 50%). Są to graniczne wartości parametrów geologiczno – górniczych złoża i jakościowych dla węgli energetycznych, najczęściej występujących w polskich złożach węgla brunatnego.
Na mapie przedstawiono rozmieszczenie złóż węgla brunatnego w Polsce.
Geologiczne zasoby bilansowe węgli brunatnych wynoszą 23 451,13 mln t, z czego większość stanowią węgle energetyczne – 23 450,49 mln t, pozostałe 0,64 mln t są to węgle bitumiczne. W przeszłości dokumentowane były jeszcze węgle brykietowe i węgle wytlewne. Obecnie całość zasobów węgli brykietowych i wytlewnych jest uznawana za węgle energetyczne. Stan zasobów węgla brunatnego, a także stopień ich rozpoznania i zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
Około 16% (3 690 mln t) bilansowych zasobów geologicznych złóż węgla brunatnego stanowią zasoby występujące w rowie poznańskim. Są to złoża Czempin, Krzywin i Gostyń, których potencjalna eksploatacja – ze względu na ochronę środowiska (powierzchni) i wysoką klasę bonitacyjną gruntów rolnych – jest przedmiotem sporów i konfliktów między społecznością lokalną, organizacjami ekologicznymi i zwolennikami zagospodarowania złóż. Może to poważnie utrudnić zagospodarowanie tych złóż.
Geologiczne zasoby bilansowe w złożach zagospodarowanych wynoszą 1 353,65 mln t, co stanowi 5,77% geologicznych zasobów bilansowych. Węgiel brunatny z tych złóż jest eksploatowany w pięciu kopalniach: Bełchatów, Turów, Adamów, Konin i Sieniawa.
Podstawowe parametry ważniejszych złóż niezagospodarowanych (o zasobach bilansowych powyżej 75 mln t) przedstawiono w tabeli 2.
Na figurze przedstawiono zmiany wielkości zasobów i wydobycia węgla brunatnego w Polsce w latach 1989-2016.
Geologiczne zasoby bilansowe węgla brunatnego wg stanu na 31.12.2016 r. wynoszą 23 451,13 mln t i są mniejsze w stosunku do roku ubiegłego o 65,06 mln t. Ubytek zasobów wynika z eksploatacji i strat.
Zasoby przemysłowe węgla brunatnego wg stanu na koniec 2016 r. wynoszą 1 064,57 mln t. W porównaniu z 2015 r. zasoby te uległy zmniejszeniu o 64,49 mln t w wyniku wydobycia i strat eksploatacyjnych.
Wydobycie węgla brunatnego w 2016 r., według materiałów przekazanych do bilansu przez użytkowników złóż, wyniosło 60 273 tys. t i było mniejsze o 2 862 tys. t (czyli 4,54%) niż w roku poprzednim. Większość wydobycia pochodziła ze złoża Bełchatów-pole Szczerców – 23,94 mln t, co stanowiło 39,72% wydobycia krajowego, natomiast wydobycie ze złoża Bełchatów-pole Bełchatów – największego zagospodarowanego złoża w Polsce – wyniosło 16,24 mln t (26,95% wydobycia krajowego). Wydobycie ze złoża Turów (7,53 mln t) stanowiło około 12,49%, Pątnów IV (5,19 mln t) – 8,61%, Adamów (2,94 mln t) – 4,88%, a Tomisławice (2,29 mln t) – 3,80% wydobycia krajowego. Pozostałe wydobycie w łącznej ilości 2,15 mln t (3,56% wydobycia krajowego) pochodziło ze złóż Drzewce (1,57 mln t) i Koźmin (0,51 mln t) oraz z kopalni Sieniawa (0,07 mln t).
Stopień rozpoznania zasobów i stan ich zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 3.
Opracowali: Krzysztof Szamałek, Marcin Tymiński
2015

W Polsce najczęściej występuje węgiel brunatny z młodszych okresów geologicznych, głównie z paleogenu i neogenu. Na świecie znane są również złoża węgla brunatnego wieku jurajskiego, karbońskiego oraz – rzadko – kredowego i triasowego. Pod względem uwęglenia węgiel ten jest utworem pośrednim między węglem kamiennym a torfem. Rodzaj substancji roślinnej, z której powstał węgiel brunatny, oraz warunki jego tworzenia się w znacznym stopniu wpływają na jego charakterystykę i właściwości.
Złoża węgla brunatnego powstawały na pokrywach platformowych oraz na zapadliskowych obszarach orogenicznych. Węgiel brunatny tworzy pokłady o miąższości od kilku do kilkudziesięciu metrów bądź występuje w formie soczew. Na ogół niewielka miąższość nadkładu umożliwia eksploatację tego węgla metodami odkrywkowymi. Metodami podziemnymi najczęściej eksploatowane są złoża starszych formacji geologicznych oraz złoża występujące w fałdach glacitektonicznych. Do niedawna taką metodą eksploatowane było w Polsce m.in. złoże Babina oraz złoże Sieniawa.
Zasoby złóż węgla brunatnego dokumentuje się z uwzględnieniem następujących kryteriów: maksymalna głębokość spągu złoża wynosi 350 m, minimalna miąższość węgla brunatnego w pokładzie to 3 m, a maksymalny stosunek miąższości nadkładu do miąższości złoża jest równy 12. Minimalna średnia ważona wartość opałowa węgla brunatnego w pokładzie (wraz z przerostami) powinna wynosić 6,5 MJ/kg (przy 50-procentowej wilgotności węgla). Są to graniczne wartości parametrów geologiczno-górniczych złoża i jakościowych dla węgli energetycznych, najczęściej występujących w polskich złożach.
Na mapie przedstawiono rozmieszczenie złóż węgla brunatnego w Polsce.
Geologiczne zasoby bilansowe węgla brunatnego wynoszą 23 516,19 mln t, z czego większość – 23 515,55 mln t – stanowi węgiel energetyczny, a pozostałe 0,64 mln t to węgiel bitumiczny. W przeszłości dokumentowano jeszcze węgiel brykietowy i węgiel wytlewny, jednak obecnie całość ich zasobów jest zaliczana do węgla energetycznego. Stan zasobów węgla brunatnego, a także stopień ich rozpoznania i zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
Około 16% (3 690 mln t) bilansowych zasobów geologicznych złóż węgla brunatnego stanowią zasoby występujące w rowie poznańskim. Są to złoża Czempin, Krzywin i Gostyń, których potencjalna eksploatacja – ze względu na ochronę środowiska (powierzchni) i wysoką klasę bonitacyjną gruntów rolnych – jest przedmiotem sporów i konfliktów między społecznością lokalną, organizacjami ekologicznymi i zwolennikami zagospodarowania złóż. Może to poważnie utrudnić zagospodarowanie tych złóż.
Geologiczne zasoby bilansowe w złożach zagospodarowanych wynoszą 1 418,70 mln t, co stanowi 6% wszystkich geologicznych zasobów bilansowych. Węgiel brunatny z tych złóż jest eksploatowany w 5 zakładach górniczych (Bełchatów, Turów, Adamów, Konin i Sieniawa).
Podstawowe parametry ważniejszych złóż niezagospodarowanych (o zasobach bilansowych powyżej 75 mln t) przedstawiono w tabeli 2.
Na figurze przedstawiono zmiany wielkości zasobów i wydobycia węgla brunatnego w Polsce w latach 1989-2015.
Geologiczne zasoby bilansowe węgla brunatnego według stanu na 31.12.2015 r. wynoszą 23 516,19 mln t i są większe w stosunku do roku ubiegłego o 5,6 mln t. Na saldo składają się przede wszystkim: przyrosty zasobów wynikające z udokumentowania nowego złoża – Gubin 2 (1 033,8 mln t) i z opracowania dodatku nr 1 do dokumentacji geologicznej złoża Dęby Szlacheckie (54,7 mln t), a także ubytki zasobów spowodowane przyjęciem dodatków do dokumentacji złóż: Gubin, Gubin 1 i Izbica Kujawska (łączny ubytek 1 018,92 mln t) oraz eksploatacją i stratami (ubytek 63,99 mln t).
Zasoby przemysłowe węgla brunatnego według stanu na koniec 2015 r. wynoszą 1 129,06 mln t. W porównaniu z 2014 r. zasoby przemysłowe uległy zmniejszeniu o 67,55 mln t w wyniku wydobycia i strat eksploatacyjnych.
Wydobycie węgla brunatnego w 2015 r., zgodnie z materiałami do bilansu przekazanymi przez użytkowników złóż, wyniosło 63 135 tys. t i było mniejsze o 867 tys. t (1,4%) niż w roku poprzednim. Większość wydobycia pochodziła z pola Bełchatów w złożu Bełchatów (25,05 mln t – 39,7% wydobycia krajowego), największego zagospodarowanego złoża w Polsce, oraz ze złoża Bełchatów-pole Szczerców (17,03 mln t – 27,0% całości wydobycia). Wydobycie ze złoża Turów (7,33 mln t) stanowiło około 11,6% wydobycia krajowego, ze złoża Pątnów IV (5,58 mln t) – 8,8%, ze złoża Adamów (3,13 mln t) – 5,0%, a ze złoża Tomisławice (2,39 mln t) – 3,8%. Pozostałe wydobycie pochodziło z innych odkrywek (Drzewce i Koźmin) oraz z kopalni Sieniawa.
Stopień rozpoznania zasobów i stan ich zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 3.
Opracowali: Krzysztof Szamałek, Marcin Tymiński
2014

Węgiel brunatny w Polsce najczęściej znany jest z młodszych okresów geologicznych, głównie z paleogenu i neogenu. Na świecie występują również złoża węgli brunatnych wieku jurajskiego, karbońskiego oraz rzadko – kredowego i triasowego. Pod względem uwęglenia jest utworem pośrednim pomiędzy węglem kamiennym a torfem. Rodzaj substancji roślinnej z której powstał węgiel brunatny oraz warunki jego powstawania w znacznym stopniu wpływają na jego charakterystykę i właściwości.
Złoża węgli brunatnych tworzyły się wśród utworów pokryw platformowych oraz w zapadliskowych obszarach orogenicznych. Węgiel brunatny tworzy pokłady o miąższościach od kilku do kilkudziesięciu metrów, bądź występuje w formie soczew. Na ogół mała miąższość osadów nadkładu stwarza możliwość eksploatacji węgla metodami odkrywkowymi. Metodami podziemnymi eksploatowane są najczęściej złoża starszych formacji geologicznych oraz występujące w fałdach glacitektonicznych. Do niedawna tą metodą eksploatowane było w Polsce m. in. złoże Babina oraz złoże Sieniawa.
Zasoby złóż węgla brunatnego dokumentowane są do maksymalnej głębokości spągu złoża wynoszącej 350 m, minimalnej miąższości węgla brunatnego w pokładzie – 3 m oraz maksymalnym stosunku grubości nadkładu do miąższości złoża równym 12:1. Węgiel brunatny powinien charakteryzować się minimalną średnią ważoną wartością opałową w pokładzie (wraz z przerostami) równą 6,5 MJ/kg (przy wilgotności węgla 50 %). Są to graniczne wartości parametrów geologiczno – górniczych złoża i jakościowych dla węgli energetycznych, najczęściej występujących w polskich złożach.
Na mapie przedstawiono znakami umownymi złoża węgla brunatnego w Polsce.
Geologiczne zasoby bilansowe węgli brunatnych wynoszą 23 510,59 mln t, z czego większość stanowią węgle energetyczne – 23 509,95 mln t, pozostałe 0,64 mln t są to węgle bitumiczne. W przeszłości dokumentowane były jeszcze węgle brykietowe i węgle wytlewne, jednak obecnie całość ich zasobów jest uznawana i wykorzystywana jako węgle energetyczne. Stan zasobów węgli brunatnych, a także strukturę ich rozpoznania i stopień zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
Około 16 % (3 690 mln t) bilansowych zasobów geologicznych złóż węgla brunatnego stanowią zasoby złóż w rowie poznańskim. Są to złoża: Czempin, Krzywin i Gostyń, których potencjalna eksploatacja – ze względu na ochronę środowiska (powierzchni) i wysoką klasę bonitacyjną gruntów rolnych – jest przedmiotem sporów i konfliktów między społecznościami lokalnymi, organizacjami ekologicznymi i zwolennikami zagospodarowania złóż. Może to poważnie utrudnić w przyszłości zagospodarowanie tych złóż.
Geologiczne zasoby bilansowe w złożach zagospodarowanych wynoszą 1 482,69 mln t, co stanowi 6,3 % geologicznych zasobów bilansowych. Węgiel brunatny z tych złóż jest eksploatowany w 5 kopalniach: Bełchatów, Turów, Adamów, Konin i Sieniawa.
Podstawowe parametry ważniejszych złóż niezagospodarowanych (o zasobach bilansowych powyżej 75 mln t) przedstawiono w tabeli 2.
Na figurze pokazano zmiany wielkości zasobów i wydobycia węgla brunatnego w Polsce w latach 1989-2014.
Geologiczne zasoby bilansowe węgla brunatnego wg stanu na 31.12.2014 r. wynoszą 23 510,59 mln t i są większe w stosunku do roku ubiegłego o 826,61 mln t.
Przyrost spowodowany został opracowaniem dodatku nr 1 do dokumentacji geologicznej złoża Oczkowice (853,25 mln t), korektą zasobów bilansowych ze względu na opracowanie dodatku nr 1 do projektu zagospodarowania złoża Bełchatów-pole Szczerców (23,26 mln t) oraz lepszym rozpoznaniem zasobów. W złożach, w których nastąpił ubytek zasobów, zasoby zmniejszyły się ze względu na wydobycie (64 mln t) oraz przeklasyfikowania zasobów i straty.
Zasoby przemysłowe węgla brunatnego wg stanu na koniec 2014 r. wynosiły 1 196,61 mln t. W porównaniu z 2013 r. były większe o 31,94 mln t głównie z powodu opracowania dodatku nr 1 do projektu zagospodarowania złoża Bełchatów-p.Szczerców.
Wydobycie węgla brunatnego w 2014 r., według materiałów przekazanych do bilansu przez użytkowników złóż, wyniosło 64 002 tys. t i było mniejsze o 2 137 tys. t niż w roku poprzednim (stanowi to 3,23 % wydobycia z 2013 r.). Większość wydobycia pochodziła ze złoża Bełchatów-pole Bełchatów (26,64 mln t), największego zagospodarowanego złoża w Polsce i stanowiło ono 41,6 % wydobycia krajowego oraz ze złoża Bełchatów-pole Szczerców (15,76 mln t), co stanowi 24,6 % całości wydobycia. Wydobycie ze złoża Turów (7,73 mln t) stanowiło około 12,1 %, Pątnów IV (5,35 mln t) 8,4 %, Adamów (3,22 mln t) 5,0 % a Drzewce (1,89 mln t) 3,0 %, wydobycia krajowego. Pozostałe wydobycie pochodziło z innych odkrywek oraz z kopalni Sieniawa.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 3.
Opracowali: Krzysztof Szamałek, Marcin Tymiński
2013
Węgiel brunatny w Polsce najczęściej znany jest z młodszych okresów geologicznych, głównie z paleogenu i neogenu. Na świecie występują również złoża węgli brunatnych wieku jurajskiego, karbońskiego oraz rzadko – kredowego i triasowego. Pod względem uwęglenia jest utworem pośrednim pomiędzy węglem kamiennym a torfem. Rodzaj substancji roślinnej z której powstał węgiel brunatny oraz warunki jego powstawania w znacznym stopniu wpływają na jego charakterystykę i właściwości.
Złoża węgli brunatnych tworzyły się wśród utworów pokryw platformowych oraz w zapadliskowych obszarach orogenicznych. Węgiel brunatny tworzy pokłady o miąższościach od kilku do kilkudziesięciu metrów, bądź występuje w formie soczew. Na ogół mała miąższość osadów nadkładu stwarza możliwość eksploatacji węgla metodami odkrywkowymi. Metodami podziemnymi eksploatowane są najczęściej złoża starszych formacji geologicznych oraz występujące w fałdach glacitektonicznych. Do niedawna tą metodą eksploatowane było w Polsce m. in. złoże Babina oraz złoże Sieniawa.
Zasoby złóż węgla brunatnego dokumentowane są do maksymalnej głębokości spągu złoża wynoszącej 350 m, minimalnej miąższości węgla brunatnego w pokładzie – 3 m oraz maksymalnym stosunku grubości nadkładu do miąższości złoża równym 12 : 1. Węgiel brunatny powinien charakteryzować się minimalną średnią ważoną wartością opałową w pokładzie (wraz z przerostami) równą 6,5 MJ/kg (przy wilgotności węgla 50 %) oraz maksymalną średnią zawartością siarki całkowitej równą 2 % dla pokładu węgla brunatnego wraz z przerostami przy wilgotności węgla 50 %. Są to graniczne wartości parametrów geologiczno-górniczych złoża i jakościowych dla węgli energetycznych, najczęściej występujących w polskich złożach.
Na mapie przedstawiono znakami umownymi złoża węgla brunatnego w Polsce.
Geologiczne zasoby bilansowe węgli brunatnych wynoszą 22 683,98 mln t, w tym 0,8 mln t stanowią węgle bitumiczne, około 2 390 mln t (10,5 %) węgle brykietowe i około 1 418 mln t (6,3 %) węgle wytlewne, jednak całość zasobów jest wykorzystywana i uznawana jako węgle energetyczne. Stan zasobów węgli brunatnych, a także strukturę ich rozpoznania i stopień zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
Około 16 % (3 690 mln t) bilansowych zasobów geologicznych złóż węgla brunatnego stanowią zasoby złóż w rowie poznańskim. Są to złoża: Czempin, Krzywin i Gostyń, których eksploatacja – ze względu na ochronę środowiska (powierzchni) i wysoką klasę bonitacyjną gruntów rolnych – może być obecnie nieuzasadniona.
Geologiczne zasoby bilansowe w złożach zagospodarowanych wynoszą 1 514,49 mln t, co stanowi 6,8 % ogółu geologicznych zasobów bilansowych. Węgiel brunatny z tych złóż jest eksploatowany w 5 kopalniach: Bełchatów, Turów, Adamów, Konin i Sieniawa.
Podstawowe parametry ważniejszych złóż niezagospodarowanych (o zasobach bilansowych powyżej 75 mln t) przedstawiono w tabeli 2.
Na figurze pokazano zmiany wielkości zasobów i wydobycia węgla brunatnego w Polsce w latach 1989-2013.
Geologiczne zasoby bilansowe węgla brunatnego wg stanu na 31.12.2013 r. wynoszą 22 683,98 mln t i są większe w stosunku do roku ubiegłego o 100,15 mln t.
Przyrost zasobów (176,36 mln t) nastąpił w wyniku udokumentowania nowego złoża Grochowy – Siąszyce (48,21 mln t), opracowania dodatku nr 1 do złoża Złoczew (126,35 mln t) oraz w wyniku lepszego rozpoznania w złożach: Sieniawa 1 (0,03 mln t) oraz Pątnów IV (1,77 mln t).
Ubytki zasobów bilansowych w ilości 76,21 mln t spowodowane zostały wydobyciem (66,14 mln t) oraz ubytkiem zasobów w ilości 10,07 mln t w wyniku: opracowania dodatku nr 5 do dokumentacji geologicznej złoża Adamów (4,75 mln t), lepszego rozpoznania i strat w złożach Bełchatów-pole Bełchatów (2,72 mln t), Turów (0,96 mln t), Bełchatów- pole Szczerców (0,85 mln t), Drzewce (0,73 mln t), Koźmin (0,04 mln t) i Tomisławice (0,02 mln t).
Zasoby przemysłowe węgla brunatnego wg stanu na koniec 2013 r. wynosiły 1 164,67 mln t i były to zasoby złóż zagospodarowanych. W 2013 r. zasoby przemysłowe były mniejsze o 54,45 mln t głównie z powodu wydobycia, wygaśnięcia ważności koncesji na wydobywanie węgla brunatnego ze złoża Lubstów oraz przyjęcia dodatku nr 1 do projektu zagospodarowania złoża Adamów.
Wydobycie w 2013 r. według materiałów przekazanych do bilansu przez użytkowników złóż węgla brunatnego wyniosło 66 139 tys. t i jest większe o 1 842 tys. t niż w roku poprzednim (stanowi to około 2,86 % ubiegłorocznego wydobycia). Niewielką ilość wydobycia stanowią zasoby pozabilansowe. Większość wydobycia pochodzi ze złoża Bełchatów-pole Bełchatów (32,94 mln t), największego zagospodarowanego złoża w Polsce i stanowi ono 49,8 % wydobycia krajowego oraz Bełchatów-pole Szczerców (9,12 mln t), co stanowi 13,8 % wydobycia krajowego. Wydobycie ze złóż: Turów (9,55 mln t) stanowi około 14,4 %, Pątnów IV (5,81 mln t) stanowi 8,8 %, Drzewce (3,21 mln t) stanowi 4,8 %, Adamów (3,58 mln t) stanowi 5,4 % wydobycia krajowego. Pozostałe wydobycie pochodziło z innych odkrywek oraz z kopalni Sieniawa.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 3.
Opracowała: Janina Dyląg
2012
Węgiel brunatny w Polsce najczęściej znany jest z młodszych okresów geologicznych, głównie z paleogenu i neogenu. Na świecie występują również złoża węgli brunatnych wieku jurajskiego, karbońskiego oraz rzadko – kredowego i triasowego. Pod względem uwęglenia jest utworem pośrednim pomiędzy węglem kamiennym a torfem. Rodzaj substancji roślinnej z której powstał węgiel brunatny oraz warunki jego powstawania w znacznym stopniu wpływają na jego charakterystykę i właściwości.
Złoża węgli brunatnych tworzyły się wśród utworów pokryw platformowych oraz w zapadliskowych obszarach orogenicznych. Węgiel brunatny tworzy pokłady o miąższościach od kilku do kilkudziesięciu metrów, bądź występuje w formie soczew. Na ogół mała miąższość osadów nadkładu stwarza możliwość eksploatacji węgla metodami odkrywkowymi. Metodami podziemnymi eksploatowane są najczęściej złoża starszych formacji geologicznych oraz występujące w fałdach glacitektonicznych. Do niedawna tą metodą eksploatowane było w Polsce m. in. złoże Babina oraz złoże Sieniawa.
Zasoby złóż węgla brunatnego dokumentowane są do maksymalnej głębokości spągu złoża wynoszącej 350 m, minimalnej miąższości węgla brunatnego w pokładzie – 3 m oraz maksymalnym stosunku grubości nadkładu do miąższości złoża równym 12 : 1. Węgiel brunatny powinien charakteryzować się minimalną średnią ważoną wartością opałową w pokładzie (wraz z przerostami) równą 6,5 MJ/kg (przy wilgotności węgla 50 %) oraz maksymalną średnią zawartością siarki całkowitej równą 2 % dla pokładu węgla brunatnego wraz z przerostami przy wilgotności węgla 50 %. Są to graniczne wartości parametrów geologiczno-górniczych złoża i jakościowych dla węgli energetycznych, najczęściej występujących w polskich złożach.
Na mapie przedstawiono znakami umownymi złoża węgla brunatnego w Polsce.
Geologiczne zasoby bilansowe węgli brunatnych wynoszą 22 583,83 mln t (są mniejsze w stosunku do roku ubiegłego o 79,25 mln t), w tym 0,8 mln t stanowią węgle bitumiczne, około 2 390 mln t (11 %) węgle brykietowe i około 1 418 mln t (6 %) węgle wytlewne, jednak całość zasobów jest wykorzystywana i uznawana jako węgle energetyczne. Stan zasobów węgli brunatnych, a także strukturę ich rozpoznania i stopień zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
Około 16 % (3 690 mln t) bilansowych zasobów geologicznych złóż węgla brunatnego stanowią zasoby złóż w rowie poznańskim. Są to złoża: Czempin, Krzywin i Gostyń, których eksploatacja – ze względu na ochronę środowiska (powierzchni) i wysoką klasę bonitacyjną gruntów rolnych – może być obecnie nieuzasadniona.
Geologiczne zasoby bilansowe w złożach zagospodarowanych wynoszą 1 590,76 mln t, co stanowi 7 % ogółu geologicznych zasobów bilansowych. Węgiel brunatny z tych złóż jest eksploatowany w 5 kopalniach: Bełchatów, Turów, Adamów, Konin i Sieniawa.
Podstawowe parametry ważniejszych złóż nie zagospodarowanych (o zasobach bilansowych powyżej 75 mln t) przedstawiono w tabeli 2.
Na poniższej figurze pokazano zmiany wielkości zasobów i wydobycia węgla brunatnego w Polsce w latach 1989-2012.
Geologiczne zasoby bilansowe węgla brunatnego wg stanu na 31.12.2012 r. wynoszą 22 583,83 mln t i są mniejsze w stosunku do roku ubiegłego o 79,25 mln t. W 2012 r. zostało skreślone z bilansu zasobów złóż złoże Pątnów III – socz. Danków i jego zasoby w całości zostały włączone do złoża Pątnów III. Zasoby złoża Pątnów III zostały rozliczone po zakończeniu eksploatacji dod. nr 6 do dokumentacji geologicznej tego złoża. Znaczna ilość zasobów tego złoża pozostała w filarze ochronnym pod rurociąg naftowy „Przyjaźń” (6 766 tys. t).
Ubytki zasobów bilansowych w ilości 80,74 mln t spowodowane zostały: wydobyciem (64,30 mln t) oraz ubytkiem zasobów w ilości 16,44 mln t w wyniku lepszego rozpoznania i strat w złożach: Bełchatów-pole Bełchatów (12,73 mln t), Pątnów III (1,49 mln t), Drzewce (0,77 mln t), Koźmin (0,64 mln t), Turów (0,50 mln t), Bełchatów-pole Szczerców (0,25 mln t) oraz Adamów (0,07 mln t).
Niewielkie przyrosty zasobów bilansowych w złożach w ilości 1,50 mln t nie są w stanie zrównoważyć w/w ubytków. Nieznaczny przyrost zasobów zanotowano w złożach: Pątnów IV (1,4 mln t), Władysławów (0,07 mln t) oraz w złożu Tomisławice (0,03 mln t).
Zasoby przemysłowe węgla brunatnego wg stanu na koniec 2012 r. wynosiły 1 219,12 mln t i były to zasoby złóż zagospodarowanych. W 2012 r. zasoby przemysłowe były mniejsze o 67,91 mln t, głównie z powodu wydobycia.
Wydobycie w 2012 r. według materiałów przekazanych do bilansu przez użytkowników złóż węgla brunatnego wyniosło 64 297 tys. t i jest większe o 1 408 tys. t niż w roku 2011, co stanowi około 2 % ubiegłorocznego wydobycia. Niewielką ilość wydobycia stanowią zasoby pozabilansowe. Większość wydobycia pochodzi ze złoża Bełchatów-pole Bełchatów (29,19 mln t), największego zagospodarowanego złoża w Polsce i stanowi ono 45 % wydobycia krajowego oraz Bełchatów-pole Szczerców (10,97 mln t), co stanowi 17 % wydobycia krajowego. Wydobycie ze złóż: Turów (10,34 mln t) stanowi około 16 %, Pątnów IV (6,22 mln t) stanowi 10 %, Drzewce (3,18 mln t) stanowi 5 %, Adamów (2,84 mln t) stanowi 4 % wydobycia krajowego. Pozostałe wydobycie pochodziło z innych odkrywek oraz z kopalni Sieniawa. Węgiel brunatny wydobyty w 2012 r. z największych kopalń: Bełchatów, Turów, Adamów i Konin został prawie w całości odstawiony do elektrowni.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 3.
Opracowała: Janina Dyląg
2011
Węgiel brunatny w Polsce najczęściej znany jest z młodszych formacji geologicznych, głównie z trzeciorzędu. Na świecie występują również złoża węgli brunatnych wieku jurajskiego, karbońskiego oraz rzadko – kredowego i triasowego. Pod względem uwęglenia jest utworem pośrednim pomiędzy węglem kamiennym a torfem. Rodzaj substancji roślinnej z której powstał węgiel brunatny oraz warunki jego powstawania w znacznym stopniu wpływają na jego charakterystykę i właściwości.
Złoża węgli brunatnych tworzyły się wśród utworów pokryw platformowych oraz w zapadliskowych obszarach orogenicznych. Węgiel brunatny tworzy pokłady o miąższościach od kilku do kilkudziesięciu metrów, bądź występuje w formie soczew. Na ogół mała miąższość osadów nadkładu stwarza możliwość eksploatacji węgla metodami odkrywkowymi. Metodami podziemnymi eksploatowane są najczęściej złoża starszych formacji geologicznych oraz występujące w fałdach glacitektonicznych. Do niedawna tą metodą eksploatowane było w Polsce m. in. złoże Babina oraz złoże Sieniawa.
Zasoby złóż węgla brunatnego dokumentowane są do maksymalnej głębokości spągu złoża wynoszącej 350 m, minimalnej miąższości węgla brunatnego w pokładzie – 3 m oraz maksymalnym stosunku grubości nadkładu do miąższości złoża równym 12 : 1. Węgiel brunatny powinien charakteryzować się minimalną średnią ważoną wartością opałową w pokładzie (wraz z przerostami) równą 6,5 MJ/kg (przy wilgotności węgla 50 %) oraz maksymalną średnią zawartością siarki całkowitej równą 2 % dla pokładu węgla brunatnego wraz z przerostami przy wilgotności węgla 50 %. Są to podstawowe kryteria bilansowości dla węgli energetycznych, najczęściej występujących w polskich złożach.
Kryteria te były przyjęte również do oceny zaktualizowanych zasobów prognostycznych węgla brunatnego o cechach bilansowych, których zasoby zostały oszacowane wg stanu na 31.12.2009 r. w ilości 27 540,71 mln t(1). Są one o ponad 40 % większe od udokumentowanych bilansowych zasobów wg stanu na 31.12.2010 r. Zasoby prognostyczne prawie w całości występują w 90 obiektach złożowych, w obrębie złóż prognostycznych lub obszarów prognostycznych w sąsiedztwie złóż udokumentowanych. Złoża o zasobach prognostycznych występują w siedmiu rejonach węglonośnych: bełchatowskim, konińskim, legnickim, łódzkim, północno-zachodnim, wielkopolskim i zachodnim. Szczególne znaczenie mają zasoby prognostyczne węgla brunatnego występujące w złożach satelickich dla istniejących obecnie zespołów górniczo – energetycznych, których pozyskanie pozwoli na dalsze funkcjonowanie zmodernizowanych zakładów energetycznych.
Na mapie przedstawiono znakami umownymi złoża węgla brunatnego w Polsce.
Geologiczne zasoby bilansowe węgli brunatnych wynoszą 22 663,08 mln t. Stan zasobów węgli brunatnych, a także strukturę ich rozpoznania i stopień zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
Około 16 % (3 690 mln t) bilansowych zasobów geologicznych złóż węgla brunatnego stanowią zasoby złóż w rowie poznańskim. Są to złoża: Czempin, Krzywin i Gostyń, których eksploatacja – ze względu na ochronę środowiska (powierzchni) i wysoką klasę bonitacyjną gruntów rolnych – może być obecnie nieuzasadniona.
Geologiczne zasoby bilansowe w złożach zagospodarowanych wynoszą 1 668,42 mln t, co stanowi 7 % ogółu geologicznych zasobów bilansowych. Węgiel brunatny z tych złóż jest eksploatowany w 5 kopalniach: Bełchatów, Turów, Adamów, Konin i Sieniawa.
Podstawowe parametry ważniejszych złóż niezagospodarowanych (o zasobach bilansowych powyżej 75 mln ton) przedstawiono w tabeli 2.
Na poniższej figurze pokazano zmiany wielkości zasobów i wydobycia węgla brunatnego w Polsce w latach 1989-2011.
Geologiczne zasoby bilansowe węgla brunatnego wg stanu na 31.12.2011 rok wynoszą 22 663,08 mln t i są większe w stosunku do roku ubiegłego o 2 844,21 mln t.
Przyrost zasobów związany jest przede wszystkim z udokumentowaniem lub uaktualnieniem w 9 złożach nowych bilansowych zasobów geologicznych w kat. D i wyższych, łącznie 3 050,07 mln t, w tym:
- w udokumentowanych nowych złożach: Radomierzyce (349,09 mln t), Radziejów (43,04 mln t), Gubin-Zasieki-Brody (2 018,97 mln t), Lubsko (340,68 mln t) i Naramowice (296,32 mln t);
- przyrostem zasobów (1,98 mln t) w wyniku lepszego rozpoznania w złożach: Pątnów IV (1,63 mln t); Bełchatów-pole Szczerców (0,23 mln t), Tomisławice i Pątnów III (łącznie 0,11 mln t),
Ubytki zasobów bilansowych w ilości 205,86 mln t spowodowane zostały:
- wydobyciem (62,89 mln t);
- ubytkiem zasobów w złożu Rogóźno (132,21 mln t) w wyniku przedokumentowania;
- ubytkiem zasobów w wyniku lepszego rozpoznania i strat w złożach: Bełchatów-pole Bełchatów (8,34 mln t), Drzewce (1,21 mln t), Turów (0,47 mln t), Koźmin (0,32 mln t), Adamów (0,28 mln t) i Władysławów (0,14 mln t).
Zasoby przemysłowe węgla brunatnego wg stanu na koniec 2011 r. wynosiły 1 287,03 mln t i były to zasoby złóż zagospodarowanych. W 2011 r. zasoby przemysłowe były mniejsze o 23,92 mln t, głównie z powodu wydobycia. Ogółem niewielki ubytek zasobów przemysłowych zrekompensowany został określeniem zasobów przemysłowych w złożu Tomisławice (około 41,98 mln t), w którym w 2011 r. została rozpoczęta eksploatacja.
Wydobycie w 2011 r. według materiałów przekazanych do bilansu przez użytkowników złóż węgla brunatnego wyniosło 62 889 tys. t i jest większe o 6 373 tys. t niż w ubiegłym roku, co stanowi około 11,28 % ubiegłorocznego wydobycia. Niewielką ilość wydobycia stanowią zasoby pozabilansowe. Większość wydobycia pochodzi ze złoża Bełchatów – pole Bełchatów (25,01 mln t), największego zagospodarowanego złoża w Polsce i stanowi ono 39,77 % wydobycia krajowego oraz Bełchatów – pole Szczerców (13,56 mln t), co stanowi 21,56 % wydobycia krajowego. Wydobycie ze złóż: Turów (10,42 mln t) stanowi około 16,57 %, Pątnów IV (6,18 mln t) stanowi 9,83 %, Drzewce (2,18 mln t) stanowi 3,47 %, Adamów (2,01 mln t)stanowi 3,20 % wydobycia krajowego. Pozostałe wydobycie pochodziło z innych odkrywek oraz z kopalni Sieniawa. Węgiel brunatny wydobyty w 2011 r. z największych kopalń: Bełchatów, Turów, Adamów i Konin został prawie w całości odstawiony do elektrowni.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 3.
Opracowała: Janina Dyląg
(1)J. R. Kasiński, 2011 – „Węgiel brunatny” w „Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31 XII 2009 r.” pod red. S. Wołkowicza, T. Smakowskiego, S. Speczika. PIG-PIB Warszawa.