Węgiel kamienny

2023

Zasoby i wydobycie

Udokumentowane zasoby bilansowe złóż węgla kamiennego według stanu na 31.12.2023 r. wyniosły 64 596,29 mln t. Prawie ¾ zasobów (70,97%) to węgle energetyczne, ponad ¼ (27,83%) to węgle koksujące, a inne typy węgli stanowią 1,20% wszystkich zasobów węgla. Zasoby złóż zagospodarowanych w 2023 r. stanowiły 43,93% zasobów bilansowych i wyniosły 28 376,22 mln t. W 2023 r. udokumentowano 1 nowe złoże węgla kamiennego na obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego – Jas-Mos 2. Złoże powstało w wyniku podziału złoża Jas-Mos 1.

Geologiczne i przemysłowe zasoby węgla kamiennego, strukturę ich rozpoznania, charakterystykę jakościową zasobów, a także stopień zagospodarowania złóż dla całego kraju przedstawiono w tabeli 1, dla DZW dane te zestawiono w tabeli 2, dla GZW – w tabeli 3, a dla obszaru LZW w tabeli 4.

Tabela 1. Węgle kamienne (cały kraj) – mln t

Tabela 2. Węgle kamienne (DZW) – mln t

Tabela 3. Węgle kamienne (GZW) – mln t

Tabela 4. Węgle kamienne (LZW) – mln t

W ogólnym stanie bilansowych zasobów geologicznych złóż węgla kamiennego w stosunku do 2022 r. nastąpił spadek o 19 524 tys. t. Na saldo składają się przede wszystkim:

• ubytek zasobów spowodowany wydobyciem (-42 499 tys. t) i stratami;
• zmniejszenie zasobów wynikające z zatwierdzenia dodatku do dokumentacji geologicznej złoża Borynia (-38 079 tys. t);
• przyrost zasobów wynikający z udokumentowania nowego złoża Jas-Mos 2 (+37 180 tys. t);
• zwiększenie zasobów wynikające z zatwierdzenia dodatku do dokumentacji geologicznej złoża Zofiówka (+14 512 tys. t).

W przypadku złoża Dziećkowice przyjęty dodatek do dokumentacji geologicznej nie zmienił zasobów bilansowych złoża.

W 2023 r. zasoby bilansowe rozpoznane szczegółowo (w kategoriach A, B, C₁) wyniosły 30 199,99 mln t i stanowiły 46,75% łącznej sumy udokumentowanych zasobów bilansowych, zasoby w kategorii C₂ – 50,51% (32 629,20 mln t), a w kategorii D – 2,74% (1 767,10 mln t).

Zasoby przemysłowe kopalń, ustalone w projektach zagospodarowania złoża (pzz), wynosiły na koniec 2023 r. 4 180,00 mln t i były mniejsze w stosunku do roku wcześniejszego o 86,35 mln t (czyli o 2,02%). Zmiany zasobów przemysłowych związane są z opracowaniem nowych pzz i dodatków do pzz, a także z wydobyciem i ze stratami. W 2023 r. pzz oraz dodatki do nich opracowano dla 3 złóż, co w przypadku wszystkich tych złóż spowodowało spadek zasobów przemysłowych – łącznie o 4 200 tys. t. Zasoby przemysłowe określane są obecnie w nawiązaniu do czasu trwania poszczególnych koncesji na wydobywanie kopaliny, więc ich rzeczywista ilość w niektórych złożach może być znacznie większa. Aktualizacja wielkości bazy zasobów przemysłowych jest systematycznie dokonywana w pzz oraz w sporządzanych do nich dodatkach.

Wydobycie węgla kamiennego w 2023 r., według materiałów przekazanych do bilansu przez użytkowników złóż węgla kamiennego, wyniosło 42 499 tys. t. W stosunku do poprzedniego roku wielkość eksploatacji węgla kamiennego spadła o 4 032 tys. t (o 8,67%) i prowadzona była z 39 złóż – jednego mniej niż w 2022 r. Nie wydobywano węgla kamiennego ze złóż: Jas-Mos 1 oraz Murcki; po raz pierwszy natomiast niewielką ilość kopaliny wydobyto ze złoża Dąb (0,44 tys. t). Trwa przygotowanie do eksploatacji złoża Bzie-Dębina 1 – Zachód oraz złoża Lubelskie Zagłębie Węglowe – obszar K-6 i K-7. Kolejny rok nie było eksploatowane złoże Imielin-Południe.

W GZW występuje pełna gama typów technologicznych węgli kamiennych: od węgli energetycznych typu 31, poprzez węgle koksowe aż do węgli specjalnych typu 38, a w śladowych ilościach (głównie w DZW) obecny jest również antracyt (typ 41). Średnie zawartości popiołu w złożach GZW, podawane dla poszczególnych typów węgla, wahają się w granicach od 4,00 do 23,00%, a siarki całkowitej od 0,40 do 9,00%, natomiast w DZW: od 10,10 do 38,77% popiołu i od 0,54 do 2,83% siarki całkowitej. W LZW występują głównie węgle energetyczne (31-32), aż do węgli gazowo-koksowych typów 33-34. Zawartość popiołu w złożach LZW wynosi średnio 6,15-20,71%, a średnie zawartości siarki całkowitej w poszczególnych złożach wynoszą 1,28-3,12%.

Na wykresie przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia węgla kamiennego w Polsce w latach 1989-2023.

 

Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 5.

Tabela 5. Wykaz złóż węgla kamiennego – tys. t

W Bilansie perspektywicznych zasobów kopalin Polski) dokonano aktualizacji oceny perspektyw zasobowych dla węgla kamiennego w Polsce*. Przyjęto do niej następujące kryteria głębokościowe: DZW – 1 250 m dla zasobów perspektywicznych (zasobów prognostycznych nie szacowano); GZW – 1 250/1 300 m, zarówno dla zasobów prognostycznych, jak i dla perspektywicznych; LZW – 1 000 m dla zasobów prognostycznych i 1 250 m dla zasobów perspektywicznych. Jednocześnie podstawą szacowania zasobów były aktualne graniczne wartości parametrów definiujących złoże węgla kamiennego i jego granice, przy czym jako minimalną miąższość pokładu węgla przyjęto 1,0 m, ze względu na obecne warunki technologiczne i ekonomiczne prowadzenia eksploatacji. Tylko dla LZW, w rejonie przygranicznym z Zagłębiem Lwowsko-Wołyńskim, w którym są eksploatowane pokłady o miąższości od 0,6 m, utrzymano tę wartość jako minimalną. Łącznie zasoby prognostyczne węgla kamiennego w Polsce wg stanu na 31.12.2018 r. wyniosły 17 004,82 mln t, a zasoby perspektywiczne 26 914,19 mln t. W poszczególnych zagłębiach węglowych było to: DZW – 100,00 mln t zasobów perspektywicznych (o charakterze hipotetycznym); GZW – 4 616,17 mln t zasobów prognostycznych i 20 926,58 mln t zasobów perspektywicznych; LZW – 12 388,65 mln t zasobów prognostycznych i 5 887,61 mln t zasobów perspektywicznych.

Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński

* Jureczka J., Ihnatowicz A., Kotlarek P., Krieger W., Młynarczyk M., 2020 – „Węgiel kamienny (hard coal)”. W: „Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r.” (red. Szamałek K., Szuflicki M., Mizerski W.): 99-112. PIG-PIB, Warszawa.

2022

Zasoby i wydobycie

Udokumentowane zasoby bilansowe złóż węgla kamiennego wg stanu na 31.12.2022 r. wyniosły 64 615,81 mln t. Prawie ¾ zasobów (70,96%) to węgle energetyczne, ponad ¼ (27,83%) to węgle koksujące, a inne typy węgli stanowią 1,21% wszystkich zasobów węgla. Zasoby złóż zagospodarowanych stanowią obecnie 43,07% zasobów bilansowych i wynoszą 27 828,35 mln t. W 2022 r. liczba złóż węgla kamiennego w Polsce nie zmieniła się.

Geologiczne i przemysłowe zasoby węgla kamiennego, strukturę ich rozpoznania, charakterystykę jakościową zasobów, a także stopień zagospodarowania złóż dla całego kraju przedstawiono w tabeli 1, dla DZW dane te zestawiono w tabeli 2, dla GZW – w tabeli 3, a dla obszaru LZW w tabeli 4.

Tabela 1. Węgle kamienne (cały kraj) – mln t

Tabela 2. Węgle kamienne (DZW) – mln t

Tabela 3. Węgle kamienne (GZW) – mln t

Tabela 4. Węgle kamienne (LZW) – mln t

W ogólnym stanie bilansowych zasobów geologicznych złóż węgla kamiennego w stosunku do 2021 r. nastąpił spadek o 71 893 tys. t. Na saldo składają się przede wszystkim:

• ubytek zasobów spowodowany wydobyciem (–46 531 tys. t) i stratami;
• zmniejszenie zasobów wynikające z zatwierdzenia dodatku do dokumentacji geologicznej złoża Dębieńsko 1 (–564 tys. t).

W 2022 r. zasoby bilansowe rozpoznane szczegółowo (w kategoriach A, B, C₁) wyniosły 30 249,39 mln t i stanowiły 46,81% łącznej sumy udokumentowanych zasobów bilansowych, zasoby w kategorii C₂ – 50,44% (32 590,75 mln t), a w kategorii D – 2,75% (1 775,68 mln t).

Zasoby przemysłowe kopalń, ustalone w projektach zagospodarowania złoża (pzz), wynosiły na koniec 2022 r. 4 266,35 mln t i były mniejsze w stosunku do roku wcześniejszego o 434,61 mln t (czyli o 9,25%). Zmiany zasobów przemysłowych związane są z opracowaniem nowych pzz i dodatków do pzz, a także z wydobyciem i ze stratami. W 2022 r. pzz oraz dodatki do nich opracowano dla 9 złóż, co w przypadku 1 złoża spowodowało wzrost zasobów przemysłowych (+54 074 tys. ton), natomiast w przypadku 8 złóż nastąpił spadek zasobów – łącznie o 265 034 tys. t. Zasoby przemysłowe określane są obecnie w nawiązaniu do czasu trwania poszczególnych koncesji na wydobywanie kopaliny, więc ich rzeczywista ilość w niektórych złożach może być znacznie większa. Aktualizacja wielkości bazy zasobów przemysłowych jest systematycznie dokonywana w pzz oraz w sporządzanych do nich dodatkach.

Wydobycie węgla kamiennego w 2022 r., według materiałów przekazanych do bilansu przez użytkowników złóż węgla kamiennego, wyniosło 46 531 tys. t. W stosunku do poprzedniego roku wielkość eksploatacji węgla kamiennego spadła o 2 980 tys. t (o 6,02%) i prowadzona była z 40 złóż – podobnie jak w 2021 r. Nie wydobywano węgla kamiennego ze złoża Pokój, wznowiono wydobycie ze złoża Wisła I i Wisła II-1. Trwa przygotowanie do eksploatacji złoża Bzie-Dębina 1-Zachód oraz złoża Lubelskie Zagłębie Węglowe – obszar K-6 i K-7. Kolejny rok nie było eksploatowane złoże Imielin-Południe.

W GZW występuje pełna gama typów technologicznych węgli kamiennych: od węgli energetycznych typu 31 do węgli koksowych typu 38, a w śladowych ilościach (głównie w DZW) obecny jest również antracyt (typ 41). Średnie zawartości popiołu w złożach GZW podawane dla poszczególnych typów węgla wahają się w granicach od 4,00 do 23,00%, a siarki całkowitej od 0,40 do 9,00%, natomiast w DZW: od 10,10 do 38,77% popiołu i od 0,54 do 2,83% siarki całkowitej. W LZW występują głównie węgle energetyczne (31-32), aż do węgli gazowo-koksowych typów 33-34. Zawartość popiołu w złożach LZW wynosi średnio 6,15-20,71%, a średnie zawartości siarki całkowitej w poszczególnych złożach wynoszą od 1,28 do 3,12%.

Na wykresie przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia węgla kamiennego w Polsce w latach 1989-2022.

 

Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 5.

Tabela 5. Wykaz złóż węgla kamiennego – tys. t

W Bilansie perspektywicznych zasobów kopalin Polski) dokonano aktualizacji oceny perspektyw zasobowych dla węgla kamiennego w Polsce*. Przyjęto do niej następujące kryteria głębokościowe: DZW – 1 250 m dla zasobów perspektywicznych (zasobów prognostycznych nie szacowano); GZW – 1 250/1 300 m, zarówno dla zasobów prognostycznych, jak i dla perspektywicznych; LZW – 1 000 m dla zasobów prognostycznych i 1 250 m dla zasobów perspektywicznych. Jednocześnie podstawą szacowania zasobów były aktualne graniczne wartości parametrów definiujących złoże węgla kamiennego i jego granice, przy czym jako minimalną miąższość pokładu węgla przyjęto 1,0 m, ze względu na obecne warunki technologiczne i ekonomiczne prowadzenia eksploatacji. Tylko dla LZW, w rejonie przygranicznym z Zagłębiem Lwowsko-Wołyńskim, w którym są eksploatowane pokłady o miąższości od 0,6 m, utrzymano tę wartość jako minimalną. Łącznie zasoby prognostyczne węgla kamiennego w Polsce wg stanu na 31.12.2018 r. wyniosły 17 004,82 mln t, a zasoby perspektywiczne 26 914,19 mln t. W poszczególnych zagłębiach węglowych było to: DZW – 100,00 mln t zasobów perspektywicznych (o charakterze hipotetycznym); GZW – 4 616,17 mln t zasobów prognostycznych i 20 926,58 mln t zasobów perspektywicznych; LZW – 12 388,65 mln t zasobów prognostycznych i 5 887,61 mln t zasobów perspektywicznych.

Opracowali: Agnieszka Malon, Maciej Młynarczyk, Marcin Tymiński

* Jureczka J., Ihnatowicz A., Kotlarek P., Krieger W., Młynarczyk M., 2020 – „Węgiel kamienny (hard coal)”. W: „Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r.” (red. Szamałek K., Szuflicki M., Mizerski W.): 99-112. PIG-PIB, Warszawa.

2021

Zasoby i wydobycie

Udokumentowane zasoby bilansowe złóż węgla kamiennego wg stanu na 31.12.2021 r. wyniosły 64 687,70 mln t. Prawie ¾ zasobów (70,94%) to węgle energetyczne, ponad ¼ (27,86%) to węgle koksujące, pozostałe typy węgli stanowią 1,20% wszystkich zasobów węgla. Zasoby złóż zagospodarowanych stanowią obecnie 43,37% zasobów bilansowych i wynoszą 28 056,96 mln t. W 2021 r. liczba złóż węgla kamiennego w Polsce nie zmieniła się.

Geologiczne i przemysłowe zasoby węgla kamiennego, strukturę ich rozpoznania, charakterystykę jakościową zasobów, a także stopień zagospodarowania złóż dla całego kraju przedstawiono w tabeli 1, dla DZW dane te zestawiono w tabeli 2, dla GZW – w tabeli 3, a dla obszaru LZW w tabeli 4.

Tabela 1. Węgle kamienne (cały kraj) – mln t

Tabela 2. Węgle kamienne (DZW) – mln t

Tabela 3. Węgle kamienne (GZW) – mln t

Tabela 4. Węgle kamienne (LZW) – mln t

W ogólnym stanie bilansowych zasobów geologicznych złóż węgla kamiennego w stosunku do 2020 r. nastąpił wzrost o 265 322 tys. t. Na saldo składają się przede wszystkim:

• przyrost zasobów spowodowany zatwierdzeniem dodatków do dokumentacji geologicznych dwóch złóż (+396 382 tys. t): Nowa Ruda Pole Piast Rejon Wacław-Lech (+17 546 tys. t) i Za Rowem Bełckim (+378 836 tys. t);
• zmniejszenie zasobów wynikające z zatwierdzenia dodatków do dokumentacji geologicznych dwóch złóż (–43 611 tys. t): Knurów (–36 297 tys. t) oraz Szczygłowice (–7 314 tys. t);
• ubytek zasobów spowodowany wydobyciem (–49 511 tys. t) i stratami.

Ponadto w 2021 r. został zatwierdzony dodatek do dokumentacji geologicznej złoża Brzeziny, opracowany w związku z zakończeniem eksploatacji złoża, przy czym stan zasobów w tym dodatku jest zgodny ze stanem z ostatniego operatu ewidencyjnego.

W 2021 r. zasoby bilansowe rozpoznane szczegółowo (w kategoriach A, B, C₁) wyniosły 30 286,36 mln t i stanowiły 46,82% łącznej sumy udokumentowanych zasobów bilansowych, zasoby w kategorii C₂ – 50,44% (32 625,67 mln t), a w kategorii D – 2,74% (1 775,68 mln t).

Zasoby przemysłowe kopalń ustalone w projektach zagospodarowania złoża (pzz) wyniosły na koniec 2021 r. 4 700,96 mln t i były mniejsze w stosunku do roku wcześniejszego o 108,88 mln t (czyli o 2,26%). Zmiany zasobów przemysłowych są związane z opracowaniem nowych pzz i dodatków do pzz, a także z wydobyciem i ze stratami. W 2021 r. pzz oraz dodatki do nich opracowano dla 11 złóż, co w przypadku 1 złoża nie zmieniło stanu zasobów przemysłowych, natomiast w przypadku 10 złóż nastąpił spadek zasobów – łącznie o 34 787 tys. t. Zasoby przemysłowe określane są obecnie w nawiązaniu do czasu trwania poszczególnych koncesji na wydobywanie kopaliny, więc ich rzeczywista ilość w niektórych złożach może być znacznie większa. Aktualizacja wielkości bazy zasobów przemysłowych jest systematycznie dokonywana w pzz.

Wydobycie węgla kamiennego w 2021 r. według materiałów przekazanych przez użytkowników złóż tej kopaliny wyniosło 49 511 tys. t. W stosunku do poprzedniego roku eksploatacja węgla kamiennego wzrosła o 1 355 tys. t (o 2,81%) i prowadzona była z 40 złóż – jednego mniej niż w 2020 r. Zakończono eksploatację złoża Brzeziny, a także wstrzymano wydobycie węgla ze złóż Wisła I i Wisła II-1. Rozpoczęto natomiast eksploatację złoża Ostrów. Nadal trwa przygotowanie do eksploatacji złóż: Bzie-Dębina 1-Zachód oraz Dębieńsko 1. Kolejny rok – szósty z rzędu – nie było eksploatowane złoże Imielin-Południe.

W GZW występuje pełna gama typów technologicznych węgli kamiennych: od węgli energetycznych typu 31 do węgli koksowych typu 38, a w śladowych ilościach (głównie w DZW) obecny jest również antracyt (typ 41). Średnie zawartości popiołu w złożach GZW podawane dla poszczególnych typów węgla wahają się w granicach od 4,00 do 23,00%, a siarki całkowitej od 0,40 do 9,00%, natomiast w DZW: od 10,10 do 38,77% popiołu i od 0,54 do 2,83% siarki całkowitej. W LZW występują głównie węgle energetyczne, aż do węgli gazowo-koksowych typów 31-34. Zawartość popiołu w złożach LZW wynosi średnio 6,15-20,71%, a średnie zawartości siarki całkowitej w poszczególnych złożach wynoszą od 1,28 do 3,12%.

Na wykresie przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia węgla kamiennego w Polsce w latach 1989-2021.

 

Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 5.

Tabela 5. Wykaz złóż węgla kamiennego – tys. t

W Bilansie perspektywicznych zasobów kopalin Polski) dokonano aktualizacji oceny perspektyw zasobowych dla węgla kamiennego w Polsce*. Przyjęto do niej następujące kryteria głębokościowe: DZW – 1 250 m dla zasobów perspektywicznych (zasobów prognostycznych nie szacowano); GZW – 1 250/1 300 m, zarówno dla zasobów prognostycznych, jak i dla perspektywicznych; LZW – 1 000 m dla zasobów prognostycznych i 1 250 m dla zasobów perspektywicznych. Jednocześnie podstawą szacowania zasobów były aktualne graniczne wartości parametrów definiujących złoże węgla kamiennego i jego granice, przy czym jako minimalną miąższość pokładu węgla przyjęto 1,0 m, ze względu na obecne warunki technologiczne i ekonomiczne prowadzenia eksploatacji. Tylko dla LZW, w rejonie przygranicznym z Zagłębiem Lwowsko-Wołyńskim, w którym są eksploatowane pokłady o miąższości od 0,6 m, utrzymano tę wartość jako minimalną. Łącznie zasoby prognostyczne węgla kamiennego w Polsce wg stanu na 31.12.2018 r. wyniosły 17 004,82 mln t, a zasoby perspektywiczne 26 914,19 mln t. W poszczególnych zagłębiach węglowych było to: DZW – 100,00 mln t zasobów perspektywicznych (o charakterze hipotetycznym); GZW – 4 616,17 mln t zasobów prognostycznych i 20 926,58 mln t zasobów perspektywicznych; LZW – 12 388,65 mln t zasobów prognostycznych i 5 887,61 mln t zasobów perspektywicznych.

Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński

* Jureczka J., Ihnatowicz A., Kotlarek P., Krieger W., Młynarczyk M., 2020 – „Węgiel kamienny (hard coal)”. W: „Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r.” (red. Szamałek K., Szuflicki M., Mizerski W.): 99-112. PIG-PIB, Warszawa.

2020

Zasoby i wydobycie

Udokumentowane zasoby bilansowe złóż węgla kamiennego wg stanu na 31.12.2020 r. wyniosły 64 422,38 mln t. Prawie ¾ zasobów (70,75%) to węgle energetyczne, ponad ¼ (28,03%) to węgle koksujące, pozostałe typy węgli stanowią 1,22% wszystkich zasobów węgla. Zasoby złóż zagospodarowanych stanowią obecnie 44,10% zasobów bilansowych i wynoszą 28 409,26 mln t. W 2020 r. w LZW udokumentowano jedno złoże węgla kamiennego – Sawin 1 – które obejmuje część obszaru złoża Sawin oraz rejon wcześniej niedokumentowany.

Geologiczne i przemysłowe zasoby węgla kamiennego, stan ich rozpoznania, charakterystykę jakościową zasobów, a także stopień zagospodarowania złóż przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Węgle kamienne (cały kraj) – mln t

W ogólnym stanie bilansowych zasobów geologicznych złóż węgla kamiennego w stosunku do 2019 r. nastąpił wzrost o 92 539 tys. t. Na saldo składają się przede wszystkim:

• przyrost zasobów spowodowany udokumentowaniem nowego złoża – Sawin 1 (+1 315 030 tys. t);
• zmniejszenie zasobów wynikające z zatwierdzenia dodatków do dokumentacji geologicznych trzech złóż (–1 325 639 tys. t): Marcel (–224 611 tys. t), Rydułtowy (–578 317 tys. t) oraz Sawin (–522 711 tys. t), przy czym dodatki do dokumentacji złóż Marcel i Rydułtowy zatwierdzone zostały odpowiednio w 2016 i 2017 r., a uwzględnione przez przedsiębiorców w formularzach Z-1 dopiero w 2020 r., z powodu konieczności rozliczania jeszcze w ramach tych zasobów prowadzonej na bieżąco eksploatacji (do momentu wydania koncesji na wydobywanie kopaliny z powstałych z nich złóż: Marcel 1 i Rydułtowy 1);
• ubytek zasobów spowodowany wydobyciem (–48 156 tys. t) i stratami.

Ponadto skorygowano zasoby bilansowe złoża Murcki (przyrost 95 934 tys. t) dla typu węgla 35, co pominięte zostało w zeszłorocznej edycji bilansu, a wynikało z zatwierdzenia dodatku do dokumentacji. Poza wymienionymi powyżej zatwierdzono także dodatki do dokumentacji geologicznych złóż Mysłowice i Piekary. W obu przypadkach były to dodatki wykonane w związku z zakończeniem eksploatacji i koniecznością rozliczenia pozostałych w złożach zasobów, jednak nie skutkowały zmianą zasobów w porównaniu z 2019 r., ponieważ zatwierdzone zasoby były zgodne z wielkością raportowaną w ostatnim roku eksploatacji.

W 2020 r. zasoby bilansowe rozpoznane szczegółowo (w kategoriach A, B, C₁) wyniosły 29 951,41 mln t i stanowiły 46,49% łącznej sumy udokumentowanych zasobów bilansowych, zasoby w kategorii C₂ – 50,52% (32 545,69 mln t), a w kategorii D – 2,99% (1 925,29 mln t).

Zasoby przemysłowe kopalń ustalone w projektach zagospodarowania złoża (pzz) wynosiły na koniec 2020 r. 4 809,84 mln t i były większe w stosunku do roku wcześniejszego o 30 636 tys. t (czyli o 0,64%). Zmiany zasobów przemysłowych związane są z opracowaniem nowych pzz i dodatków do pzz, a także z wydobyciem i ze stratami. W 2020 r. pzz oraz dodatki do nich opracowano dla 27 złóż, co w przypadku 6 złóż spowodowało wzrost zasobów przemysłowych, pomimo prowadzonej eksploatacji – łącznie o 208 739 tys. t. Zasoby przemysłowe zostały określone dla złóż: Śmiłowice, Bolesław Śmiały i Brzezinka 3. Wyniosły odpowiednio: 31 869 tys. t (wielkość po uwzględnieniu eksploatacji w 2020 r.), 5 567 tys. t oraz 88 168 tys. t. Łączny ubytek zasobów przemysłowych, wynoszący 98 440 tys. t, zanotowany dla złóż: Mysłowice, Rydułtowy, Śląsk i Śląsk-Pole Panewnickie, związany był z wygaśnięciem koncesji na ich eksploatację. Zakończono wydobycie ze złoża Piekary, a w opracowanym dodatku do pzz wszystkie zasoby zostały zaliczone do nieprzemysłowych. Zasoby przemysłowe określane są obecnie w nawiązaniu do czasu trwania poszczególnych koncesji na wydobywanie kopaliny, więc ich rzeczywista ilość w niektórych złożach może być znacznie większa. Aktualizacja wielkości bazy zasobów przemysłowych będzie systematycznie dokonywana w pzz.

Wydobycie węgla kamiennego w 2020 r. według materiałów przekazanych do bilansu przez użytkowników złóż węgla kamiennego wyniosło 48 156 tys. t. W stosunku do poprzedniego roku eksploatacja węgla kamiennego spadła o 15 907 tys. t (o 24,83%). Rozpoczęto eksploatację złóż Bobrek-Miechowice 2 oraz Śmiłowice. Trwa przygotowanie do eksploatacji złóż Bzie-Dębina 1-Zachód, Dębieńsko 1 i Ostrów, przy czym w trakcie robót przygotowawczych pozyskano 620 t ze złoża Bzie-Dębina 1-Zachód i 76 tys. t ze złoża Ostrów.

W GZW występuje pełna gama typów technologicznych węgli kamiennych: od węgli energetycznych typu 31 do węgli koksowych typu 38, a w śladowych ilościach (głównie w DZW) obecny jest również antracyt (typ 41). Średnie zawartości popiołu w złożach GZW podawane dla poszczególnych typów węgla wahają się w granicach od 4,00 do 23,00%, a siarki całkowitej od 0,40 do 9,00%, natomiast w DZW: od 10,10 do 38,77% popiołu i od 0,69 do 1,61% siarki całkowitej. W LZW występują głównie węgle energetyczne, aż do węgli gazowo-koksowych typów 31-34. Zawartość popiołu w złożach LZW wynosi średnio 6,15-20,71%, a średnie zawartości siarki całkowitej w poszczególnych złożach wynoszą od 1,28 do 3,12%.

Na wykresie przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia węgla kamiennego w Polsce w latach 1989-2020.

 

Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.

Tabela 2. Wykaz złóż węgla kamiennego – tys. t

W Bilansie perspektywicznych zasobów kopalin Polski) dokonano aktualizacji oceny perspektyw zasobowych dla węgla kamiennego w Polsce*. Przyjęto do niej następujące kryteria głębokościowe: DZW – 1 250 m dla zasobów perspektywicznych (zasobów prognostycznych nie szacowano); GZW – 1 250/1 300 m, zarówno dla zasobów prognostycznych, jak i dla perspektywicznych; LZW – 1 000 m dla zasobów prognostycznych i 1 250 m dla zasobów perspektywicznych. Jednocześnie podstawą szacowania zasobów były aktualne graniczne wartości parametrów definiujących złoże węgla kamiennego i jego granice, przy czym jako minimalną miąższość pokładu węgla przyjęto 1,0 m, ze względu na obecne warunki technologiczne i ekonomiczne prowadzenia eksploatacji. Tylko dla LZW, w rejonie przygranicznym z Zagłębiem Lwowsko-Wołyńskim, w którym są eksploatowane pokłady o miąższości od 0,6 m, utrzymano tę wartość jako minimalną. Łącznie zasoby prognostyczne węgla kamiennego w Polsce wg stanu na 31.12.2018 r. wyniosły 17 004,82 mln t, a zasoby perspektywiczne 26 914,19 mln t. W poszczególnych zagłębiach węglowych było to: DZW – 100,00 mln t zasobów perspektywicznych (o charakterze hipotetycznym); GZW – 4 616,17 mln t zasobów prognostycznych i 20 926,58 mln t zasobów perspektywicznych; LZW – 12 388,65 mln t zasobów prognostycznych i 5 887,61 mln t zasobów perspektywicznych.

Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński

* Jureczka J., Ihnatowicz A., Kotlarek P., Krieger W., Młynarczyk M., 2020 – Węgiel kamienny (hard coal). W: Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r. (red. Szamałek K., Szuflicki M., Mizerski W.): 99-112. PIG-PIB, Warszawa.

2019

Zasoby i wydobycie

Udokumentowane zasoby bilansowe złóż węgla kamiennego wg stanu na 31.12.2019 r. wyniosły 64 329,84 mln t. Prawie ¾ zasobów (70,26%) to węgle energetyczne, ponad ¼ (28,51%) to węgle koksujące, a inne typy węgli stanowią 1,23% wszystkich zasobów węgla. Zasoby złóż zagospodarowanych stanowią obecnie 42,33% zasobów bilansowych i wynoszą 27 233,84 mln t. W 2019 r. w GZW udokumentowano jedno złoże węgla kamiennego – Dankowice 1 – które zostało wydzielone z istniejącego złoża Dankowice.

Geologiczne i przemysłowe zasoby węgla kamiennego, stan ich rozpoznania, charakterystykę jakościową zasobów, a także stopień zagospodarowania złóż przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Węgle kamienne (cały kraj) – mln t

W ogólnym stanie bilansowych zasobów geologicznych złóż węgla kamiennego w stosunku do 2018 r. nastąpił wzrost o 2 893 622 tys. t. Na saldo składają się przede wszystkim:

• przyrost zasobów spowodowany udokumentowaniem nowego złoża – Dankowice 1 (+72 054 tys. t);
• przyrosty zasobów wynikające z zatwierdzenia dodatków do dokumentacji geologicznych dla pięciu złóż (+3 248 355 tys. t): Byczyna (+210 526 tys. t), Murcki (+1 084 541 tys. t), Wesoła (+923 378 tys. t), Zabrze-Bielszowice (+123 956 tys. t) oraz Ziemowit (+905 954 tys. t);
• zmniejszenie zasobów wynikające z zatwierdzenia dodatków do dokumentacji geologicznych dla czterech złóż (–339 448 tys. t): Dankowice (–60 802 tys. t), Jas-Mos (–128 794 tys. t), Lędziny (–76 908 tys. t) oraz Śmiłowice (–72 944 tys. t);
• ubytek zasobów spowodowany wydobyciem i stratami.

W 2019 r. zasoby bilansowe rozpoznane szczegółowo (w kategoriach A, B, C₁) wyniosły 30 040 mln t i stanowiły 46,70% łącznej sumy udokumentowanych zasobów bilansowych, zasoby w kategorii C₂ – 50,31% (32 364,56 mln t), a w kategorii D – 2,99% (1 925,29 mln t).

Zasoby przemysłowe kopalń, ustalone w projektach zagospodarowania złoża (pzz), wynosiły na koniec 2019 r. 4 779,20 mln t i były większe w stosunku do roku wcześniejszego o 1 173,75 tys. t (czyli o 32,55%). Zmiany zasobów przemysłowych związane są z opracowaniem nowych projektów zagospodarowania złóż (pzz) i dodatków do pzz, a także z wydobyciem i ze stratami. W 2019 r. pzz oraz dodatki do nich opracowano dla 18 złóż, co w przypadku 16 złóż spowodowało wzrost zasobów przemysłowych pomimo prowadzonej eksploatacji – łącznie o 1 257 967 tys. t. Zasoby przemysłowe określane są obecnie w nawiązaniu do czasu trwania poszczególnych koncesji na wydobywanie kopaliny, więc ich rzeczywista ilość w niektórych złożach może być znacznie większa.

Aktualizacja wielkości zasobów przemysłowych będzie systematycznie dokonywana w projektach zagospodarowania złóż.

Wydobycie węgla kamiennego w 2019 r., według materiałów przekazanych do bilansu przez użytkowników złóż węgla kamiennego, wyniosło 64 063 tys. t. W stosunku do poprzedniego roku eksploatacja węgla kamiennego wzrosła o 180 tys. t (czyli o 0,28%).

W GZW występuje pełna gama typów technologicznych węgli kamiennych: od węgli energetycznych typu 31 do węgli koksowych typu 38, a w śladowych ilościach (głównie w DZW) obecny jest również antracyt (typ 41). Średnie zawartości popiołu w złożach GZW podawane dla poszczególnych typów węgla wahają się w granicach od 4,00 do 23,00%, a siarki całkowitej od 0,40 do 9,00%, natomiast w DZW: od 10,10 do 38,77% popiołu i od 0,69 do 1,61% siarki całkowitej. W LZW występują głównie węgle energetyczne, aż do węgli gazowo-koksowych typów 31-34. Zawartość popiołu w złożach LZW wynosi średnio 6,15-20,71%, a średnie zawartości siarki całkowitej w poszczególnych złożach wynoszą od 1,28 do 3,12%.

Na wykresie przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia węgla kamiennego w Polsce w latach 1989-2019.

 

Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.

Tabela 2. Wykaz złóż węgla kamiennego – tys. t

W wydanym w 2020 r. Bilansie perspektywicznych zasobów kopalin Polski) dokonano aktualizacji oceny perspektyw zasobowych dla węgla kamiennego w Polsce*. Przyjęto do niej następujące kryteria głębokościowe: DZW – 1 250 m dla zasobów perspektywicznych (zasobów prognostycznych nie szacowano); GZW – 1 250/1 300 m, zarówno dla zasobów prognostycznych, jak i dla perspektywicznych; LZW – 1 000 m dla zasobów prognostycznych i 1 250 m dla zasobów perspektywicznych. Jednocześnie podstawą szacowania zasobów były aktualne graniczne wartości parametrów definiujących złoże węgla kamiennego i jego granice, przy czym jako minimalną miąższość pokładu węgla przyjęto 1,0 m, ze względu na obecne warunki technologiczne i ekonomiczne prowadzenia eksploatacji. Tylko dla LZW, w rejonie przygranicznym z Zagłębiem Lwowsko-Wołyńskim, w którym są eksploatowane pokłady o miąższości od 0,6 m, utrzymano tę wartość jako minimalną. Łącznie zasoby prognostyczne węgla kamiennego w Polsce wg stanu na 31.12.2018 r. wyniosły 17 004,82 mln t, a zasoby perspektywiczne 26 914,19 mln t. W poszczególnych zagłębiach węglowych było to: DZW – 100,00 mln t zasobów perspektywicznych (o charakterze hipotetycznym); GZW – 4 616,17 mln t zasobów prognostycznych i 20 926,58 mln t zasobów perspektywicznych; LZW – 12 388,65 mln t zasobów prognostycznych i 5 887,61 mln t zasobów perspektywicznych.

Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński

* Jureczka J., Ihnatowicz A., Kotlarek P., Krieger W., Młynarczyk M., 2020 – Węgiel kamienny (hard coal). W: Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r. (red. Szamałek K., Szuflicki M., Mizerski W.): 99-112. PIG-PIB, Warszawa.

2018

Złoża węgla kamiennego w Polsce należą do euroamerykańskiej karbońskiej prowincji węglonośnej, która w Europie tworzy dwa pasma zagłębi: paraliczne, powstałe w zapadlisku na przedpolu fałdowań górotwórczych, i limniczne, powstałe w bezodpływowych kotlinach i zapadliskach śródgórskich. Polskie złoża węgla kamiennego występują w trzech zagłębiach (mapa). Wydobycie węgla kamiennego prowadzone jest obecnie w dwóch z nich: Górnośląskim Zagłębiu Węglowym (GZW) oraz w Lubelskim Zagłębiu Węglowym (LZW). Na terenie trzeciego – Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego (DZW) – eksploatacja prowadzona była w przeszłości, a wszystkie pięć eksploatowanych złóż od około dwudziestu lat pozostaje zaniechane. W ostatnim czasie na terenie DZW prowadzono prace poszukiwawczo-rozpoznawcze, w których wyniku udokumentowano dwa nowe złoża: w 2014 r. – złoże Nowa Ruda Pole Piast Rejon Wacław-Lech, a w 2016 r. – Heddi II.

Górnośląskie Zagłębie Węglowe jest głównym zagłębiem węglowym Polski. To tutaj znajdują się prawie wszystkie (z wyjątkiem dwóch) czynne kopalnie węgla kamiennego. Powierzchnia GZW w granicach Polski wynosi około 5 600 km². Obecnie 80,33% udokumentowanych zasobów bilansowych węgla kamiennego znajduje się w GZW.

W Lubelskim Zagłębiu Węglowym działa jedna kopalnia – Bogdanka. Przyjmuje się około 9 100 km² jako obszar o zdefiniowanych perspektywach złożowych, natomiast obszar około 1 200 km² zajmują udokumentowane złoża. Jedyna czynna w LZW kopalnia węgla eksploatuje obecnie jedno złoże – Bogdankę, natomiast w przypadku złoża LZW – obszar K-3 trwa proces uruchamiania. Oba te złoża mają łączną powierzchnię wynoszącą około 92 km², co stanowi 0,9% obszaru całego zagłębia.

W Dolnośląskim Zagłębiu Węglowym eksploatację węgla kamiennego zakończono w 2000 r., gdy zaniechano wydobycia z kopalni Nowa Ruda (pole Słupiec). Powód zaniechania eksploatacji złóż tego zagłębia to trudne warunki geologiczno-górnicze, przekładające się na nierentowność wydobycia. Zasoby o parametrach zasobów bilansowych występujące na obszarze złóż zaniechanych zaliczono do zasobów pozabilansowych, których wielkość oszacowano na około 369 mln t. W 2011 r. na zlecenie Ministra Środowiska wykonano weryfikację zasobów węgla kamiennego w złożach zlikwidowanych kopalń wraz z przeliczeniem ich zasobów w oparciu o obowiązujące kryteria bilansowości, w ramach której sporządzono m.in. dodatki do dokumentacji geologicznych siedmiu złóż DZW. W wyniku weryfikacji większość dotychczasowych zasobów pozabilansowych przeklasyfikowano do zasobów bilansowych. Obecnie geologiczne zasoby bilansowe DZW wynoszą 423,98 mln t.

Ze względu na specyfikę budowy geologicznej oraz różnice w rozpoznaniu geologicznym i zagospodarowaniu górniczym głębokość oceny perspektyw zasobowych w zagłębiach węglowych w Polsce jest zróżnicowana i wynosi: w DZW – 1 600 m, w GZW – 1 250/1 300-1 500 m, a w LZW – 1 250 m*. Zasoby prognostyczne węgla kamiennego w Polsce według stanu na 31.XII.2009 r. wynosiły łącznie 20 041,7 mln t, a zasoby perspektywiczne – 31 652,7 mln t. W rezultacie prowadzonych w ostatnich latach prac poszukiwawczo-rozpoznawczych i dokumentacyjnych, skutkujących udokumentowaniem nowych zasobów bilansowych, powyższe dane mogły ulec zmianie. W najbliższych latach planowane jest nowe opracowanie bilansu perspektywicznych zasobów kopalin Polski, uwzględniające najnowsze dane.

Udokumentowane zasoby bilansowe złóż węgla kamiennego wg stanu na 31.12.2018 r. wynoszą 61 436 mln t. Prawie 3/4 zasobów (69,60%) to węgle energetyczne, ponad 1/4 (29,12%) to węgle koksujące, a inne typy węgli stanowią 1,28% wszystkich zasobów węgla. Zasoby złóż zagospodarowanych stanowią obecnie 36,31% zasobów bilansowych i wynoszą 22 308 mln t. W 2018 r. w GZW udokumentowano trzy złoża węgla kamiennego – Bobrek-Miechowice 2, Centrum 1 oraz Jas-Mos 1, które zostały wydzielone częściowo ze złóż już istniejących.

Geologiczne i przemysłowe zasoby węgla kamiennego, stan ich rozpoznania, charakterystykę jakościową zasobów, a także stopień zagospodarowania złóż przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Węgle kamienne (cały kraj) – mln t

W ogólnym stanie bilansowych zasobów geologicznych złóż węgla kamiennego, w stosunku do 2017 r., nastąpił wzrost o 940 620 tys. t. Na saldo składają się przede wszystkim:

• przyrost zasobów spowodowany udokumentowaniem nowych złóż (+321 062 tys. t): Bobrek-Miechowice 2 (+869 tys. t), Centrum 1 (+205 886 tys. t) i Jas-Mos 1 (+114 307 tys. t);
• przyrosty zasobów wynikające z zatwierdzenia dodatków do dokumentacji geologicznych dla czterech złóż (+891 525 tys. t): Jas-Mos (+297 tys. t), Pniówek (+624 368 tys. t), Sośnica (+266 797 tys. t) oraz Śląsk-Pole Panewnickie (+63 tys. t);
• zmniejszenie zasobów wynikające z zatwierdzenia dodatków do dokumentacji geologicznych dla trzech złóż (–184 448 tys. t): Byczyna (–3 083 tys. t), Centrum (–180 616 tys. t) oraz Śląsk (–749 tys. t);
• ubytek zasobów spowodowany wydobyciem i stratami.

W 2018 r. zatwierdzono także dodatki do dokumentacji geologicznej, niezmieniające stanu zasobów bilansowych, dla złóż: Bobrek-Miechowice, Krupiński oraz Makoszowy.

W 2018 r. zasoby bilansowe rozpoznane szczegółowo (w kategoriach A, B, C₁) wyniosły 28 089,88 mln t i stanowiły 45,72% łącznej sumy udokumentowanych zasobów bilansowych, zasoby w kategorii C₂ – 51,23% 31 476,73 mln t), a w kategorii D – 3,04% (1 869,61 mln t).

Zasoby przemysłowe kopalń, ustalone w projektach zagospodarowania złoża (pzz), wynosiły na koniec 2018 r. 3 605,45 mln t i były większe w stosunku do roku wcześniejszego o 404 574 tys. t. Zmiany zasobów przemysłowych związane są z opracowaniem nowych projektów zagospodarowania złóż (pzz) i dodatków do pzz, a także z wydobyciem i stratami. W 2018 r. pzz oraz dodatki do nich opracowano dla 17 złóż, co w przypadku siedmiu złóż spowodowało wzrost zasobów przemysłowych, pomimo prowadzonej eksploatacji – łącznie o 549 521 tys. t. Zasoby przemysłowe określane są obecnie w nawiązaniu do czasu trwania poszczególnych koncesji na wydobywanie kopaliny, więc ich rzeczywista ilość w niektórych złożach może być znacznie większa.

Aktualizacja wielkości zasobów przemysłowych będzie systematycznie dokonywana w projektach zagospodarowania złóż.

Wydobycie węgla kamiennego w 2018 r., według materiałów przekazanych do bilansu przez użytkowników złóż węgla kamiennego, wyniosło 63 883 tys. t. W stosunku do poprzedniego roku, wydobycie węgla kamiennego wzrosło o 7 059 tys. t (czyli o 12,42%).

W GZW występuje pełna gama typów technologicznych węgli kamiennych: od węgli energetycznych typu 31 do węgli koksowych typu 38, a w śladowych ilościach (głównie w DZW) obecny jest również antracyt (typ 41). Średnie zawartości popiołu w złożach GZW, podawane dla poszczególnych typów węgla wahają się w granicach od 4,00% do 23,00%, a siarki całkowitej 0,40% – 6,70%, natomiast w DZW: od 10,10% do 38,77% popiołu i 0,69% – 1,61% siarki całkowitej. W LZW występują głównie węgle energetyczne, aż do węgli gazowo-koksowych typów 31-34. Zawartość popiołu w złożach LZW wynosi średnio 6,15% – 20,71%, a średnie zawartości siarki całkowitej w poszczególnych złożach wynoszą od 1,28% do 3,12%.

Na wykresie przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia węgla kamiennego w Polsce w latach 1989-2018.

Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.

Tabela 2. Wykaz złóż węgla kamiennego – tys. t

Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński

*Jureczka J., Zdanowski A., Ihnatowicz A., Krieger W., Wilk S., 2011 – Węgiel kamienny. W: Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31 XII 2009 r. (red. S. Wołkowicz, T. Smakowski, S. Speczik): 51-62. PIG-PIB, Warszawa.

2017

Złoża węgla kamiennego w Polsce należą do euroamerykańskiej karbońskiej prowincji węglonośnej, która w Europie tworzy dwa pasma zagłębi: paraliczne, powstałe w zapadlisku na przedpolu fałdowań górotwórczych, i limniczne, powstałe w bezodpływowych kotlinach i zapadliskach śródgórskich. Polskie złoża węgla kamiennego występują w trzech zagłębiach (mapa). Wydobycie węgla kamiennego prowadzone jest obecnie w dwóch z nich: Górnośląskim Zagłębiu Węglowym (GZW) oraz w Lubelskim Zagłębiu Węglowym (LZW). Na terenie trzeciego – Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego (DZW) – eksploatacja prowadzona była w przeszłości, a wszystkie pięć eksploatowanych złóż od około dwudziestu lat pozostaje zaniechane. W ostatnim czasie na terenie DZW prowadzono prace poszukiwawczo-rozpoznawcze, w których wyniku udokumentowano dwa nowe złoża: w 2014 r. – złoże Nowa Ruda Pole Piast Rejon Wacław-Lech, a w 2016 r. – Heddi II.

Górnośląskie Zagłębie Węglowe jest głównym zagłębiem węglowym Polski. To tutaj znajdują się prawie wszystkie (z wyjątkiem dwóch) czynne kopalnie węgla kamiennego. Powierzchnia GZW w granicach Polski wynosi około 5 600 km². Obecnie 80,00% udokumentowanych zasobów bilansowych węgla kamiennego znajduje się w GZW.

W Lubelskim Zagłębiu Węglowym działa jedna kopalnia – Bogdanka. Powierzchnia obszaru o zdefiniowanych perspektywach złożowych to około 9 100 km², natomiast powierzchnia obszaru udokumentowanych złóż to około 1 200 km². Jedyna czynna w LZW kopalnia węgla eksploatuje obecnie jedno złoże – Bogdankę, natomiast w przypadku złoża LZW – obszar K-3 trwa proces uruchamiania. Oba te złoża mają łączną powierzchnię około 92 km², co stanowi 0,9% obszaru całego zagłębia. W 2017 r. Minister Środowiska udzielił koncesji na eksploatację złoża Ostrów.

W Dolnośląskim Zagłębiu Węglowym eksploatację węgla kamiennego zakończono w 2000 r., gdy zaniechano wydobycia z kopalni Nowa Ruda (pole Słupiec). Powód zaniechania eksploatacji złóż tego zagłębia to trudne warunki geologiczno-górnicze, przekładające się na nierentowność wydobycia. Zasoby o parametrach zasobów bilansowych występujące na obszarze złóż zaniechanych zaliczono do zasobów pozabilansowych, których wielkość oszacowano na około 369 mln t. W 2011 r. na zlecenie Ministra Środowiska wykonano weryfikację zasobów węgla kamiennego w złożach zlikwidowanych kopalń wraz z przeliczeniem ich zasobów w oparciu o obowiązujące kryteria bilansowości, w ramach której sporządzono m.in. dodatki do dokumentacji geologicznych siedmiu złóż DZW. W wyniku weryfikacji większość dotychczasowych zasobów pozabilansowych przeklasyfikowano do zasobów bilansowych. Obecnie geologiczne zasoby bilansowe DZW wynoszą 423,98 mln t.

Ze względu na specyfikę budowy geologicznej oraz różnice w rozpoznaniu geologicznym i zagospodarowaniu górniczym głębokość oceny perspektyw zasobowych w zagłębiach węglowych w Polsce jest zróżnicowana i wynosi: w DZW – 1 600 m, w GZW – 1 250/1 300-1 500 m, a w LZW – 1 250 m*. Zasoby prognostyczne węgla kamiennego w Polsce według stanu na 31.XII.2009 r. wynosiły łącznie 20 041,7 mln t, a zasoby perspektywiczne – 31 652,7 mln t. W rezultacie prowadzonych w ostatnich latach prac poszukiwawczo-rozpoznawczych i dokumentacyjnych, skutkujących udokumentowaniem nowych zasobów bilansowych, powyższe dane mogły ulec zmianie. W najbliższych latach planowane jest nowe opracowanie bilansu perspektywicznych zasobów kopalin Polski, uwzględniające najnowsze dane.

Udokumentowane zasoby bilansowe złóż węgla kamiennego według stanu na 31.12.2017 r. wynoszą 60 496 mln t. Prawie 3/4 zasobów (70,67%) to węgle energetyczne, ponad 1/4 (28,03%) to węgle koksujące, a inne typy węgli stanowią 1,30% wszystkich zasobów węgla. Zasoby złóż zagospodarowanych stanowią obecnie 37,19% zasobów bilansowych i wynoszą 22 497 mln t. W 2017 r. w GZW udokumentowano jedno złoże węgla kamiennego – Rydułtowy 1.

Geologiczne i przemysłowe zasoby węgla kamiennego, stan ich rozpoznania, charakterystykę jakościową zasobów, a także stopień zagospodarowania złóż przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Węgle kamienne (cały kraj) – mln t

W ogólnym stanie bilansowych zasobów geologicznych złóż węgla kamiennego w stosunku do 2016 r. nastąpił wzrost o 1 917 159 tys. t. Na saldo składają się przede wszystkim:

• przyrost zasobów spowodowany udokumentowaniem złoża Rydułtowy 1 w obrębie GZW (+1 158,57 mln t);
• przyrosty zasobów wynikające z zatwierdzenia dodatków do dokumentacji geologicznych dla czterech złóż (+1 030,06 mln t): Budryk (+373,65 mln t), Bytom III (+3,99 mln t), Ostrów (+397,93 mln t) oraz Zofiówka (+254,49 mln t);
• zmniejszenie zasobów wynikające z zatwierdzenia dodatków do dokumentacji geologicznych dla trzech złóż (–221,48 mln t): Jejkowice (–143,26 mln t), Rydułtowy (–2,21 mln t) oraz Rymer (–76,01 mln t);
• ubytek zasobów spowodowany wydobyciem i stratami.

W 2017 r. zasoby bilansowe rozpoznane szczegółowo (w kategoriach A, B, C₁) wyniosły 27 389,08 mln t i stanowiły 45,28% łącznej sumy udokumentowanych zasobów bilansowych, zasoby w kategorii C₂ – 51,63% (31 234,71 mln t), a w kategorii D – 3,09% (1 871,81 mln t).

Zasoby przemysłowe kopalń, ustalone w projektach zagospodarowania złóż (pzz), wynoszą 3 200,87 mln t i były większe w stosunku do roku ubiegłego o 218,15 mln t. Zmiany zasobów przemysłowych związane są z opracowaniem nowych projektów zagospodarowania złóż i dodatków do pzz, a także z wydobyciem i ze stratami. W 2017 r. pzz oraz dodatki do nich opracowano dla 16 złóż, co w przypadku pięciu złóż spowodowało wzrost zasobów przemysłowych mimo prowadzonej eksploatacji – łącznie o 347,22 mln t. Zasoby przemysłowe określane są obecnie w nawiązaniu do czasu trwania poszczególnych koncesji na wydobywanie kopaliny, więc ich rzeczywista ilość w niektórych złożach może być znacznie większa.

Aktualizacja wielkości zasobów przemysłowych będzie systematycznie dokonywana w projektach zagospodarowania złóż.

Wydobycie węgla kamiennego w 2017 r., według materiałów przekazanych do bilansu przez użytkowników złóż węgla kamiennego, wyniosło 56 824 tys. t. W stosunku do poprzedniego roku wydobycie węgla kamiennego spadło o 9 660 tys. t (czyli o 14,53%).

W GZW występuje pełna gama typów technologicznych węgla kamiennego: od węgla energetycznego typu 31 do węgla koksowego typu 38. W polskich zagłębiach w śladowych ilościach (głównie w DZW) obecny jest również antracyt (typ 41). Średnie zawartości popiołu w złożach GZW podawane dla poszczególnych typów węgla wahają się w granicach od 4,00 do 62,00%, a siarki całkowitej od 0,36 do 3,48%, natomiast w DZW: od 10,10 do 38,77% popiołu i od 0,69 do 1,61% siarki całkowitej. W LZW występują głównie węgle energetyczne, aż do węgli gazowo-koksowych typów 31-34. Zawartość popiołu w złożach LZW wynosi średnio 6,15-20,71%, a średnie zawartości siarki całkowitej w poszczególnych złożach wynoszą od 1,28 do 3,12%.

Na wykresie przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia węgla kamiennego w Polsce w latach 1989-2017.

Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.

Tabela 2. Wykaz złóż węgla kamiennego – tys. t

Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński

*Jureczka J., Zdanowski A., Ihnatowicz A., Krieger W., Wilk S., 2011 – Węgiel kamienny. W: Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31 XII 2009 r. (red. S. Wołkowicz, T. Smakowski, S. Speczik): 51-62. PIG-PIB, Warszawa.

2016

Złoża węgla kamiennego w Polsce należą do euroamerykańskiej karbońskiej prowincji węglonośnej, która w Europie tworzy dwa pasma zagłębi: paraliczne, powstałe w zapadlisku na przedpolu fałdowań górotwórczych, i limniczne, powstałe w bezodpływowych kotlinach i zapadliskach śródgórskich. Polskie złoża węgla kamiennego występują w trzech zagłębiach (mapa). Wydobycie węgla kamiennego prowadzone jest obecnie w dwóch z nich: Górnośląskim Zagłębiu Węglowym (GZW) oraz w Lubelskim Zagłębiu Węglowym (LZW). Na terenie trzeciego – Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego (DZW), eksploatacja prowadzona była w przeszłości, a wszystkie pięć złóż od kilkunastu lat jest zaniechane. W ostatnim czasie na terenie DZW prowadzono prace poszukiwawczo-rozpoznawcze, w wyniku których udokumentowano dwa nowe złoża: Nowa Ruda Pole Piast Rejon Wacław-Lech oraz Heddi II.

Górnośląskie Zagłębie Węglowe jest głównym zagłębiem węglowym Polski. To tutaj znajdują się prawie wszystkie (z wyjątkiem dwóch) czynne kopalnie węgla kamiennego. Powierzchnia GZW w granicach Polski wynosi około 5 600 km². Obecnie 80,23% udokumentowanych zasobów bilansowych węgla kamiennego znajduje się w GZW.

W Lubelskim Zagłębiu Węglowym działa jedna kopalnia – Bogdanka. Powierzchnia obszaru o zdefiniowanych perspektywach złożowych to około 9 100 km², natomiast powierzchnia obszaru udokumentowanych złóż to około 1 200 km². Jedyna czynna w LZW kopalnia węgla eksploatuje obecnie dwa złoża: Bogdanka i LZW – obszar K-3, o łącznej powierzchni około 92 km², co stanowi 0,9% obszaru całego zagłębia.

W Dolnośląskim Zagłębiu Węglowym eksploatację węgla kamiennego zakończono w 2000 r., gdy zaniechano wydobycia z kopalni Nowa Ruda (pole Słupiec). Powód zaniechania eksploatacji złóż tego zagłębia to trudne warunki geologiczno-górnicze, przekładające się na nierentowność wydobycia. Zasoby o parametrach zasobów bilansowych występujące na obszarze złóż zaniechanych zaliczono do zasobów pozabilansowych, których wielkość oszacowano na około 369 mln t. W 2011 r. na zlecenie Ministra Środowiska wykonano weryfikację zasobów węgla kamiennego w złożach zlikwidowanych kopalń wraz z przeliczeniem ich zasobów w oparciu o obowiązujące kryteria bilansowości, w ramach której sporządzono m.in. dodatki do dokumentacji geologicznych siedmiu złóż DZW. W wyniku weryfikacji większość dotychczasowych zasobów pozabilansowych przeklasyfikowano do zasobów bilansowych. Obecnie geologiczne zasoby bilansowe DZW wynoszą 423,98 mln t.

Ze względu na specyfikę budowy geologicznej oraz różnice w rozpoznaniu geologicznym i zagospodarowaniu górniczym, głębokość oceny perspektyw zasobowych w zagłębiach węglowych w Polsce jest zróżnicowana i wynosi: w DZW – 1 600 m, w GZW – 1 250/1 300-1 500 m, a w LZW – 1 250 m*). Zasoby prognostyczne węgla kamiennego w Polsce według stanu na 31.XII.2009 r. wynosiły łącznie 20 041,7 mln t, a zasoby perspektywiczne – 31 652,7 mln t. W rezultacie prowadzonych w ostatnich latach prac poszukiwawczo-rozpoznawczych i dokumentacyjnych, skutkujących udokumentowaniem nowych zasobów bilansowych, powyższe dane mogły ulec zmianie. W najbliższych latach planowane jest nowe opracowanie bilansu perspektywicznych zasobów kopalin Polski, uwzględniające najnowsze dane.

Udokumentowane zasoby bilansowe złóż węgla kamiennego według stanu na 31.12.2016 r. wynoszą 58 578 mln t. Prawie 3/4 zasobów (71,56%) to węgle energetyczne, ponad 1/4 (27,09%) to węgle koksujące, a inne typy węgli stanowią 1,35% wszystkich zasobów węgla. Zasoby złóż zagospodarowanych stanowią obecnie 37,93% zasobów bilansowych i wynoszą 22 222 mln t. W 2016 r. w DZW udokumentowano złoże Heddi II, natomiast w GZW udokumentowano trzy złoża: Chwałowice 1, Imielin Północ oraz Marcel 1.

Geologiczne i przemysłowe zasoby węgla kamiennego, stan ich rozpoznania, charakterystykę jakościową zasobów, a także stopień zagospodarowania złóż przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Węgle kamienne (cały kraj) – mln t

W ogólnym stanie bilansowych zasobów geologicznych złóż węgla kamiennego, w stosunku do 2015 r., nastąpił wzrost o 2 357 957 tys. t. Na saldo składają się przede wszystkim:

• przyrosty zasobów spowodowane udokumentowaniem czterech złóż (+2 256,24 mln t): w obrębie DZW złoża Heddi II (+0,93 mln t); w obrębie GZW złoża Chwałowice 1 (+1 223,03 mln t), Imielin Północ (+766,23 mln t) i Marcel 1 (+266,05 mln t);
• przyrosty zasobów wynikające z zatwierdzenia dodatków do dokumentacji geologicznych dla trzech złóż (+824,65 mln t): Bytom I-1 (+2,38 mln t) Rydułtowy (+415,66 mln t) i Szczygłowice (+406,61 mln t);
• zmniejszenie zasobów wynikające z zatwierdzenia dodatków do dokumentacji geologicznych złóż (–650,15 mln t): Anna (–2,00 mln t), Chwałowice (–643,75 mln t), Marcel (–4,40 mln t);
• ubytek zasobów spowodowany wydobyciem i stratami.

Poza wyżej wspomnianymi dodatkami do dokumentacji, zatwierdzono także dodatki dla złóż, niezmieniające zasobów bilansowych: Bytom II-1 i Centrum (formalne rozliczenie zasobów w związku z zakończeniem eksploatacji) oraz Powstańców Śląskich i Powstańców Śląskich 1 (tylko aktualizacja granic złoża).

W 2016 r. zasoby bilansowe rozpoznane szczegółowo (w kategoriach A, B, C₁) wyniosły 26 410,94 mln t i stanowiły 45,09% łącznej sumy udokumentowanych zasobów bilansowych, zasoby w kategorii C₂ – 51,61%, a w kategorii D – 3,30%.

Zasoby przemysłowe kopalń, ustalone w projektach zagospodarowania złóż (pzz), wynoszą 2 982,72 mln t i w stosunku do roku ubiegłego zmniejszyły się o 590,97 mln t (w wyniku wydobycia i strat oraz opracowania nowych projektów zagospodarowania złóż i dodatków do pzz). Zasoby przemysłowe obecnie są szacowane na podstawie czasu obowiązywania poszczególnych koncesji na wydobycie kopaliny, więc ich rzeczywista ilość w niektórych złożach może być znacznie większa.

Aktualizacja wielkości zasobów przemysłowych będzie systematycznie dokonywana w projektach zagospodarowania złóż.

Wydobycie węgla kamiennego w 2016 r., według materiałów przekazanych do bilansu przez użytkowników złóż węgla kamiennego, wyniosło 66 484 tys. t. W stosunku do poprzedniego roku wydobycie węgla kamiennego wzrosło o 1 414 tys. t (czyli o 2,17%).

W GZW występuje pełna gama typów technologicznych węgla kamiennego: od węgla energetycznego typu 31 do węgla koksowego typu 38. W polskich zagłębiach w śladowych ilościach (głównie w DZW) obecny jest również antracyt (typ 42). Średnie zawartości popiołu w złożach GZW wahają się w granicach od 4,2% do 62%, a siarki całkowitej 0,4%-3,5%, natomiast w DZW: od 10,1% do 38,77% popiołu i 0,69% – 1,61% siarki całkowitej. W LZW występują głównie węgle energetyczne, aż do węgli gazowo-koksowych typów 31-34. Zawartość popiołu w złożach LZW wynosi średnio 6,15% – 18,11%, a średnie zawartości siarki całkowitej w poszczególnych złożach wynoszą od 1,35% do 3,12%.

Na wykresie przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia węgla kamiennego w Polsce w latach 1989-2016.

Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.

Tabela 2. Wykaz złóż węgla kamiennego – tys. t

Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński

*Jureczka J., Zdanowski A., Ihnatowicz A., Krieger W., Wilk S., 2011 – Węgiel kamienny. W: Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31 XII 2009 r. (red. S. Wołkowicz, T. Smakowski, S. Speczik): 51-62. PIG-PIB, Warszawa.

2015

Złoża węgla kamiennego w Polsce należą do euroamerykańskiej karbońskiej prowincji węglonośnej, która w Europie tworzy dwa pasma zagłębi: paraliczne, powstałe w zapadlisku na przedpolu fałdowań górotwórczych, i limniczne, powstałe w bezodpływowych kotlinach i zapadliskach śródgórskich. Polskie złoża węgla kamiennego występują w trzech zagłębiach (mapa). Obecnie wydobycie węgla kamiennego prowadzone jest w dwóch z nich – w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym (GZW) oraz w Lubelskim Zagłębiu Węglowym (LZW). Na terenie trzeciego – Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego (DZW) – zaniechano wydobycia z pięciu złóż, które w przeszłości były eksploatowane.

Górnośląskie Zagłębie Węglowe jest głównym zagłębiem węglowym Polski. To tutaj znajdują się prawie wszystkie (z wyjątkiem dwóch) czynne kopalnie węgla kamiennego. Powierzchnia GZW w granicach Polski wynosi około 5 600 km². Obecnie 78,9% udokumentowanych zasobów bilansowych węgla kamiennego znajduje się w GZW.

W Lubelskim Zagłębiu Węglowym działa jedna kopalnia – Bogdanka. Powierzchnia obszaru o zdefiniowanych perspektywach złożowych to około 9 100 km², natomiast powierzchnia obszaru udokumentowanych złóż to około 1 200 km². Kopalnia węgla kamiennego Bogdanka eksploatuje obecnie dwa złoża: Bogdanka i LZW – obszar K-3 o łącznej powierzchni około 92 km², co stanowi 0,9% obszaru całego zagłębia.

W Dolnośląskim Zagłębiu Węglowym eksploatację węgla kamiennego zakończono w 2000 r., gdy zaniechano wydobycia z kopalni Nowa Ruda (pole Słupiec). Powód zaniechania eksploatacji złóż tego zagłębia to trudne warunki geologiczno-górnicze, przekładające się na nierentowność wydobycia. Zasoby o parametrach zasobów bilansowych występujące na obszarze złóż zaniechanych zaliczono do zasobów pozabilansowych, których wielkość oszacowano na około 369 mln t. W 2011 r. na zlecenie Ministra Środowiska wykonano weryfikację zasobów węgla kamiennego w złożach zlikwidowanych kopalń wraz z przeliczeniem ich zasobów w oparciu o obowiązujące kryteria bilansowości, w ramach której sporządzono m.in. dodatki do dokumentacji geologicznych siedmiu złóż DZW. W wyniku weryfikacji większość dotychczasowych zasobów pozabilansowych przeklasyfikowano do zasobów bilansowych. Obecnie geologiczne zasoby bilansowe DZW wynoszą 423,05 mln t.

Ze względu na inną budowę geologiczną oraz różnicę w rozpoznaniu geologicznym i zagospodarowaniu górniczym, głębokość oceny perspektyw zasobowych w zagłębiach węglowych w Polsce jest zróżnicowana i wynosi: w DZW – 1 600 m, w GZW – 1 250/1 300-1 500 m, a w LZW – 1 250 m*. Zasoby prognostyczne węgla kamiennego w Polsce według stanu na 31.XII.2009 r. wynosiły łącznie 20 041,7 mln t, a zasoby perspektywiczne – 31 652,7 mln t. W GZW zasoby prognostyczne wynosiły 9 193,4 mln t (w tym 1 081,2 mln t to węgiel energetyczny, a 8 112,2 mln t – węgiel koksowy), natomiast zasoby perspektywiczne: na głębokości 1 000-1 250 m – 8 060,6 mln t (w tym 4 276,5 mln t węgla energetycznego i 3 784,1 mln t węgla koksowego); do głębokości 1 250/1 300 m – 17 472,4 mln t (w tym 14 880,3 mln t węgla energetycznego i 2 592,1 mln t węgla koksowego). W LZW zasoby prognostyczne w 2009 r. wynosiły 10 847,7 mln t, a zasoby perspektywiczne – 5 887,6 mln t. W DZW za zasoby prognostyczne uznano tylko 0,39 mln t węgla, ze skreślonego z „Bilansu zasobów…” złoża Heddi, natomiast za zasoby perspektywiczne – zasoby z obszarów na przedłużeniu pól eksploatacyjnych kopalń rejonu Wałbrzycha i Nowej Rudy (oszacowano je na 232 mln t).

Udokumentowane zasoby bilansowe złóż węgla kamiennego według stanu na 31.12.2015 r. wynoszą 56 220 mln t. Zdecydowana większość zasobów (71,6%) to węgiel energetyczny, 27,0% to węgiel koksujący, a 1,4% to inne typy węgla. Zasoby złóż zagospodarowanych stanowią obecnie 37,5% zasobów bilansowych i wynoszą 21 107 mln t. W 2015 r. w GZW udokumentowano pięć złóż: Jan Kanty-Szczakowa, Powstańców Śląskich 1, Siersza 2, Studzienice 1 oraz Żory-Suszec 1; w LZW udokumentowano złoże Lublin.

Geologiczne i przemysłowe zasoby węgla kamiennego, stan ich rozpoznania, charakterystykę jakościową zasobów, a także stopień zagospodarowania złóż przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Węgle kamienne (cały kraj) – mln t

W ogólnym bilansie zasobów geologicznych złóż węgla kamiennego, w stosunku do 2014 r., nastąpił wzrost o 4 260 050 tys. t. Na saldo składają się przede wszystkim:

• przyrosty zasobów wynikające z udokumentowania sześciu złóż (+4 552,62 mln t) – w GZW złoża: Jan Kanty-Szczakowa (+146,53 mln t), Powstańców Śląskich 1 (+48,02 mln t), Siersza 2 (+202,04 mln t), Studzienice 1 (+1 335,56 mln t), Żory-Suszec 1 (+542,62 mln t), w LZW złoże Lublin (+2 277,85 mln t);
• przyrosty zasobów wynikające z zatwierdzenia dodatków do dokumentacji geologicznych ośmiu złóż (+1 865,64 mln t): Borynia (+635,66 mln t), Brzeszcze (+298,27 mln t), Halemba II (+246,00 mln t), Janina (+125,91 mln t), Kazimierz Juliusz (+34,38 mln t), Paruszowiec (+138,32 mln t), Śmiłowice (+224,66 mln t) oraz Lublin K-9 (+162,44 mln t);
• ubytki zasobów, do których przyczyniło się skreślenie z bilansu trzech złóż (–728,20 mln t) – w GZW złoże Czeczott-pole Zachód (–24,92 mln t), w LZW złoża: Lublin K-4 i K-5 (–453,02 mln t) oraz Lublin K-8 (–250,26 mln t);
• zmniejszenie zasobów wynikające z zatwierdzenia dodatków do dokumentacji geologicznych złóż (–1 354,71 mln t): Jan Kanty (–57,56 mln t), Międzyrzecze (–35,18 mln t), Pokój (–1,38 mln t), Powstańców Śląskich (–22,88 mln t), Siersza (–108,40 mln t), Studzienice (–728,89 mln t) oraz Żory-Suszec (–400,42 mln t);
• ubytek zasobów spowodowany wydobyciem i stratami.

W 2015 r. zasoby bilansowe rozpoznane szczegółowo (w kategoriach A, B, C₁) wyniosły 24 933,62 mln t i stanowiły 44,3% udokumentowanych zasobów bilansowych.

Zasoby przemysłowe kopalń, ustalone w projektach zagospodarowania złóż (pzz), wynoszą 3 573,69 mln t i w stosunku do 2014 r. zmniejszyły się o 189,93 mln t (w wyniku wydobycia i strat oraz opracowania nowych projektów zagospodarowania złóż i dodatków do pzz). Zasoby przemysłowe obecnie są szacowane na podstawie czasu obowiązywania poszczególnych koncesji na wydobycie kopaliny, więc ich rzeczywista ilość w niektórych złożach może być znacznie większa.

Aktualizacja wielkości zasobów przemysłowych będzie systematycznie dokonywana w projektach zagospodarowania złóż.

Wydobycie węgla kamiennego w 2015 r., według materiałów przekazanych do bilansu przez użytkowników złóż węgla kamiennego, wyniosło 65 070 tys. t. W stosunku do poprzedniego roku wydobycie węgla kamiennego było mniejsze o 899 tys. t (czyli o 1,4%).

W GZW występuje pełna gama typów technologicznych węgla kamiennego: od węgla energetycznego typu 31 do węgla koksowego typu 38. W polskich zagłębiach w śladowych ilościach (głównie w DZW) obecny jest również antracyt (typ 42). Średnia zawartość popiołu w złożach GZW wynosi 4,2-62,0%, a siarki całkowitej – 0,4-64,0%, natomiast w DZW odpowiednio 10,1-38,8% i 0,7-1,6%. W LZW występuje głównie węgiel od energetycznego aż do gazowo-koksowego typu 31-34. Zawartość popiołu w złożach LZW wynosi średnio 6,2-18,1%, a siarki całkowitej – 1,4-3,1%.

Na wykresie przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia węgla kamiennego w Polsce w latach 1989-2015.

Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.

Tabela 2. Wykaz złóż węgla kamiennego – tys. t

Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński

*Jureczka J., Zdanowski A., Ihnatowicz A., Krieger W., Wilk S., 2011 – Węgiel kamienny. W: Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31 XII 2009 r. (red. S. Wołkowicz, T. Smakowski, S. Speczik): 51-62. PIG-PIB, Warszawa.

2014

Złoża węgla kamiennego w Polsce należą do euroamerykańskiej karbońskiej prowincji węglonośnej, która w Europie tworzy dwa pasma zagłębi: paraliczne powstałe w zapadlisku na przedpolu fałdowań górotwórczych i limniczne powstałe w bezodpływowych kotlinach i zapadliskach śródgórskich. Złoża węgla kamiennego w Polsce występują w trzech zagłębiach (mapa). Wydobycie węgla kamiennego prowadzone jest obecnie w dwóch z nich: Górnośląskim Zagłębiu Węglowym (GZW) oraz w Lubelskim Zagłębiu Węglowym (LZW). Na terenie trzeciego – Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego (DZW), siedem złóż, eksploatowanych w przeszłości, obecnie jest zaniechanych.

Górnośląskie Zagłębie Węglowe jest głównym zagłębiem Polski. Za wyjątkiem jednej, tu zlokalizowane są obecnie wszystkie czynne kopalnie. Powierzchnia Górnośląskiego Zagłębia Węglowego w granicach Polski szacowana jest na około 5 600 km². Obecnie, 80,8 % udokumentowanych zasobów bilansowych polskich węgli kamiennych występuje w GZW.

W Lubelskim Zagłębiu Węglowym działa jedna kopalnia – Bogdanka. Rozpoznanie LZW, a w szczególności stan poznania jego granic, nie uległ zmianie i jest stosunkowo słaby. Przyjmuje się około 9 100 km² jako obszar o zdefiniowanych perspektywach złożowych. Pierwsza czynna w LZW kopalnia węgla eksploatuje złoże o powierzchni około 77 km², co stanowi 8 % obszaru całego zagłębia.

W Dolnośląskim Zagłębiu Węglowym eksploatację węgla kamiennego zakończono w 2000 r., kiedy zaniechano wydobycia z kopalni Nowa Ruda (pole Słupiec). Powodem zaniechania eksploatacji złóż z tego zagłębia były trudne warunki geologiczno-górnicze, powodujące nierentowność wydobycia. Zasoby odpowiadające parametrom zasobów bilansowych, a występujące w obszarach złóż zaniechanych, zostały zaliczone do zasobów pozabilansowych, których wielkość oszacowana była na około 369 mln t. W 2011 r. wykonana została na zlecenie Ministra Środowiska „Weryfikacja zasobów węgla kamiennego w złożach zlikwidowanych kopalń wraz z przeliczeniem ich zasobów w oparciu o obowiązujące kryteria bilansowości”, w ramach której wykonano m.in. dodatki do dokumentacji geologicznych dla siedmiu złóż DZW. W wyniku weryfikacji, większość dotychczasowych zasobów pozabilansowych przeklasyfikowano do zasobów bilansowych. Obecnie geologiczne zasoby bilansowe tego zagłębia wynoszą 423,05 mln t.

Ze względu na specyfikę budowy geologicznej oraz różnice w rozpoznaniu geologicznym i zagospodarowaniu górniczym, głębokość oceny perspektyw zasobowych w zagłębiach węglowych w Polsce jest zróżnicowana i wynosi: w DZW 1 600 m, w GZW 1 250/1 300-1 500 m, a w LZW 1 250 m⁽¹⁾. Łącznie zasoby prognostyczne węgla kamiennego w Polsce wg stanu na 31.XII.2009 r. wynosiły 20 041,7 mln t, a zasoby perspektywiczne 31 652,7 mln t. W GZW zasoby prognostyczne wynosiły 9 193,4 mln t (w tym 1 081,2 mln t węgle energetyczne, a 8 112,2 mln t węgle koksowe), zasoby perspektywiczne natomiast: – w interwale głębokości 1 000-1 250 m 8 060,6 mln t (w tym 4 276,5 mln t węgle energetyczne, a 3 784,1 mln t węgle koksowe); – do głębokości 1 250/1 300 m 17 472,4 mln t (odpowiednio 14 880,3 mln t oraz 2 592,1 mln t). W LZW zasoby prognostyczne wynosiły 10 847,7 mln t, a zasoby perspektywiczne 5 887,6 mln t. W DZW za zasoby prognostyczne uznać można tylko zasoby o wielkości 0,39 mln t skreślonego z „Bilansu zasobów…” złoża Heddi, natomiast za zasoby perspektywiczne – zasoby w obszarach na przedłużeniu pól eksploatacyjnych kopalń rejonu Wałbrzycha i Nowej Rudy – wynoszą one 232 mln t.

Udokumentowane zasoby bilansowe złóż węgla kamiennego wg stanu na 31.12.2014 r. wynoszą 51 960 mln t. Prawie ¾ zasobów to węgle energetyczne, ¼ to węgle koksujące, a inne typy węgli stanowią poniżej 2 % wszystkich zasobów węgla. Zasoby złóż zagospodarowanych stanowią obecnie 38,2 % zasobów bilansowych i wynoszą 19 853 mln t. W 2014 r. w DZW udokumentowano złoże Nowa Ruda Pole Piast Rejon Wacław-Lech, natomiast w GZW udokumentowano 4 złoża: Barbara-Chorzów 2, Brzezinka 3, Bzie-Dębina 2 oraz Jan Kanty 2.

Geologiczne i przemysłowe zasoby węgla kamiennego, strukturę ich rozpoznania, charakterystykę jakościową zasobów, a także stopień zagospodarowania złóż dla całego kraju przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Węgle kamienne (cały kraj) – mln t

W ogólnym stanie bilansowych zasobów geologicznych złóż węgla kamiennego, w stosunku do 2013 r., nastąpił wzrost o 545,95 mln t, który spowodowany został przede wszystkim udokumentowaniem pięciu złóż (+723,28 mln t): Nowa Ruda Pole Piast Rejon Wacław-Lech (+179,3 mln t), Barbara-Chorzów 2 (+39,51 mln t), Brzezinka 3 (+90,76 mln t), Bzie-Dębina 2 (+347,58 mln t) oraz Jan Kanty 2 (+66,13 mln t). Zasoby wzrosły także w wyniku zatwierdzenia dodatków do dokumentacji geologicznych dla trzech złóż (+268,10 mln t): Brzeziny (+7,49 mln t), Jankowice (+180,23 mln t), Kazimierz-Juliusz (+80,38 mln t). Przyrost zasobów bilansowych wykazany został także w operatach ewidencyjnych złóż (+211,76 mln t): Byczyna (+123,49 mln t) oraz Knurów (+88,27 mln t) i związany był z opracowaniem nowych dodatków do projektów zagospodarowania złóż. Do ubytku zasobów przyczyniło się skreślenie z bilansu pięciu złóż (–190,91 mln t): – w obrębie DZW złóż Nowa Ruda (rej.Lech) (–32,10 mln t) i Nowa Ruda (rej.Wacław) (–83,89 mln t); – w obrębie GZW złóż Barbara-Chorzów 1 (–20,88 mln t), Jan Kanty 1 (–49,60 mln t) oraz Libiąż III (–4,44 mln t). Zasoby zmniejszyły się także w wyniku zatwierdzenia dodatków do dokumentacji geologicznych złóż (–416,99 mln t): Barbara-Chorzów (–18,59 mln t), Brzezinka 2 (–92,72 mln t), Bytom I (–19,12 mln t), Bzie-Dębina 1 (–270,80 mln t), LZW – obszar K-3 (–15,76 mln t). Do ubytku zasobów zaliczyć należy również wydobycie i straty.

W 2014 r. zasoby bilansowe rozpoznane szczegółowo (w kategoriach A, B, C₁) wyniosły 21 604,57 mln t i stanowiły 41,6 % łącznej sumy udokumentowanych zasobów bilansowych.

Zasoby przemysłowe kopalń, ustalone w projektach zagospodarowania złoża (pzz), wynoszą 3 763,62 mln t i w stosunku do roku ubiegłego zmniejszyły się o 75,91 mln t w wyniku wydobycia i strat oraz opracowania nowych projektów zagospodarowania złóż i dodatków do pzz. Zasoby przemysłowe określane są obecnie w nawiązaniu do czasu trwania poszczególnych koncesji na wydobywanie kopaliny, więc ich rzeczywista ilość w niektórych złożach może być znacznie większa.

Aktualizacja wielkości bazy zasobów przemysłowych będzie systematycznie dokonywana w projektach zagospodarowania złóż.

Wydobycie węgla kamiennego w 2014 r., według materiałów przekazanych do bilansu przez użytkowników złóż węgla kamiennego, wyniosło 65 969 tys. t. W stosunku do poprzedniego roku, wydobycie węgla kamiennego było mniejsze o 2 430 tys. t.

Na wykresie przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia węgla kamiennego w Polsce w latach 1989-2014.

W GZW występuje pełna gama typów technologicznych węgli kamiennych: od węgli energetycznych typu 31 do węgli koksowych typu 37, a w śladowych ilościach (głównie w DZW) obecny jest również antracyt (typ 42). Średnie zawartości popiołu w złożach GZW wahają się w granicach od 4,16 do 62 %, a siarki całkowitej 0,4-64 %, natomiast w DZW: od 10,1 do 38,77 % popiołu i 0,69-1,61 % siarki całkowitej. W LZW występują głównie węgle energetyczne, aż do węgli gazowo-koksowych typów 31-34. Zawartość popiołu w złożach LZW wynosi średnio 6,15-18,11 %, a średnie zawartości siarki całkowitej w poszczególnych złożach wynoszą od 1,35 do 3,12 %.

Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.

Tabela 2. Wykaz złóż węgla kamiennego – tys. t

Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński

⁽¹⁾Jureczka J., Zdanowski A., Ihnatowicz A., Krieger W., Wilk S., 2011 – Węgiel kamienny. W: Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31 XII 2009 r. (red. S. Wołkowicz, T. Smakowski, S. Speczik): 51-62. PIG-PIB, Warszawa.

2013

Złoża węgla kamiennego w Polsce należą do euroamerykańskiej karbońskiej prowincji węglonośnej, która w Europie tworzy dwa pasma zagłębi: paraliczne powstałe w zapadlisku na przedpolu fałdowań górotwórczych i limniczne powstałe w bezodpływowych kotlinach i zapadliskach śródgórskich. Złoża węgla kamiennego w Polsce występują w trzech zagłębiach (mapa). Wydobycie węgla kamiennego prowadzone jest obecnie w dwóch z nich: Górnośląskim Zagłębiu Węglowym (GZW) oraz w Lubelskim Zagłębiu Węglowym (LZW). Na terenie trzeciego – Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego (DZW), siedem złóż, eksploatowanych w przeszłości, obecnie jest zaniechanych.

Górnośląskie Zagłębie Węglowe jest głównym zagłębiem Polski. Za wyjątkiem jednej, tu zlokalizowane są obecnie wszystkie czynne kopalnie. Powierzchnia Górnośląskiego Zagłębia Węglowego w granicach Polski szacowana jest na około 5 600 km². Obecnie, 80,1 % udokumentowanych zasobów bilansowych polskich węgli kamiennych występuje w GZW.

W Lubelskim Zagłębiu Węglowym działa jedna kopalnia – Bogdanka. Rozpoznanie LZW, a w szczególności stan poznania jego granic, nie uległ zmianie i jest stosunkowo słaby. Przyjmuje się około 9 100 km² jako obszar o zdefiniowanych perspektywach złożowych. Pierwsza czynna w LZW kopalnia węgla eksploatuje złoże o powierzchni około 77 km², co stanowi 0,8 % obszaru całego zagłębia.

W Dolnośląskim Zagłębiu Węglowym eksploatację węgla kamiennego zakończono w 2000 r., kiedy zaniechano wydobycia z kopalni Nowa Ruda (pole Słupiec). Powodem zaniechania eksploatacji złóż z tego zagłębia były trudne warunki geologiczno-górnicze, powodujące nierentowność wydobycia. Zasoby odpowiadające parametrom zasobów bilansowych, a występujące w obszarach złóż zaniechanych, zostały zaliczone do zasobów pozabilansowych, których wielkość oszacowana była na około 369 mln t. W 2011 r. wykonana została na zlecenie Ministra Środowiska „Weryfikacja zasobów węgla kamiennego w złożach zlikwidowanych kopalń wraz z przeliczeniem ich zasobów w oparciu o obowiązujące kryteria bilansowości”, w ramach której wykonano m.in. dodatki do dokumentacji geologicznych dla siedmiu złóż DZW. W wyniku weryfikacji, większość dotychczasowych zasobów pozabilansowych przeklasyfikowano do zasobów bilansowych. Obecnie geologiczne zasoby bilansowe tego zagłębia wynoszą 359,72 mln t.

Ze względu na specyfikę budowy geologicznej oraz różnice w rozpoznaniu geologicznym i zagospodarowaniu górniczym, głębokość oceny perspektyw zasobowych w zagłębiach węglowych w Polsce jest zróżnicowana i wynosi: w DZW 1 600 m, w GZW 1 250/1 300-1 500 m, a w LZW 1 250 m⁽¹⁾. Łącznie zasoby prognostyczne węgla kamiennego w Polsce wg stanu na 31.XII.2009 r. wynosiły 20 041,7 mln t, a zasoby perspektywiczne 31 652,7 mln t. W GZW zasoby prognostyczne wynosiły 9 193,4 mln t (w tym 1 081,2 mln t węgle energetyczne, a 8 112,2 mln t węgle koksowe), zasoby perspektywiczne natomiast: – w interwale głębokości 1 000-1 250 m 8 060,6 mln t (w tym 4 276,5 mln t węgle energetyczne, a 3 784,1 mln t węgle koksowe); – do głębokości 1 250/1 300 m 17 472,4 mln t (odpowiednio 14 880,3 mln t oraz 2 592,1 mln t). W LZW zasoby prognostyczne wynosiły 10 847,7 mln t, a zasoby perspektywiczne 5 887,6 mln t. W DZW za zasoby prognostyczne uznać można tylko zasoby o wielkości 0,39 mln t skreślonego z „Bilansu zasobów…” złoża Heddi, natomiast za zasoby perspektywiczne – zasoby w obszarach na przedłużeniu pól eksploatacyjnych kopalń rejonu Wałbrzycha i Nowej Rudy – wynoszą one 232 mln t.

Udokumentowane zasoby bilansowe złóż węgla kamiennego wg stanu na 31.12.2013 r. wynoszą 51 414 mln t. Prawie ¾ zasobów to węgle energetyczne, ¼ to węgle koksujące, a inne typy węgli stanowią poniżej 2 % wszystkich zasobów węgla. Zasoby złóż zagospodarowanych stanowią obecnie 37,9 % zasobów bilansowych i wynoszą 19 485 mln t. W 2013 r. ilość złóż wzrosła o 5 nowych złóż w GZW: Anna 1, Brzezinka 1, Dąb, Oświęcim-Polanka 1, Śmiłowice.

Geologiczne i przemysłowe zasoby węgla kamiennego, strukturę ich rozpoznania, charakterystykę jakościową zasobów, a także stopień zagospodarowania złóż dla całego kraju przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Węgle kamienne (cały kraj) – mln t

W ogólnym stanie bilansowych zasobów geologicznych złóż węgla kamiennego, w stosunku do 2012 r., nastąpił wzrost o 3 188,87 mln t, który spowodowany został przede wszystkim udokumentowaniem pięciu nowych złóż (2 286,52 mln t): Anna 1 (1,43 mln t), Brzezinka 1 (152,26 mln t), Dąb (1 085,87 mln t), Oświęcim-Polanka 1 (534,00 mln t) oraz Śmiłowice (512,96 mln t). Ponadto, zasoby wzrosły w wyniku zatwierdzenia dodatków do dokumentacji geologicznych dla siedmiu złóż (1 194,62 mln t): Anna (5,91 mln t), Bzie-Dębina 1-Zachód (46,52 mln t), Chudów-Paniowy 1 (162,71 mln t), LZW – obszar K-3 (69,41 mln t), LZW – obszar K-6 i K-7 (269,62 mln t), Oświęcim-Polanka (278,95 mln t), Zator (361,50 mln t). W złożach, w których nastąpił ubytek zasobów, zasoby zmniejszyły się przede wszystkim w wyniku zatwierdzenia/przyjęcia zawiadomieniem dodatków do dokumentacji geologicznych złóż (–191,71 mln t): Brzezinka (–87,25 mln t), Byczyna (–0,28 mln t), Knurów (–1,96 mln t), Libiąż-Janina (–6,67 mln t), Mikołów (–95,55 mln t). W 2013 r. skreślone zostało z bilansu złoże Libiąż-Dąb (–11,37 mln t). Do ubytku zasobów zaliczyć należy również wydobycie i straty.

W 2013 r. zasoby bilansowe rozpoznane szczegółowo (w kategoriach A, B, C₁) wyniosły 21 186,74 mln t i stanowiły 41,2 % łącznej sumy udokumentowanych zasobów bilansowych.

Zasoby przemysłowe kopalń, ustalone w projektach zagospodarowania złoża (pzz), wynoszą 3 839,63 mln t i w stosunku do roku ubiegłego zmniejszyły się o 370,96 mln t w wyniku wydobycia i strat oraz opracowania nowych projektów zagospodarowania złóż i dodatków do pzz. Zasoby przemysłowe określane są obecnie w nawiązaniu do czasu trwania poszczególnych koncesji na wydobywanie kopaliny, więc ich rzeczywista ilość w niektórych złożach może być znacznie większa.

Aktualizacja wielkości bazy zasobów przemysłowych będzie systematycznie dokonywana w projektach zagospodarowania złóż.

Wydobycie węgla kamiennego w 2013 r., według materiałów przekazanych do bilansu przez użytkowników złóż węgla kamiennego, wyniosło 68 399 tys. t. W stosunku do poprzedniego roku, wydobycie węgla kamiennego było mniejsze o 2 940 tys. t.

Na wykresie przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia węgla kamiennego w Polsce w latach 1989-2013.

W GZW występuje pełna gama typów technologicznych węgli kamiennych: od węgli energetycznych typu 31 do węgli koksowych typu 37, a w śladowych ilościach (głównie w DZW) obecny jest również antracyt (typ 42). Średnie zawartości popiołu wahają się w granicach od 11 do 17 %, a siarki całkowitej 0,59-2,3 %. W LZW występują głównie węgle energetyczne, aż do węgli gazowo-koksowych typów 31-34. Zawartość popiołu wynosi średnio 14,63 %, a średnie zawartości siarki całkowitej wynoszą w poszczególnych złożach od 1,21 do 1,46 %.

Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.

Tabela 2. Wykaz złóż węgla kamiennego – tys. t

Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński

⁽¹⁾ J. Jureczka i inni, 2011 – „Węgiel kamienny” w „Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31 XII 2009 r.” pod red. S. Wołkowicz, T. Smakowski, S. Speczik. PIG-PIB Warszawa.

2012

Złoża węgla kamiennego w Polsce należą do euroamerykańskiej karbońskiej prowincji węglonośnej, która w Europie tworzy dwa pasma zagłębi: paraliczne powstałe w zapadlisku na przedpolu fałdowań górotwórczych i limniczne powstałe w bezodpływowych kotlinach i zapadliskach śródgórskich. Złoża węgla kamiennego w Polsce występują w trzech zagłębiach (mapa). Wydobycie węgla kamiennego prowadzone jest obecnie w dwóch z nich: Górnośląskim Zagłębiu Węglowym (GZW) oraz w Lubelskim Zagłębiu Węglowym (LZW). Na terenie trzeciego – Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego (DZW), siedem złóż, eksploatowanych w przeszłości, obecnie jest zaniechanych.

Górnośląskie Zagłębie Węglowe jest głównym zagłębiem Polski. Za wyjątkiem jednej, tu zlokalizowane są obecnie wszystkie czynne kopalnie. Powierzchnia Górnośląskiego Zagłębia Węglowego w granicach Polski szacowana jest na około 5 600 km². Złoża eksploatowane zajmują aktualnie około 1 106 km² (czyli około 20 % powierzchni), złoża rezerwowe o zasobach rozpoznanych szczegółowo (w kategorii C₁) zajmują 622 km² (11 %), złoża rezerwowe o zasobach rozpoznanych wstępnie (kat. C₂ i D) – 515 km² (9 %), a złoża wyeksploatowane lub zaniechane – 842 km² (15 %). Około 23 % powierzchni (1 291 km²) zajmują obszary perspektywiczne, gdzie oszacowano zasoby występujące w strefie głębokości do ok. 1 250-1 300 m. Pozostałą część zagłębia zajmują głównie obszary o zasobach prognostycznych i o nadkładzie większym od 1 000 m oraz peryferyjne części zagłębia bez perspektyw zasobowych. Obecnie, 80,1 % udokumentowanych zasobów bilansowych polskich węgli kamiennych występuje w GZW.

W Lubelskim Zagłębiu Węglowym działa jedna kopalnia – Bogdanka. Rozpoznanie LZW, a w szczególności stan poznania jego granic, nie uległ zmianie i jest stosunkowo słaby. Przyjmuje się około 9 100 km² jako obszar o zdefiniowanych perspektywach złożowych. Złoża udokumentowane zajmują obszar ok. 1 000 km2. Pierwsza czynna w LZW kopalnia węgla eksploatuje złoże o powierzchni około 77 km², co stanowi 0,8 % obszaru całego zagłębia. Złoża rezerwowe rozpoznane szczegółowo zajmują obszar ok. 300 km², a złoża rozpoznane wstępnie – ok. 600 km². Obszary prognostyczne i perspektywiczne w LZW zajmują powierzchnię 4 730 km². Zasoby bilansowe węgli w LZW, stanowią około 19,2 % polskich zasobów bilansowych węgla kamiennego.

W Dolnośląskim Zagłębiu Węglowym eksploatację węgla kamiennego zakończono w 2000 r., kiedy zaniechano wydobycia z kopalni Nowa Ruda (pole Słupiec). Powodem zaniechania eksploatacji złóż z tego zagłębia były trudne warunki geologiczno-górnicze, powodujące nierentowność wydobycia. Zasoby odpowiadające parametrom zasobów bilansowych, a występujące w obszarach złóż zaniechanych, zostały zaliczone do zasobów pozabilansowych, których wielkość oszacowana była na około 369 mln t. W 2011 r. wykonana została na zlecenie Ministra Środowiska „Weryfikacja zasobów węgla kamiennego w złożach zlikwidowanych kopalń wraz z przeliczeniem ich zasobów w oparciu o obowiązujące kryteria bilansowości”, w ramach której wykonano m.in. dodatki do dokumentacji geologicznych dla 7 złóż DZW. W wyniku weryfikacji, większość dotychczasowych zasobów pozabilansowych przeklasyfikowano do zasobów bilansowych. Obecnie geologiczne zasoby bilansowe tego zagłębia wynoszą 359,72 mln t.

Ze względu na specyfikę budowy geologicznej oraz różnice w rozpoznaniu geologicznym i zagospodarowaniu górniczym, głębokość oceny perspektyw zasobowych w zagłębiach węglowych w Polsce jest zróżnicowana i wynosi: w DZW 1 600 m, w GZW 1 250/1 300-1 500 m, a w LZW 1 250 m⁽¹⁾. Łącznie zasoby prognostyczne węgla kamiennego w Polsce wg stanu na 31.XII.2009 r. wynosiły 20 041,7 mln t, a zasoby perspektywiczne 31 652,7 mln t. W GZW zasoby prognostyczne wynosiły 9 193,4 mln t (w tym 1 081,2 mln t węgle energetyczne, a 8 112,2 mln t węgle koksowe), zasoby perspektywiczne natomiast: – w interwale głębokości 1 000-1 250 m 8 060,6 mln t (w tym 4 276,5 mln t wegle energetyczne, a 3 784,1 mln t węgle koksowe); – do głębokości 1 250/1 300 m 17 472,4 mln t (odpowiednio 14 880,3 mln t oraz 2 592,1 mln t). W LZW zasoby prognostyczne wynosiły 10 847,7 mln t, a zasoby perspektywiczne 5 887,6 mln t. W DZW za zasoby prognostyczne uznać można tylko zasoby o wielkości 0,39 mln t skreślonego z „Bilansu zasobów…” złoża Heddi, natomiast za zasoby perspektywiczne zasoby w obszarach na przedłużeniu pól eksploatacyjnych kopalń rejonu Wałbrzycha i Nowej Rudy – wynoszą one 232 mln t.

Udokumentowane zasoby bilansowe złóż węgla kamiennego wg stanu na 31.12.2012 rok wynoszą 48 226 mln t. Prawie ¾ zasobów to węgle energetyczne, ¼ to węgle koksujące, a inne typy węgli stanowią poniżej 2 % wszystkich zasobów węgla. Zasoby złóż zagospodarowanych stanowią obecnie 39,7 % zasobów bilansowych i wynoszą 19 131 mln t.

Geologiczne i przemysłowe zasoby węgla kamiennego, strukturę ich rozpoznania, charakterystykę jakościową zasobów, a także stopień zagospodarowania złóż dla całego kraju przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Węgle kamienne (cały kraj) – mln t

W ogólnym stanie zasobów geologicznych złóż węgla kamiennego, w stosunku do 2011 roku nastąpił spadek zasobów bilansowych o 315,23 mln t. Głównym powodem tego ubytku było uwzględnienie, pominiętych dotychczas w bilansie, a zatwierdzonych w 2004 r. sześciu dodatków do dokumentacji, wykonanych na zlecenie Ministra Środowiska w ramach opracowania – „Weryfikacja zasobów niezagospodarowanych złóż węgla kamiennego w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym” – etap II, obejmującego w sumie 16 złóż. Ubytek z tego tytułu geologicznych zasobów bilansowych wyniósł 934,29 mln t. Zmniejszeniu uległy zasoby złóż: Anna-Pole Południowe, Studzienice, Oświęcim-Polanka, Ćwiklice i Dankowice (dotychczas jako złoże Silesia-Dankowice-Jawiszowice) oraz skreślone z bilansu zostało złoże Rybnik-Jastrzębie (pole rezerwowe). Na ubytek zasobów miało wpływ również wydobycie i straty. Ubytek zasobów zrekompensowany został przyrostami zasobów, spowodowanymi głównie udokumentowaniem dwóch nowych złóż: Imielin-Południe (196,78 mln t) i Morcinek 1 (591,37 mln t).

W 2012 r. zasoby bilansowe rozpoznane szczegółowo (w kategoriach A, B, C₁) wyniosły 20 213,62 mln t i stanowiły 41,9 % łącznej sumy udokumentowanych zasobów bilansowych.

Zasoby przemysłowe kopalń, ustalone w projektach zagospodarowania złoża, wynoszą 4 210,59 mln t i w stosunku do roku ubiegłego wzrosły o 32,14 mln t. Zasoby te określono w nawiązaniu do czasu trwania poszczególnych koncesji na wydobywanie kopaliny, więc ich rzeczywista ilość w niektórych złożach może być znacznie większa.

Aktualizacja wielkości bazy zasobów przemysłowych będzie systematycznie dokonywana w projektach zagospodarowania złóż.

Wydobycie w 2012 r., według materiałów przekazanych do bilansu przez użytkowników złóż węgla kamiennego, wyniosło 71 339 tys. t. W stosunku do roku poprzedniego wydobycie węgla kamiennego wzrosło o 3 702 tys. t.

Na wykresie przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia węgla kamiennego w Polsce w latach 1989-2012.

W GZW występuje pełna gama typów technologicznych węgli kamiennych: od węgli energetycznych typu 31 do węgli koksowych typu 37, a w śladowych ilościach obecny jest również antracyt (typ 42). Średnie zawartości popiołu wahają się w granicach 11 do 17 %, a siarki całkowitej 0,59-2,3 %. W LZW występują głównie węgle energetyczne, aż do węgli gazowo-koksowych typów 31-34. Zawartość popiołu wynosi średnio 14,63 %, a średnie zawartości siarki całkowitej wynoszą w poszczególnych złożach od 1,21 do 1,46 %.

Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.

Tabela 2. Wykaz złóż węgla kamiennego – tys. t

Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński

2011

Złoża węgla kamiennego w Polsce należą do euroamerykańskiej karbońskiej prowincji węglonośnej, która w Europie tworzy dwa pasma zagłębi: paraliczne powstałe w zapadlisku na przedpolu fałdowań górotwórczych i limniczne powstałe w bezodpływowych kotlinach i zapadliskach śródgórskich. Złoża węgla kamiennego w Polsce występują w trzech zagłębiach (mapa). Wydobycie węgla kamiennego prowadzone jest obecnie w dwóch z nich: Górnośląskim Zagłębiu Węglowym (GZW) oraz w Lubelskim Zagłębiu Węglowym (LZW). Na terenie trzeciego – Dolnośląskiego Zagłębia Węglowego (DZW), siedem złóż, eksploatowanych w przeszłości, obecnie jest zaniechanych.

Górnośląskie Zagłębie Węglowe jest głównym zagłębiem Polski. Za wyjątkiem jednej, tu zlokalizowane są obecnie wszystkie czynne kopalnie. Powierzchnia Górnośląskiego Zagłębia Węglowego w granicach Polski szacowana jest na około 5 600 km². Złoża eksploatowane zajmują aktualnie około 1 106 km² (czyli około 20 % powierzchni), złoża rezerwowe o zasobach rozpoznanych szczegółowo (w kategorii C₁) zajmują 622 km² (11 %), złoża rezerwowe o zasobach rozpoznanych wstępnie (kat. C₂ i D) – 515 km² (9 %), a złoża wyeksploatowane lub zaniechane – 842 km² (15 %). Około 23 % powierzchni (1 291 km²) zajmują obszary perspektywiczne, gdzie oszacowano zasoby występujące w strefie głębokości do ok. 1 250-1 300 m. Pozostałą część zagłębia zajmują głównie obszary o zasobach prognostycznych i o nadkładzie większym od 1 000 m oraz peryferyjne części zagłębia bez perspektyw zasobowych. Obecnie, 80,2 % udokumentowanych zasobów bilansowych polskich węgli kamiennych występuje w GZW.

W Lubelskim Zagłębiu Węglowym działa jedna kopalnia – Bogdanka. Rozpoznanie LZW, a w szczególności stan poznania jego granic, nie uległ zmianie i jest stosunkowo słaby. Przyjmuje się około 9 100 km² jako obszar o zdefiniowanych perspektywach złożowych. Złoża udokumentowane zajmują obszar 1 022 km². Pierwsza czynna w LZW kopalnia węgla eksploatuje złoże o powierzchni około 77 km², co stanowi 0,8 % obszaru całego zagłębia. Złoża rezerwowe rozpoznane szczegółowo zajmują obszar 339 km², a złoża rozpoznane wstępnie – 606 km². Obszary prognostyczne i perspektywiczne w LZW zajmują powierzchnię 4 730 km². Zasoby bilansowe węgli w LZW, stanowią około 20,9 % polskich zasobów bilansowych węgla kamiennego.

W Dolnośląskim Zagłębiu Węglowym eksploatację węgla kamiennego zakończono w 2000 r., kiedy zaniechano wydobycia z kopalni Nowa Ruda (pole Słupiec). Powodem zaniechania eksploatacji złóż z tego zagłębia były trudne warunki geologiczno-górnicze, powodujące nierentowność wydobycia. Zasoby odpowiadające parametrom zasobów bilansowych, a występujące w obszarach złóż zaniechanych, zostały zaliczone do zasobów pozabilansowych, których wielkość oszacowana była na około 369 mln t. W 2011 r. wykonana została na zlecenie Ministra Środowiska „Weryfikacja zasobów węgla kamiennego w złożach zlikwidowanych kopalń wraz z przeliczeniem ich zasobów w oparciu o obowiązujące kryteria bilansowości”, w ramach której wykonano m.in. dodatki do dokumentacji geologicznych dla 7 złóż DZW. W wyniku weryfikacji, większość dotychczasowych zasobów pozabilansowych przeklasyfikowano do zasobów bilansowych. Obecnie geologiczne zasoby bilansowe tego zagłębia wynoszą 359,72 mln t.

Ze względu na specyfikę budowy geologicznej oraz różnice w rozpoznaniu geologicznym i zagospodarowaniu górniczym, głębokość oceny perspektyw zasobowych w zagłębiach węglowych w Polsce jest zróżnicowana i wynosi: w DZW 1 600 m, w GZW 1 250/1 300-1 500 m, a w LZW 1 250 m⁽¹⁾. Łącznie zasoby prognostyczne węgla kamiennego w Polsce wg stanu na 31.XII.2009 r. wynosiły 20 041,7 mln t, a zasoby perspektywiczne 31 652,7 mln t. W GZW zasoby prognostyczne wynosiły 9 193,4 mln t (w tym 1 081,2 mln t węgle energetyczne, a 8 112,2 mln t węgle koksowe), zasoby perspektywiczne natomiast: – w interwale głębokości 1 000-1 250 m 8 060,6 mln t (w tym 4 276,5 mln t wegle energetyczne, a 3 784,1 mln t węgle koksowe); – do głębokości 1 250/1 300 m 17 472,4 mln t (odpowiednio 14 880,3 mln t oraz 2 592,1 mln t). W LZW zasoby prognostyczne wynosiły 10 847,7 mln t, a zasoby perspektywiczne 5 887,6 mln t. W DZW za zasoby prognostyczne uznać można tylko zasoby o wielkości 0,39 mln t skreślonego z „Bilansu zasobów…” złoża Heddi, natomiast za zasoby perspektywiczne zasoby w obszarach na przedłużeniu pól eksploatacyjnych kopalń rejonu Wałbrzycha i Nowej Rudy – wynoszą one 232 mln t.

Udokumentowane zasoby bilansowe złóż węgla kamiennego wg stanu na 31.12.2011 rok wynoszą 48 541 mln t. Prawie ¾ zasobów to węgle energetyczne, ¼ to węgle koksujące, a inne typy węgli stanowią około 2 % wszystkich zasobów węgla. Zasoby złóż zagospodarowanych stanowią obecnie 36,3 % zasobów bilansowych i wynoszą 17 606 mln t.

Geologiczne i przemysłowe zasoby węgla kamiennego, strukturę ich rozpoznania, charakterystykę jakościową zasobów, a także stopień zagospodarowania złóż dla całego kraju przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Węgle kamienne (cały kraj) – mln t

W ogólnym stanie zasobów geologicznych złóż węgla kamiennego, w stosunku do 2010 roku nastąpił bardzo duży przyrost zasobów bilansowych o 3 396,98 mln t. Powodem tego była, wykonana w 2011 r. na zlecenie Ministra Środowiska – „Weryfikacja zasobów węgla kamiennego w złożach zlikwidowanych kopalń wraz z przeliczeniem ich zasobów w oparciu o obowiązujące kryteria bilansowości”. W ramach tego tematu wykonane zostały dodatki do dokumentacji geologicznych dla 38 złóż węgla kamiennego, występujących w zagłębiach: Górnośląskim i Dolnośląskim. Przyrost z tego tytułu geologicznych zasobów bilansowych wyniósł 3 307,56 mln t., w tym: w GZW – 2 947,84 mln t, a w LZW – 359,72 mln t. Według obowiązujących w 2011 r. kryteriów bilansowości – dotychczasowe zasoby węgla, zaliczone wskutek restrukturyzacji przemysłu węglowego do zasobów pozabilansowych, obecnie zaliczono do zasobów bilansowych.

Na przyrost zasobów miało także wpływ udokumentowanie w 2011 r. czterech nowych złóż węgla kamiennego: Barbara-Chorzów 1 (z geologicznymi zasobami bilansowymi: 20,88 mln t), Jan Kanty 1 (49,60 mln t), Kazimierz-Juliusz 1 (61,18 mln t) i Żory-Warszowice (151,92 mln t).

Na ubytek zasobów złożyło się głównie wydobycie.

W 2011 r. zasoby bilansowe rozpoznane szczegółowo (w kategoriach A, B, C₁) wyniosły 19 614,46 mln t i stanowiły 40,4 % łącznej sumy udokumentowanych zasobów bilansowych.

Zasoby przemysłowe kopalń ustalone w projektach zagospodarowania złoża wynoszą 4 178,45 mln t i w stosunku do roku ubiegłego zmniejszyły się o 85,77 mln t. Zasoby te określono w nawiązaniu do czasu trwania poszczególnych koncesji na wydobywanie kopaliny, więc ich rzeczywista ilość w niektórych złożach może być znacznie większa.

Aktualizacja wielkości bazy zasobów przemysłowych będzie systematycznie dokonywana w projektach zagospodarowania złóż.

Wydobycie w 2011 r. według materiałów przekazanych do bilansu przez użytkowników złóż węgla kamiennego wyniosło 67 637 tys. t. W stosunku do roku poprzedniego wydobycie węgla kamiennego zmniejszyło się o 1 552 tys. t.

Na wykresie przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia węgla kamiennego w Polsce w latach 1989-2011.

W GZW występuje pełna gama typów technologicznych węgli kamiennych: od węgli energetycznych typu 31 do węgli koksowych typu 37, a w śladowych ilościach obecny jest również antracyt (typ 42). Średnie zawartości popiołu wahają się w granicach 11 do 17 %, a siarki całkowitej 0,59-2,3 %. W LZW występują głównie węgle energetyczne, aż do węgli gazowo-koksowych typów 31-34. Zawartość popiołu wynosi średnio 14,63 %, a średnie zawartości siarki całkowitej wynoszą w poszczególnych złożach od 1,21 do 1,46 %.

Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2. Dla złóż: „Jan Kanty” i „Jan Kanty 1” wykonane zostały i przyjęte w 2011 r. dwie wersje (wykonane przez różne podmioty gospodarcze) dokumentacji z innymi wielkościami zasobów geologicznych bilansowych. W tabeli 2 podane zostały zasoby z dokumentacji przyjętych w czerwcu 2011 r.

Tabela 2. Wykaz złóż węgla kamiennego – tys. t

Opracowali: Agnieszka Malon, Marcin Tymiński

⁽¹⁾ J. Jureczka i inni, 2011 – „Węgiel kamienny” w „Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31 XII 2009 r.” pod red. S. Wołkowicz, T. Smakowski, S. Speczik. PIG-PIB Warszawa.