2022
Informacje ogólne i występowanie
Podstawowym surowcem do sporządzania mas formierskich i rdzeniowych (do 90% tych mas), służących do wykonywania odlewów staliwnych, żeliwnych oraz odlewów ze stopów metali są piaski kwarcowe (SiO2>96%) z małą ilością zanieczyszczeń alkalicznych, które charakteryzują się wysoką temperaturą spiekania. Do odlewów staliwnych piaski formierskie powinny posiadać temperaturę spiekania 1 400°C, do żeliwnych – 1 350°C i do odlewów z metali nieżelaznych – 1 200°C. W zależności od ilości spoiwa i zawartości węglanów wyróżnia się dwa rodzaje piasków formierskich: piaski kwarcowe czyste oraz piaski o lepiszczu naturalnym. Surowiec z niektórych złóż piasków formierskich nadaje się również do innych zastosowań. Czyste piaski kwarcowe stosowane są jako piaski szklarskie, bywają także stosowane jako piaski budowlane i drogowe.
W Polsce złoża piasków formierskich występują głównie w centralnej i południowej części kraju w utworach czwartorzędowych, mioceńskich, kredowych, a także w utworach starszych: jurajskich i triasowych i najczęściej tworzą formy pokładowe (mapa). W okolicach Częstochowy piaski formierskie o lepiszczu naturalnym występują w formach krasowych rozwiniętych w wapieniach jurajskich i tworzą małe złoża piasków naturalnych o zmiennej grubości. Drobno- i średnioziarniste piaski i piaskowce jury dolnej występują w rejonie między Gorzowem Śląskim a Żarkami. W okolicach Szydłowca, Wąchocka, Skarżyska-Kamiennej i Jagodna, a także w rejonie Opoczna i Iłży są to słabo zwięzłe piaskowce, rzadziej luźne piaski należące do jury środkowej. Piaski formierskie kredowe znane są głównie z niecki tomaszowskiej (występują tutaj obok piasków szklarskich) oraz z Dolnego Śląska, z Niecki Bolesławieckiej i okolic Krzeszówka. Piaski mioceńskie reprezentowane przez utwory pochodzenia lądowego występują w rejonie Konina, na obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich oraz na Pomorzu, a piaski pochodzenia morskiego znane są z Wyżyny Lubelskiej. W Polsce północnej występują głównie czwartorzędowe piaski wydmowe lub akumulacyjnych tarasów wodnolodowcowych.
Zasoby i wydobycie
Geologiczne zasoby bilansowe piasków formierskich zmniejszyły się o 1,04 mln t w porównaniu do ubiegłego roku i wyniosły 296,38 mln t w 2022 r. Ubytek ten jest wynikiem eksploatacji. W 2022 r. nie zatwierdzono żadnej dokumentacji geologicznej ani dodatku do dokumentacji geologicznej złoża piasków formierskich. Zasoby bilansowe zagospodarowanych złóż zostały rozpoznane szczegółowo w kategoriach A, B i C1 i wynoszą obecnie 45,21 mln t, co stanowi 15,25% wszystkich zasobów bilansowych tej kopaliny.
Stan rozpoznania zasobów piasków formierskich i stopień ich zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
Zasoby przemysłowe piasków formierskich zmalały o 1,08 mln t (o 5,66%) w stosunku do 2021 r. w wyniku eksploatacji i wyniosły 18,03 mln t.
Wydobycie piasków formierskich wyniosło 1 055,60 tys. t w 2022 r. i było mniejsze o 164,29 tys. t (13,47%) niż w ubiegłym roku, co zostało spowodowane spadkami wydobycia: o 137 tys. t (17%) w złożu Grudzeń-Las oraz o 41,44 tys. t (12%) w złożu Szczakowa. Nieco większą ilość kopaliny niż rok temu – o 14,15 tys. t (19%) – wydobyto ze złoża Zawisna II. Czwarty kolejny rok nie jest prowadzone wydobycie ze złoża Ludwików – Pole B, a drugi kolejny rok – ze złoża Ludwików Pole B-1, nadal też nie podjęto eksploatacji złoża Krzeszówek, mimo aktualnej koncesji wydobywczej.
Na figurze przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia piasków formierskich w Polsce w latach 1989-2022.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.
Zasoby prognostyczne piasków formierskich szacowane są wg stanu na 31.12.2018 r. na 289,56 mln t, w tym 37,44 mln t w woj. opolskim i 252,12 mln t w woj. śląskim*.
Opracowała: Agnieszka Malon
* Galos K., Lewicka E., 2020 – „Piaski formierskie (foundry sands), piaski dla odlewnictwa (moulding sands)”. W: „Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r.” (red. Szamałek K., Szuflicki M., Mizerski W.): 321-324. PIG-PIB, Warszawa.
2021
Informacje ogólne i występowanie
Podstawowym surowcem do sporządzania mas formierskich i rdzeniowych (do 90% tych mas), służących do wykonywania odlewów staliwnych, żeliwnych oraz odlewów ze stopów metali są piaski kwarcowe (SiO2>96%) z małą ilością zanieczyszczeń alkalicznych, które charakteryzują się wysoką temperaturą spiekania. Do odlewów staliwnych piaski formierskie powinny posiadać temperaturę spiekania 1 400°C, do żeliwnych – 1 350°C i do odlewów z metali nieżelaznych – 1 200°C. W zależności od ilości spoiwa i zawartości węglanów wyróżnia się dwa rodzaje piasków formierskich: piaski kwarcowe czyste oraz piaski o lepiszczu naturalnym. Surowiec z niektórych złóż piasków formierskich nadaje się również do innych zastosowań. Czyste piaski kwarcowe stosowane są jako piaski szklarskie, bywają także stosowane jako piaski budowlane i drogowe.
W Polsce złoża piasków formierskich występują głównie w centralnej i południowej części kraju w utworach czwartorzędowych, mioceńskich, kredowych, a także w utworach starszych: jurajskich i triasowych i najczęściej tworzą formy pokładowe (mapa). W okolicach Częstochowy piaski formierskie o lepiszczu naturalnym występują w formach krasowych rozwiniętych w wapieniach jurajskich i tworzą małe złoża piasków naturalnych o zmiennej grubości. Drobno- i średnioziarniste piaski i piaskowce jury dolnej występują w rejonie między Gorzowem Śląskim a Żarkami. W okolicach Szydłowca, Wąchocka, Skarżyska-Kamiennej i Jagodna, a także w rejonie Opoczna i Iłży są to słabo zwięzłe piaskowce, rzadziej luźne piaski należące do jury środkowej. Piaski formierskie kredowe znane są głównie z niecki tomaszowskiej (występują tutaj obok piasków szklarskich) oraz z Dolnego Śląska, z Niecki Bolesławieckiej i okolic Krzeszówka. Piaski mioceńskie reprezentowane przez utwory pochodzenia lądowego występują w rejonie Konina, na obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich oraz na Pomorzu, a piaski pochodzenia morskiego znane są z Wyżyny Lubelskiej. W Polsce północnej występują głównie czwartorzędowe piaski wydmowe lub akumulacyjnych tarasów wodnolodowcowych.
Zasoby i wydobycie
Geologiczne zasoby bilansowe piasków formierskich zmniejszyły się o 2,21 mln t w porównaniu do ubiegłego roku i wyniosły 297,42 mln t w 2021 r. Ubytek ten jest wynikiem wydobycia (–1,22 mln t) i zatwierdzenia dodatku nr 2 do dokumentacji geologicznej złoża Krzeszówek (woj. dolnośląskie; –1,07 mln t), zrekompensowanych niewielkimi przyrostami zasobów, związanymi z bieżącą eksploatacją. Zasoby złoża Krzeszówek zostały rozliczone w związku z udokumentowaniem w 2013 r. na części jego obszaru złoża piaskowca kwarcowego do produkcji piasków szklarskich i formierskich oraz piasku skaleniowo-kwarcowego Krzeszówek I. Zasoby bilansowe złóż zagospodarowanych zostały rozpoznane szczegółowo w kategoriach A, B i C1 i wynoszą obecnie 46,25 mln t, co stanowi 15,55% wszystkich zasobów bilansowych tej kopaliny.
Stan rozpoznania zasobów piasków formierskich i stopień ich zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
Zasoby przemysłowe piasków formierskich zmalały o 1,18 mln t (5,82%) w stosunku do 2020 r. w wyniku eksploatacji i wyniosły 19,08 mln t.
Wydobycie piasków formierskich wyniosło 1 219,89 tys. t w 2021 r. i było większe o 245,13 tys. t (25,15%) niż w ubiegłym roku, co zostało spowodowane wzrostem o 249,85 tys. t (ok. 50%) eksploatacji w złożu Grudzeń-Las. Podobną do zeszłorocznej ilość kopaliny wydobyto ze złóż: Szczakowa i Zawisna II, a eksploatacja złoża Ludwików Pole B-1 została wstrzymana. Trzeci kolejny rok nie jest prowadzone wydobycie ze złoża Ludwików – Pole B oraz nadal nie podjęto eksploatacji złoża Krzeszówek, mimo aktualnej koncesji wydobywczej.
Na figurze przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia piasków formierskich w Polsce w latach 1989-2021.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.
Zasoby prognostyczne piasków formierskich szacowane są wg stanu na 31.12.2018 r. na 289,56 mln t, w tym 37,44 mln t w woj. opolskim i 252,12 mln t w woj. śląskim*.
Opracowała: Agnieszka Malon
* Galos K., Lewicka E., 2020 – „Piaski formierskie (foundry sands), piaski dla odlewnictwa (moulding sands)”. W: „Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r.” (red. Szamałek K., Szuflicki M., Mizerski W.): 321-324. PIG-PIB, Warszawa.
2020
Informacje ogólne i występowanie
Podstawowym surowcem do sporządzania mas formierskich i rdzeniowych (do 90% tych mas), służących do wykonywania odlewów staliwnych, żeliwnych oraz odlewów ze stopów metali są piaski kwarcowe (SiO2>96%) z małą ilością zanieczyszczeń alkalicznych, które charakteryzują się wysoką temperaturą spiekania. Do odlewów staliwnych piaski formierskie powinny posiadać temperaturę spiekania 1 400°C, do żeliwnych – 1 350°C i do odlewów z metali nieżelaznych – 1 200°C. W zależności od ilości spoiwa i zawartości węglanów wyróżnia się dwa rodzaje piasków formierskich: piaski kwarcowe czyste oraz piaski o lepiszczu naturalnym. Surowiec z niektórych złóż piasków formierskich nadaje się również do innych zastosowań. Czyste piaski kwarcowe stosowane są jako piaski szklarskie, bywają także stosowane jako piaski budowlane i drogowe.
W Polsce złoża piasków formierskich występują głównie w centralnej i południowej części kraju w utworach czwartorzędowych, mioceńskich, kredowych, a także w utworach starszych: jurajskich i triasowych i najczęściej tworzą formy pokładowe (mapa). W okolicach Częstochowy piaski formierskie o lepiszczu naturalnym występują w formach krasowych rozwiniętych w wapieniach jurajskich i tworzą małe złoża piasków naturalnych o zmiennej grubości. Drobno- i średnioziarniste piaski i piaskowce jury dolnej występują w rejonie między Gorzowem Śląskim a Żarkami. W okolicach Szydłowca, Wąchocka, Skarżyska-Kamiennej i Jagodna, a także w rejonie Opoczna i Iłży są to słabo zwięzłe piaskowce, rzadziej luźne piaski należące do jury środkowej. Piaski formierskie kredowe znane są głównie z niecki tomaszowskiej (występują tutaj obok piasków szklarskich) oraz z Dolnego Śląska, z niecki bolesławieckiej i okolic Krzeszówka. Piaski mioceńskie reprezentowane przez utwory pochodzenia lądowego występują w rejonie Konina, na obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich oraz na Pomorzu, a piaski pochodzenia morskiego znane są z Wyżyny Lubelskiej. W Polsce północnej występują głównie czwartorzędowe piaski wydmowe lub akumulacyjnych tarasów wodnolodowcowych.
Zasoby i wydobycie
Geologiczne zasoby bilansowe piasków formierskich zmniejszyły się o blisko 1 mln t (996,69 tys. t) w stosunku do ubiegłego roku, w wyniku wydobycia oraz strat i wyniosły 299,63 mln t w 2020 r. Zasoby bilansowe złóż zagospodarowanych zostały rozpoznane szczegółowo w kategoriach A, B i C1 i wynoszą obecnie 47,39 mln t, co stanowi 15,8% wszystkich zasobów bilansowych tej kopaliny.
Stan rozpoznania zasobów piasków formierskich i stopień ich zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
Zasoby przemysłowe piasków formierskich zmalały o 0,98 mln t (4,61%) w stosunku do 2019 r. w wyniku eksploatacji oraz strat i wyniosły 20,26 mln t.
Wydobycie piasków formierskich wyniosło 974,76 tys. t w 2020 r. i było mniejsze o 283,78 tys. t (22,5%) niż w ubiegłym roku. Mniej piasków wydobyto ze złóż: Grudzeń-Las (o 229,56 tys. t), Szczakowa (o 104,64 tys. t) i Ludwików Pole B-1 (o 1,30 tys. t). Natomiast ponad 5-krotnie wzrosło wydobycie ze złoża Zawisna II (o 51,72 tys. t). Drugi rok wstrzymana jest eksploatacja złoża Ludwików – Pole B, od 2005 r. nie podjęto też eksploatacji złoża Krzeszówek, mimo aktualnej koncesji na wydobywanie.
Na figurze przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia piasków formierskich w Polsce w latach 1989-2020.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.
Zasoby prognostyczne piasków formierskich szacowane są wg stanu na 31.12.2018 r. na 289,56 mln t, w tym 37,44 mln t w woj. opolskim i 252,12 mln t w woj. śląskim*.
Opracowała: Agnieszka Malon
* Galos K., Lewicka E., 2020 – „Piaski formierskie (foundry sands), piaski dla odlewnictwa (moulding sands)”. W: „Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r.” (red. Szamałek K., Szuflicki M., Mizerski W.): 321-324. PIG-PIB, Warszawa.
2019
Informacje ogólne i występowanie
Podstawowym surowcem do sporządzania mas formierskich i rdzeniowych (do 90% tych mas), służących do wykonywania odlewów staliwnych, żeliwnych oraz odlewów ze stopów metali są piaski kwarcowe (SiO2>96%) z małą ilością zanieczyszczeń alkalicznych, które charakteryzują się wysoką temperaturą spiekania. Do odlewów staliwnych piaski formierskie powinny posiadać temperaturę spiekania 1 400°C, do żeliwnych – 1 350°C i do odlewów z metali nieżelaznych – 1 200°C. W zależności od ilości spoiwa i zawartości węglanów wyróżnia się dwa rodzaje piasków formierskich: piaski kwarcowe czyste oraz piaski o lepiszczu naturalnym. Surowiec z niektórych złóż piasków formierskich nadaje się również do innych zastosowań. Czyste piaski kwarcowe stosowane są jako piaski szklarskie, bywają także stosowane jako piaski budowlane i drogowe.
W Polsce złoża piasków formierskich występują głównie w centralnej i południowej części kraju w utworach czwartorzędowych, mioceńskich, kredowych, a także w utworach starszych: jurajskich i triasowych i najczęściej tworzą formy pokładowe (mapa). W okolicach Częstochowy piaski formierskie o lepiszczu naturalnym występują w formach krasowych rozwiniętych w wapieniach jurajskich i tworzą małe złoża piasków naturalnych o zmiennej grubości. Drobno- i średnioziarniste piaski i piaskowce jury dolnej występują w rejonie między Gorzowem Śląskim a Żarkami. W okolicach Szydłowca, Wąchocka, Skarżyska-Kamiennej i Jagodna, a także w rejonie Opoczna i Iłży są to słabo zwięzłe piaskowce, rzadziej luźne piaski należące do jury środkowej. Piaski formierskie kredowe znane są głównie z niecki tomaszowskiej (występują tutaj obok piasków szklarskich) oraz z Dolnego Śląska, z niecki bolesławieckiej i okolic Krzeszówka. Piaski mioceńskie reprezentowane przez utwory pochodzenia lądowego występują w rejonie Konina, na obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich oraz na Pomorzu, a piaski pochodzenia morskiego znane są z Wyżyny Lubelskiej. W Polsce północnej występują głównie czwartorzędowe piaski wydmowe lub akumulacyjnych tarasów wodnolodowcowych.
Zasoby i wydobycie
Geologiczne zasoby bilansowe piasków formierskich zmniejszyły się o 1,21 mln t w stosunku do ubiegłego roku, w wyniku wydobycia oraz strat i wyniosły w 2019 r. 300,63 mln t. Zasoby bilansowe złóż zagospodarowanych są rozpoznane szczegółowo w kategoriach A, B i C1 i wynoszą 48,39 mln t, co stanowi 16,1% wszystkich zasobów bilansowych.
Zasoby bilansowe złóż zagospodarowanych są rozpoznane szczegółowo w kategoriach A, B i C1 i wynoszą 49,60 mln t, co stanowi 16,4% wszystkich zasobów bilansowych.
Stan rozpoznania zasobów piasków formierskich i stopień ich zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
Zasoby przemysłowe piasków formierskich zmalały o 1,05 mln t (4,71%) w stosunku do 2018 r., w wyniku eksploatacji i strat oraz opracowania nowego projektu zagospodarowania złoża Zawisna II. Wykonanie nowego projektu zagospodarowania dla złoża Szczakowa spowodowało natomiast wzrost zasobów przemysłowych w tym złożu, mimo prowadzonej eksploatacji.
Wydobycie piasków formierskich wyniosło 1 258,54 tys. t w 2019 r. i było większe o 212,42 tys. t (20,3%), niż w ubiegłym roku. Jest to drugi rok wzrostu wydobycia, po wcześniejszych trzech kolejnych latach spadku. Więcej piasków wydobyto ze złóż: Szczakowa (o 169,81 tys. t), Grudzeń-Las (o 53,59 tys. t), Ludwików Pole B-1 (o 3,03 tys. t) oraz wznowiono eksploatację złoża Zawisna (11,44 tys. t). Ponownie, natomiast wstrzymano wydobycie ze złoża Ludwików – Pole B.
Na figurze przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia piasków formierskich w Polsce w latach 1989-2019.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.
Zasoby prognostyczne piasków formierskich szacowane są wg stanu na 31.12.2018 r. na 289,56 mln t, w tym 37,44 mln t w woj. opolskim i 252,12 mln t w woj. śląskim*.
Opracowała: Agnieszka Malon
* Galos K., Lewicka E., 2020 – „Piaski formierskie (foundry sands), piaski dla odlewnictwa (moulding sands)”. W: „Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r.” (red. Szamałek K., Szuflicki M., Mizerski W.): 321-324. PIG-PIB, Warszawa.
2018
Podstawowym surowcem do sporządzania mas formierskich i rdzeniowych (do 90% tych mas), służących do wykonywania odlewów staliwnych, żeliwnych oraz odlewów ze stopów metali są piaski kwarcowe (SiO2>96%) z małą ilością zanieczyszczeń alkalicznych, które charakteryzują się wysoką temperaturą spiekania. Do odlewów staliwnych piaski formierskie powinny posiadać temperaturę spiekania 1 400°C, do żeliwnych – 1 350°C i do odlewów z metali nieżelaznych – 1 200°C. W zależności od ilości spoiwa i zawartości węglanów wyróżnia się dwa rodzaje piasków formierskich: piaski kwarcowe czyste oraz piaski o lepiszczu naturalnym. Surowiec z niektórych złóż piasków formierskich nadaje się również do innych zastosowań. Czyste piaski kwarcowe stosowane są jako piaski szklarskie, bywają także stosowane jako piaski budowlane i drogowe.
W Polsce złoża piasków formierskich występują głównie w centralnej i południowej części kraju w utworach czwartorzędowych, mioceńskich, kredowych, a także w utworach starszych: jurajskich i triasowych i najczęściej tworzą formy pokładowe (mapa). W okolicach Częstochowy piaski formierskie o lepiszczu naturalnym występują w formach krasowych rozwiniętych w wapieniach jurajskich i tworzą małe złoża piasków naturalnych o zmiennej grubości. Drobno- i średnioziarniste piaski i piaskowce jury dolnej występują w rejonie między Gorzowem Śląskim a Żarkami. W okolicach Szydłowca, Wąchocka, Skarżyska-Kamiennej i Jagodna, a także w rejonie Opoczna i Iłży są to słabo zwięzłe piaskowce, rzadziej luźne piaski należące do jury środkowej. Piaski formierskie kredowe znane są głównie z niecki tomaszowskiej (występują tutaj obok piasków szklarskich) oraz z Dolnego Śląska, z niecki bolesławieckiej i okolic Krzeszówka. Piaski mioceńskie reprezentowane przez utwory pochodzenia lądowego występują w rejonie Konina, na obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich oraz na Pomorzu, a piaski pochodzenia morskiego znane są z Wyżyny Lubelskiej. W Polsce północnej występują głównie czwartorzędowe piaski wydmowe lub akumulacyjnych tarasów wodnolodowcowych.
Geologiczne zasoby bilansowe piasków formierskich zmniejszyły się o 1,13 mln t w stosunku do ubiegłego roku, w wyniku wydobycia oraz strat i wyniosły w 2018 r. 301,84 mln t. Na wniosek Marszałka Województwa Dolnośląskiego wykreślono z bilansu złoże Bolesław z zerowymi zasobami.
Zasoby bilansowe złóż zagospodarowanych są rozpoznane szczegółowo w kategoriach A, B i C1 i wynoszą 49,60 mln t, co stanowi 16,4% wszystkich zasobów bilansowych.
Stan rozpoznania zasobów piasków formierskich i stopień ich zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
Zasoby przemysłowe piasków formierskich wzrosły o 4,12 mln t (22,7%) w stosunku do 2017 r., mimo eksploatacji i strat, ze względu na formalne przywrócenie zasobów przemysłowych złóż Krzeszówek i Zawisna II. Dla złoża Krzeszówek utrzymana w mocy została koncesja na wydobywanie, natomiast na złoże Zawisna II wydana została w 2018 r. koncesja na eksploatację dla nowego użytkownika.
Wydobycie piasków formierskich wyniosło 1 046 tys. t w 2018 r. i było większe o 23,41 tys. t (2,2%), niż w ubiegłym roku. Jest to pierwszy rok niewielkiego wzrostu wydobycia, po trzech kolejnych latach jego spadku. Mniej piasków wydobyto ze złóż: Grudzeń-Las (o 19,82 tys. t) i Ludwików Pole B-1 (o 16,8 tys. t), zwiększono natomiast eksploatację ze złoża Szczakowa (o 47,49 tys. t) i wznowiono wydobycie ze złoża Ludwików – Pole B (12,54 tys. t).
Na figurze przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia piasków formierskich w Polsce w latach 1989-2018.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.
Opracowała: Agnieszka Malon
2017
Podstawowym surowcem do sporządzania mas formierskich i rdzeniowych, służących do wykonywania odlewów staliwnych, żeliwnych i odlewów ze stopów metali, są piaski, które charakteryzują się wysoką temperaturą spiekania. Do odlewów staliwnych piaski formierskie powinny posiadać temperaturę spiekania 1 400°C, do żeliwnych – 1 350°C i do odlewów z metali nieżelaznych – 1 200°C. W zależności od ilości spoiwa i zawartości węglanów wyróżnia się dwa rodzaje piasków formierskich: piaski kwarcowe czyste oraz piaski o lepiszczu naturalnym. Surowiec z niektórych złóż piasków formierskich nadaje się również do innych zastosowań. Czyste piaski kwarcowe stosowane są jako piaski szklarskie, bywają także stosowane jako piaski budowlane i drogowe.
W Polsce złoża piasków formierskich występują głównie w centralnej i południowej części kraju w utworach czwartorzędowych, mioceńskich, kredowych, a także w utworach starszych: jurajskich i triasowych i najczęściej tworzą formy pokładowe (mapa). W okolicach Częstochowy piaski formierskie o lepiszczu naturalnym występują w formach krasowych rozwiniętych w wapieniach jurajskich i tworzą małe złoża piasków naturalnych o zmiennej grubości. Drobno- i średnioziarniste piaski i piaskowce jury dolnej występują w rejonie między Gorzowem Śląskim a Żarkami. W okolicach Szydłowca, Wąchocka, Skarżyska-Kamiennej i Jagodna, a także w rejonie Opoczna i Iłży są to słabo zwięzłe piaskowce, rzadziej luźne piaski należące do jury środkowej. Piaski formierskie kredowe znane są głównie z niecki tomaszowskiej (występują tutaj obok piasków szklarskich) oraz z Dolnego Śląska, z niecki bolesławieckiej i okolic Krzeszówka. Piaski mioceńskie reprezentowane przez utwory pochodzenia lądowego występują w rejonie Konina, na obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich oraz na Pomorzu, a piaski pochodzenia morskiego znane są z Wyżyny Lubelskiej. W Polsce północnej występują głównie czwartorzędowe piaski wydmowe lub akumulacyjnych tarasów wodnolodowcowych.
W 2017 r. geologiczne zasoby bilansowe piasków formierskich zmniejszyły się o 2,67 mln t w stosunku do ubiegłego roku, w wyniku wydobycia i strat, i wyniosły 302,97 mln t. W nieeksploatowanym złożu Zawisna II zmniejszenie spowodowane było zatwierdzeniem dodatku nr 1 do dokumentacji geologicznej opracowanym w celu rozliczenia zasobów po zakończeniu eksploatacji.
Zasoby bilansowe złóż zagospodarowanych są rozpoznane szczegółowo w kategoriach A, B i C1 i wynoszą 49,21 mln t, co stanowi 16,2% wszystkich zasobów bilansowych.
Stan rozpoznania zasobów piasków formierskich i stopień ich zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
W 2017 r. zasoby przemysłowe piasków formierskich zmalały o 2,67 mln t w stosunku do 2016 r. z powodu wygaszenia koncesji na wydobycie ze złoża Zawisna II (–1,56 mln t) oraz w wyniku eksploatacji (–1,08 mln t) i strat. Wydobycie piasków formierskich w 2017 r. wyniosło 1 023 tys. t i było mniejsze o prawie 6 tys. t (5%) niż w ubiegłym roku. Mniej piasków wydobyto ze złoża Grudzeń-Las (o 56,05 tys. t) i Ludwików Pole B-1 (o 6,18 tys. t) oraz wstrzymana została eksploatacja złoża Ludwików – Pole B, zwiększono natomiast wydobycie ze złoża Szczakowa (o 8,97 tys. t).
Na figurze przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia piasków formierskich w Polsce w latach 1989-2017.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.
Opracowała: Agnieszka Malon
2016
Podstawowym surowcem do sporządzania mas formierskich i rdzeniowych, służących do wykonywania odlewów staliwnych, żeliwnych i odlewów ze stopów metali, są piaski, które charakteryzują się wysoką temperaturą spiekania. Do odlewów staliwnych piaski formierskie powinny posiadać temperaturę spiekania 1 400°C, dla żeliwnych – 1 350°C i dla odlewów z metali nieżelaznych – 1 200°C. W zależności od ilości spoiwa i zawartości węglanów wyróżnia się dwa rodzaje piasków formierskich: piaski kwarcowe czyste oraz piaski o lepiszczu naturalnym. Surowiec z niektórych złóż piasków formierskich nadaje się również do innych zastosowań. Czyste piaski kwarcowe stosowane są jako piaski szklarskie, bywają także stosowane jako piaski budowlane i drogowe.
W Polsce złoża piasków formierskich występują głównie w centralnej i południowej części kraju w utworach czwartorzędowych, mioceńskich, kredowych, a także w utworach starszych: jurajskich i triasowych (mapa); najczęściej tworzą formy pokładowe.
W okolicach Częstochowy piaski formierskie o lepiszczu naturalnym występują w formach krasowych rozwiniętych w wapieniach jurajskich, tworząc małe złoża piasków naturalnych o zmiennej grubości. Drobno- i średnioziarniste piaski i piaskowce jury dolnej występują w rejonie między Gorzowem Śląskim a Żarkami. W okolicach Szydłowca, Wąchocka, Skarżyska-Kamiennej i Jagodna, a także w rejonie Opoczna i Iłży, są to słabo zwięzłe piaskowce, rzadziej luźne piaski należące do jury środkowej.
Piaski formierskie kredowe znane są głównie z niecki tomaszowskiej (występują tutaj obok piasków szklarskich) oraz z Dolnego Śląska, z niecki bolesławieckiej i okolic Krzeszówka. Piaski mioceńskie reprezentowane przez utwory pochodzenia lądowego występują w rejonie Konina, na obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich oraz na Pomorzu, natomiast piaski pochodzenia morskiego znane są z Wyżyny Lubelskiej. W Polsce północnej występują głównie czwartorzędowe piaski wydmowe lub akumulacyjnych tarasów wodnolodowcowych.
W 2016 r. geologiczne zasoby bilansowe piasków formierskich wzrosły o 15,33 mln t w stosunku do ubiegłego roku i wyniosły 304,12 mln t. Wzrost zasobów spowodowany był zatwierdzeniem dodatku nr 3 do dokumentacji geologicznej złoża Szczakowa, który wykonano w związku z poszerzeniem granic tego złoża (+15 679,71 tys. t). Spadek zasobów związany był z wydobyciem (–1,08 mln t) i stratami.
Zasoby bilansowe złóż zagospodarowanych są rozpoznane szczegółowo w kategoriach A, B i C1 i wynoszą 51,88 mln t, co stanowi 17,1% wszystkich zasobów bilansowych.
Stan rozpoznania zasobów piasków formierskich i stopień ich zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
W 2016 r. zasoby przemysłowe piasków formierskich zmalały o 1,53 mln t w stosunku do 2015 r. w wyniku eksploatacji (–1,08 mln t) i strat. Spadki te zrekompensowane zostały przede wszystkim przez zatwierdzenie dodatku nr 6 do projektu zagospodarowania złoża Grudzeń-Las, w którym przeklasyfikowano 0,56 mln t zasobów nieprzemysłowych do przemysłowych. Wydobycie piasków formierskich w 2016 r. wyniosło 1 081 tys. t i było nieznacznie mniejsze (o 21 tys. t – 2%) niż w ubiegłym roku. Mniej piasków wydobyto ze złoża Szczakowa (o 76,24 tys. t) i Ludwików – Pole B (o 8,89 tys. t) oraz nadal wstrzymana jest eksploatacja złoża Zawisna II. Zwiększono natomiast wydobycie ze złoża Grudzeń-Las (o 57,91 tys. t) i Ludwików Pole B-1 (o 6,16 tys. t).
Na figurze przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia piasków formierskich w Polsce w latach 1989-2016.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.
Opracowała: Agnieszka Malon
2015
Podstawowym surowcem do sporządzania mas formierskich i rdzeniowych, służących do wykonywania odlewów staliwnych, żeliwnych i odlewów ze stopów metali, są piaski, które odznaczają się wysoką temperaturą spiekania. Piaski formierskie do odlewów staliwnych powinny mieć temperaturę spiekania 1 400°C, do żeliwnych – 1 350°C, a do odlewów z metali nieżelaznych – 1 200°C. W zależności od ilości spoiwa i zawartości węglanów wyróżnia się dwa rodzaje piasków formierskich: piaski kwarcowe czyste oraz piaski o lepiszczu naturalnym. Surowiec z niektórych złóż piasków formierskich może być wykorzystywany także w inny sposób. Czyste piaski kwarcowe stosowane są jako piaski szklarskie oraz jako piaski budowlane i drogowe.
W Polsce złoża piasków formierskich występują głównie w centralnej i południowej części kraju w utworach czwartorzędowych, mioceńskich, kredowych, a także w utworach starszych: jurajskich i triasowych (mapa); najczęściej tworzą formy pokładowe.
W okolicach Częstochowy piaski formierskie o lepiszczu naturalnym występują w formach krasowych rozwiniętych w wapieniach jurajskich, tworząc małe złoża piasków naturalnych o zmiennej grubości. Drobno- i średnioziarniste piaski i piaskowce jury dolnej występują w rejonie między Gorzowem Śląskim a Żarkami. W okolicach Szydłowca, Wąchocka, Skarżyska-Kamiennej i Jagodna, a także w rejonie Opoczna i Iłży, są to słabo zwięzłe piaskowce, rzadziej luźne piaski należące do jury środkowej.
Piaski formierskie kredowe znane są głównie z niecki tomaszowskiej (występują tutaj obok piasków szklarskich) oraz z Dolnego Śląska, z niecki bolesławieckiej i okolic Krzeszówka. Piaski mioceńskie reprezentowane przez utwory pochodzenia lądowego występują w rejonie Konina, na obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich oraz na Pomorzu, natomiast piaski pochodzenia morskiego znane są z Wyżyny Lubelskiej. W Polsce północnej występują głównie czwartorzędowe piaski wydmowe lub akumulacyjnych tarasów wodnolodowcowych.
W 2015 r. geologiczne zasoby bilansowe piasków formierskich zmniejszyły się o 4,06 mln t w stosunku do ubiegłego roku i wyniosły 288,79 mln t. Ubytek zasobów spowodowany jest głównie korektą zasobów, związaną z uwzględnieniem archiwalnej decyzji skreślającej z krajowego rejestru złoże Zaborze w województwie śląskim (–2,92 mln t), oraz wydobyciem (–1,10 mln t) i stratami.
Zasoby bilansowe złóż zagospodarowanych są rozpoznane szczegółowo w kategoriach A, B i C1 i wynoszą 36,55 mln t, co stanowi 12,7% wszystkich zasobów bilansowych.
Stan rozpoznania zasobów piasków formierskich i stopień ich zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
W 2015 r. zasoby przemysłowe piasków formierskich zmalały o 0,15 mln t w stosunku do 2014 r. Miały na to wpływ m.in.: eksploatacja (–1,10 mln t) oraz wygaszenie koncesji na wydobywanie piasku ze złoża Unewel-Wschód (–0,97 mln t). Spadki te zrekompensowało głównie zatwierdzenie dodatku nr 5 do projektu zagospodarowania złoża Grudzeń-Las, zgodnie z którym 1,97 mln t zasobów nieprzemysłowych przeklasyfikowano do przemysłowych. Wydobycie piasków formierskich w 2015 r. wyniosło 1 103 tys. t i było o 250 tys. t (18%) mniejsze niż w ubiegłym roku. Mniej piasków wydobyto ze złoża Grudzeń-Las (o 254 tys. t) i Ludwików – Pole B (o 38 tys. t), a w ciągu 2015 r. wstrzymano wydobycie ze złoża Zawisna II, skąd pozyskano jedynie 40 t kopaliny.
Na figurze przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia piasków formierskich w Polsce w latach 1989-2015.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.
Opracowała: Agnieszka Malon
2014
Podstawowym surowcem do sporządzania mas formierskich i rdzeniowych, służących do wykonywania odlewów staliwnych, żeliwnych oraz odlewów ze stopów metali są piaski, które charakteryzują się wysoką temperaturą spiekania. Do odlewów staliwnych piaski formierskie powinny posiadać temperaturę spiekania 1 400°C, dla żeliwnych – 1 350°C i dla odlewów z metali nieżelaznych – 1 200°C. W zależności od ilości spoiwa i zawartości węglanów wyróżnia się dwa rodzaje piasków formierskich: piaski kwarcowe czyste oraz piaski o lepiszczu naturalnym.
W Polsce złoża piasków formierskich występują głównie w centralnej i południowej części kraju w utworach czwartorzędowych, trzeciorzędowych, kredowych, a także w utworach starszych: jurajskich i triasowych, najczęściej tworząc formy pokładowe (mapa).
W okolicach Częstochowy piaski formierskie o lepiszczu naturalnym występują w formach krasowych rozwiniętych w wapieniach jurajskich tworząc małe złoża piasków naturalnych o zmiennej grubości. Drobno i średnioziarniste piaski i piaskowce jury dolnej występują w rejonie między Gorzowem Śląskim a Żarkami. W okolicach Szydłowca, Wąchocka, Skarżysko-Kamiennej i Jagodna, a także w rejonie Opoczna i Iłży, są to słabo zwięzłe piaskowce, rzadziej luźne piaski należące do jury środkowej.
Piaski formierskie kredowe znane są głównie z Niecki Tomaszowskiej (występują tutaj obok piasków szklarskich) oraz z Dolnego Śląska, z Niecki Bolesławieckiej i okolic Krzeszówka. Piaski trzeciorzędowe reprezentowane przez utwory pochodzenia lądowego występują w rejonie Konina, na obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich oraz na Pomorzu, natomiast piaski pochodzenia morskiego znane są z Wyżyny Lubelskiej. W Polsce północnej występują głównie czwartorzędowe piaski wydmowe lub akumulacyjnych tarasów wodnolodowcowych.
Surowiec z niektórych złóż piasków formierskich nadaje się również do innych zastosowań. Czyste piaski kwarcowe stosowane są jako piaski szklarskie, bywają także stosowane jako piaski budowlane i drogowe.
Geologiczne zasoby bilansowe piasków formierskich zmniejszyły się o 1,69 mln t w stosunku do ubiegłego roku i wyniosły 292,85 mln t w 2014 r. Ubytek zasobów spowodowany był wydobyciem (1,35 mln t) i stratami.
Zasoby bilansowe złóż zagospodarowanych są rozpoznane szczegółowo w kategoriach A, B i C1 i wynoszą 37,85 mln t, co stanowi 12,9 % wszystkich zasobów bilansowych.
Stan rozpoznania zasobów piasków formierskich i stopień ich zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
Zasoby przemysłowe piasków formierskich wzrosły, mimo wydobycia i strat, o 2,07 mln t w stosunku do 2013 r., ponieważ w 2014 r. opracowany został dodatek nr 4 do projektu zagospodarowania złoża Grudzeń-Las, zwiększający zasoby przemysłowe tego złoża o 3,48 mln t. Wydobycie piasków formierskich w 2014 r. wyniosło 1 353 tys. t i było o 42 tys. t większe, niż w ubiegłym roku.
Na figurze przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia piasków formierskich w Polsce w latach 1989-2014.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.
Opracowała: Agnieszka Malon
2013
Podstawowym surowcem do sporządzania mas formierskich i rdzeniowych, służących do wykonywania odlewów staliwnych, żeliwnych oraz odlewów ze stopów metali są piaski, które charakteryzują się wysoką temperaturą spiekania. Do odlewów staliwnych piaski formierskie powinny posiadać temperaturę spiekania 1 400°C, dla żeliwnych – 1 350°C i dla odlewów z metali nieżelaznych – 1 200°C. W zależności od ilości spoiwa i zawartości węglanów wyróżnia się dwa rodzaje piasków formierskich: piaski kwarcowe czyste oraz piaski o lepiszczu naturalnym.
W Polsce złoża piasków formierskich występują głównie w centralnej i południowej części kraju w utworach czwartorzędowych, trzeciorzędowych, kredowych, a także w utworach starszych: jurajskich i triasowych, najczęściej tworząc formy pokładowe (mapa).
W okolicach Częstochowy piaski formierskie o lepiszczu naturalnym występują w formach krasowych rozwiniętych w wapieniach jurajskich tworząc małe złoża piasków naturalnych o zmiennej grubości. Drobno i średnioziarniste piaski i piaskowce jury dolnej występują w rejonie między Gorzowem Śląskim a Żarkami. W okolicach Szydłowca, Wąchocka, Skarżysko-Kamiennej i Jagodna, a także w rejonie Opoczna i Iłży, są to słabo zwięzłe piaskowce, rzadziej luźne piaski należące do jury środkowej.
Piaski formierskie kredowe znane są głównie z Niecki Tomaszowskiej (występują tutaj obok piasków szklarskich) oraz z Dolnego Śląska, z Niecki Bolesławieckiej i okolic Krzeszówka. Piaski trzeciorzędowe reprezentowane przez utwory pochodzenia lądowego występują w rejonie Konina, na obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich oraz na Pomorzu, natomiast piaski pochodzenia morskiego znane są z Wyżyny Lubelskiej. W Polsce północnej występują głównie czwartorzędowe piaski wydmowe lub akumulacyjnych tarasów wodnolodowcowych.
Surowiec z niektórych złóż piasków formierskich nadaje się również do innych zastosowań. Czyste piaski kwarcowe stosowane są jako piaski szklarskie, bywają także stosowane jako piaski budowlane i drogowe.
Stan geologicznych zasobów bilansowych piasków formierskich na koniec 2013 roku wyniósł ogółem 294,54 mln t i zmniejszył się w stosunku do stanu z roku poprzedniego o 19,75 mln t. Ten dość znaczny ubytek zasobów bilansowych spowodowany został przede wszystkim zmianą kwalifikacji kopaliny (na piaski) w złożu Czerwona Woda (–13,90 mln t) oraz skreśleniem z bilansu zasobów piasków formierskich ze złoża Sulechowo (–4,45 mln t). Złoże Czerwona Woda prezentowane jest w rozdziale „Piaski i żwiry”. Pozostałe ubytki zasobów spowodowane były wydobyciem (1,31 mln t) i stratami.
Zasoby bilansowe złóż zagospodarowanych są rozpoznane szczegółowo w kategoriach A, B i C1 i wynoszą 40 mln t, co stanowi 13,6 % wszystkich zasobów bilansowych. W stosunku do ubiegłego roku zasoby złóż zagospodarowanych zmniejszyły się o 8,9 mln t z powodu zakończenia eksploatacji złoża Krzeszówek.
Stan rozpoznania zasobów piasków formierskich i stopień ich zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
Zasoby przemysłowe piasków formierskich zmniejszyły się w stosunku do 2012 r. o 14,25 mln t z powodu zmiany kwalifikacji kopaliny w złożu Czerwona Woda (–9,09 mln t) i zakończenia eksploatacji złoża Krzeszówek (–3,69 mln t), a także w wyniku wydobycia i strat. Wydobycie piasków formierskich w 2013 roku wyniosło 1 311 tys. t i było o 105 tys. t większe, niż w ubiegłym roku.
Na figurze przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia piasków formierskich w Polsce w latach 1989-2013.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.
Opracowała: Agnieszka Malon
2012
Podstawowym surowcem do sporządzania mas formierskich i rdzeniowych, służących do wykonywania odlewów staliwnych, żeliwnych oraz odlewów ze stopów metali są piaski, które charakteryzują się wysoką temperaturą spiekania. Do odlewów staliwnych piaski formierskie powinny posiadać temperaturę spiekania 1 400°C, dla żeliwnych – 1 350°C i dla odlewów z metali nieżelaznych – 1 200°C. W zależności od ilości spoiwa i zawartości węglanów wyróżnia się dwa rodzaje piasków formierskich: piaski kwarcowe czyste oraz piaski o lepiszczu naturalnym.
W Polsce złoża piasków formierskich występują głównie w centralnej i południowej części kraju w utworach czwartorzędowych, trzeciorzędowych, kredowych, a także w utworach starszych: jurajskich i triasowych, najczęściej tworząc formy pokładowe (mapa).
W okolicach Częstochowy piaski formierskie o lepiszczu naturalnym występują w formach krasowych rozwiniętych w wapieniach jurajskich tworząc małe złoża piasków naturalnych o zmiennej grubości. Drobno i średnioziarniste piaski i piaskowce jury dolnej występują w rejonie między Gorzowem Śląskim a Żarkami. W okolicach Szydłowca, Wąchocka, Skarżysko-Kamiennej i Jagodna, a także w rejonie Opoczna i Iłży, są to słabo zwięzłe piaskowce, rzadziej luźne piaski należące do jury środkowej.
Piaski formierskie kredowe znane są głównie z Niecki Tomaszowskiej (występują tutaj obok piasków szklarskich) oraz z Dolnego Śląska, z Niecki Bolesławieckiej i okolic Krzeszówka. Piaski trzeciorzędowe reprezentowane przez utwory pochodzenia lądowego występują w rejonie Konina, na obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich oraz na Pomorzu, natomiast piaski pochodzenia morskiego znane są z Wyżyny Lubelskiej. W Polsce północnej występują głównie czwartorzędowe piaski wydmowe lub akumulacyjnych tarasów wodnolodowcowych.
Surowiec z niektórych złóż piasków formierskich nadaje się również do innych zastosowań. Czyste piaski kwarcowe stosowane są jako piaski szklarskie, bywają także stosowane jako piaski budowlane i drogowe.
Stan geologicznych zasobów bilansowych piasków formierskich na koniec 2012 roku wyniósł ogółem 314,3 mln t i zmniejszył się w stosunku do stanu z roku poprzedniego o 22,3 mln t. Na tak duży ubytek zasobów bilansowych wpłynęło przede wszystkim skreślenie z bilansu zasobów piasków formierskich, złóż: Unewel-Zachód (–18,67 mln t), Biała Góra I-Wschód (–4,23 mln t) i Biała Góra II-Wschód (–1,12 mln t). Ponadto, zasoby zmniejszyły się także w wyniku zatwierdzenia w 2012 r. dodatków do dokumentacji geologicznych złóż: Zawisna (–5,7 mln t), Wygnanów (–2,32 mln t), Unewel-Wschód (–1,07 mln t) i Radonia (–0,39 mln t). Ogółem w wymienionych powyżej złożach ubyło 33,50 mln t zasobów bilansowych. Pozostałe ubytki zasobów (–1,48 mln t) powstały w wyniku eksploatacji i strat. Ponadto, w roku sprawozdawczym nastąpił przyrost zasobów bilansowych w wyniku udokumentowania nowego złoża Zawisna V (+12,68 mln t).
Zasoby bilansowe złóż zagospodarowanych wynoszą 63,76 mln t i stanowią 20 % wszystkich zasobów bilansowych. Zasoby bilansowe złóż zagospodarowanych są rozpoznane szczegółowo w kategoriach A, B i C1. W 2012 r. ilość złóż piasków formierskich wzrosła do 77 po udokumentowaniu złoża Zawisna V. Podobnie jak w roku ubiegłym, nadal wstrzymane jest wydobycie ze złoża Krzeszówek.
Stan rozpoznania zasobów piasków formierskich i stopień ich zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
Zasoby przemysłowe piasków formierskich zmniejszyły się w stosunku do 2011 r. o 3,33 mln t z powodu skreślenia z bilansu 3 złóż oraz w wyniku wydobycia i strat. Wydobycie piasków formierskich w 2012 roku wyniosło 1 206 tys. t i było o 269 tys. t mniejsze, niż w ubiegłym roku.
Zasoby i wydobycie piasków formierskich w Polsce w latach 1989-2012.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.
Opracowała: Agnieszka Malon
2011
Podstawowym surowcem do sporządzania mas formierskich i rdzeniowych, służących do wykonywania odlewów staliwnych, żeliwnych oraz odlewów ze stopów metali są piaski, które charakteryzują się wysoką temperaturą spiekania. Do odlewów staliwnych piaski formierskie powinny posiadać temperaturę spiekania 1 400°C, dla żeliwnych – 1 350°C i dla odlewów z metali nieżelaznych – 1 200°C. W zależności od ilości spoiwa i zawartości węglanów wyróżnia się dwa rodzaje piasków formierskich: piaski kwarcowe czyste oraz piaski o lepiszczu naturalnym.
W Polsce złoża piasków formierskich występują głównie w centralnej i południowej części kraju w utworach czwartorzędowych, trzeciorzędowych, kredowych, a także w utworach starszych: jurajskich i triasowych, najczęściej tworząc formy pokładowe (mapa).
W okolicach Częstochowy piaski formierskie o lepiszczu naturalnym występują w formach krasowych rozwiniętych w wapieniach jurajskich tworząc małe złoża piasków naturalnych o zmiennej grubości. Drobno i średnioziarniste piaski i piaskowce jury dolnej występują w rejonie między Gorzowem Śląskim a Żarkami. W okolicach Szydłowca, Wąchocka, Skarżysko-Kamiennej i Jagodna, a także w rejonie Opoczna i Iłży, są to słabo zwięzłe piaskowce, rzadziej luźne piaski należące do jury środkowej.
Piaski formierskie kredowe znane są głównie z Niecki Tomaszowskiej (występują tutaj obok piasków szklarskich) oraz z Dolnego Śląska, z Niecki Bolesławieckiej i okolic Krzeszówka. Piaski trzeciorzędowe reprezentowane przez utwory pochodzenia lądowego występują w rejonie Konina, na obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich oraz na Pomorzu, natomiast piaski pochodzenia morskiego znane są z Wyżyny Lubelskiej. W Polsce północnej występują głównie czwartorzędowe piaski wydmowe lub akumulacyjnych tarasów wodnolodowcowych.
Surowiec z niektórych złóż piasków formierskich nadaje się również do innych zastosowań. Czyste piaski kwarcowe stosowane są jako piaski szklarskie, bywają także stosowane jako piaski budowlane i drogowe.
Stan geologicznych zasobów bilansowych piasków formierskich na koniec 2011 roku wyniósł ogółem 336,6 mln t i zmniejszył się w stosunku do stanu z roku poprzedniego o 1,77 mln t w wyniku wydobycia i strat.
Zasoby bilansowe złóż zagospodarowanych wynoszą 88,2 mln t i stanowią 26 % wszystkich zasobów bilansowych. Zasoby bilansowe złóż zagospodarowanych są rozpoznane szczegółowo w kategoriach A, B i C1. W 2011 r. ilość złóż piasków formierskich zmalała do 76, ponieważ bilans zasobów nie objął już, skreślonego z bilansu w 2010 r., złoża „Ludwików p. A”. Nadal wstrzymane jest wydobycie ze złóż: „Krzeszówek” i ”Biała Góra I – Wschód”.
Stan rozpoznania zasobów piasków formierskich i stopień ich zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1.
Wydobycie piasków formierskich w 2011 roku wyniosło 1 475 tys. t i było o 422 tys. t większe, niż w ubiegłym roku (fig. poniżej).
Zasoby przemysłowe piasków formierskich zmniejszyły się w stosunku do 2010 r. o 2,8 mln t w wyniku wydobycia i strat oraz przyjęcia bez zastrzeżeń dodatku nr 3 do Projektu Zagospodarowania Złoża „Grudzeń-Las”.
Stopień rozpoznania zasobów i stan zagospodarowania, a także wielkość wydobycia z poszczególnych złóż zestawiono w tabeli 2.
Tabela 2. Wykaz złóż piasków formierskich – tys. tOpracowała: Agnieszka Malon
