Wapienie i margle dla przem. cementowego i wapienniczego

2021

Zasoby i wydobycie

Udokumentowane geologiczne zasoby bilansowe omawianej grupy kopalin na koniec 2021 r. wyniosły 18 171,41 mln t, w tym 12 658,82 mln t (69,7% ogółu zasobów) obejmowało 70 złóż udokumentowanych dla przemysłu cementowego, a 5 512,59 mln t (30,3% ogółu zasobów) – 125 złóż dla przemysłu wapienniczego.

W porównaniu z poprzednim rokiem stan bilansowych zasobów wapieni i margli udokumentowanych dla przemysłu cementowego zmniejszył się o 29,73 mln t. Na ujemny bilans zmian złożyła się suma ubytków, wynikających z:

• wydobycia prowadzonego w 17 kopalniach (27,95 mln t)
• aktualnej weryfikacji bądź korekt zasobów oraz dokładniejszego rozpoznania złóż (łączny ubytek 2,45 mln t);

oraz suma przyrostów, wynikających z dokładniejszego rozpoznania złóż, przeklasyfikowania i przeliczenia zasobów, korekt zasobów za rok poprzedni (łączny przyrost o 0,67 mln t).

W 2021 r. wielkość geologicznych zasobów bilansowych wapieni dla przemysłu wapienniczego zmniejszyła się o 19,70 mln t. Głównymi czynnikami, które wpłynęły na tę zmianę, były:

• wydobycie z 23 czynnych zakładów górniczych – łączny ubytek 20,05 mln t;
• dokładniejsze rozpoznanie złóż, przeklasyfikowanie zasobów, rozliczenie strat wydobywczych oraz korekty zasobów za rok poprzedni – łączny ubytek 1,65 mln t;
• włączenie do bilansu zasobów złoża Szczyty II o zasobach 1,80 mln t, gdzie w złożu piasków i żwirów udokumentowano dodatkowo kopalinę towarzyszącą – wapienie oksfordzkie do produkcji wapna nawozowego;
• dokładniejsze rozpoznanie złóż, korekty zasobów oraz eksploatacja poza granicami udokumentowania – łączny przyrost o 0,20 mln t.

Rozmieszczenie złóż wapieni i margli wykorzystywanych w przemyśle wapienniczym i cementowym przedstawiono na mapie.

Zasoby geologiczne złóż zagospodarowanych (czynnych i eksploatowanych okresowo) stanowią 34,0% zasobów udokumentowanych dla przemysłu cementowego i odpowiednio 39,6% dla przemysłu wapienniczego. Zasoby przemysłowe wapieni i margli dla przemysłu cementowego zmniejszyły się o 29,83 mln t (1,5%) w stosunku do 2020 r. i wyniosły 1 897,65 mln t. Zasoby przemysłowe wapieni dla przemysłu wapienniczego zmniejszyły się o 12,31 mln t (1,0%) w stosunku do 2020 r. i wyniosły 1 176,38 mln t. Zasoby przemysłowe ustanowione dla złóż zagospodarowanych surowca dla przemysłu cementowego wynoszą 1 852,46 mln t i stanowią 43,1% ich udokumentowanych zasobów geologicznych (4 301,33 mln t), a dla surowca dla przemysłu wapienniczego – odpowiednio 1 172,07 mln t i 53,7% udokumentowanych zasobów geologicznych (2 180,96 mln t).

W 2021 r. łączne wydobycie obu omawianych kopalin wyniosło 48,00 mln t, co oznacza wzrost o 0,52 mln t w stosunku do poprzedniego roku (wzrost wydobycia o 1,1%). Wydobycie surowca dla przemysłu cementowego wyniosło 27,95 mln t i w stosunku do poprzedniego roku zmniejszyło się o 0,36 mln t, czyli o 1,3%. Natomiast w przypadku surowca dla przemysłu wapienniczego odnotowano wzrost wydobycia o 0,88 mln t (tj. o 4,6%) do poziomu 20,05 mln t. Górnictwo skalne omawianych kopalin od wielu lat koncentruje się na obszarze trzech województw: świętokrzyskiego, którego udział w krajowym wydobyciu wapieni i margli dla przemysłu cementowego i wapienniczego wynosi 45,0% (21,58 mln t), opolskiego – udział 19,8% (9,52 mln t) oraz kujawsko-pomorskiego – udział 15,2% (7,29 mln t). W roku 2021 postępowało intensyfikowanie działalności górniczej na terenie województwa łódzkiego – wydobycie osiągnęło tu poziom 4,22 mln t (8,8% udziału w krajowym wydobyciu obu surowców). Znaczny wzrost wydobycia odnotowano również na terenie województwa małopolskiego – w roku 2021 eksploatowano tam wyłącznie surowiec dla przemysłu wapienniczego – wydobycie wyniosło 2,06 mln t, co stanowiło 4,3% krajowego wydobycia obu omawianych kopalin.

Stan zasobów wapieni i margli udokumentowanych dla przemysłu cementowego oraz stopień ich rozpoznania i zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1, a dla przemysłu wapienniczego w tabeli 2.

Tabela 1. Wapienie i margle dla przemysłu cementowego – mln t

Tabela 2. Wapienie dla przemysłu wapienniczego – mln t

Na figurze przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego i wapienniczego w Polsce w latach 1989-2021.

 

Stopień rozpoznania zasobów oraz stan zagospodarowania i wielkość wydobycia z poszczególnych złóż wapieni i margli dla przemysłu cementowego zestawiono w tabeli 3, a dla złóż wapieni dla przemysłu wapienniczego w tabeli 4.

W złożach: Bratkowszczyzna, Bukowa, Gliniany-Stróża, Górażdże, Kodrąb-Dmenin, Krasocin, Stobiec, Strzelce Opolskie I i Tarnów Opolski-Wschód występują obie odmiany kopalin, czyli wapienie i margle dla przemysłu cementowego oraz wapienie dla przemysłu wapienniczego.

Tabela 3. Wykaz złóż wapieni i margli dla przemysłu cementowego – tys. t

Tabela 4. Wykaz złóż wapieni dla przemysłu wapienniczego – tys. t

Zasoby perspektywiczne surowców dla przemysłu cementowego i wapienniczego (wapieni i margli) wynoszą około 120 381,03 mln t, a największe zasoby znajdują się na terenie województwa opolskiego (około 49,8% zasobów, triasowe oraz kredowe wapienie i margle) i województwa małopolskiego (około 29,9% zasobów, triasowe, jurajskie oraz kredowe wapienie i margle)*. Oszacowane zasoby prognostyczne wapieni i margli przemysłowych wynoszą około 6 429,22 mln t, a ich występowanie koncentruje się w województwie lubelskim (około 68,3% zasobów, jurajskie oraz kredowe opoki, wapienie i margle) i opolskim (około 19,3% zasobów, jurajskie oraz kredowe wapienie i kreda pisząca). Zasoby perspektywiczne i prognostyczne koncentrują się głównie w pięciu regionach złożowych: opolskim, śląskim, krakowsko-częstochowskim, tomaszowskim i świętokrzyskim – pokrywa się to z obecnymi ośrodkami produkcji cementu i wapna oraz przemysłowego kamienia wapiennego.

Opracował: Dariusz Brzeziński

* Brzeziński D., 2020 – „Wapienie i margle przemysłowe – wapienie i margle dla przemysłu cementowego i wapienniczego (limestones and marls for cement and lime industry)”. W: „Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r.” (red. Szamałek K., Szuflicki M., Mizerski W.): 276-281. PIG-PIB, Warszawa.

2020

Zasoby i wydobycie

Udokumentowane geologiczne zasoby bilansowe omawianej grupy kopalin na koniec 2020 r. wyniosły ogółem 18 220,84 mln t, w tym 12 688,55 mln t (69,6% ogółu zasobów) w 70 złożach udokumentowanych dla przemysłu cementowego, a 5 532,29 mln t (30,4% ogółu zasobów) w 124 złożach dla przemysłu wapienniczego.

W porównaniu z poprzednim rokiem stan bilansowych zasobów wapieni i margli udokumentowanych dla przemysłu cementowego zmniejszył się o 6,23 mln t. Na ujemny bilans zmian złożyła się suma ubytków, wynikających z:

• wydobycia prowadzonego w 18 kopalniach (28,32 mln t);
• rozliczenia zasobów złoża górnokredowych margli Rejowiec I po zmianie jego północnej granicy (ubytek 11,13 mln t);
• aktualnej weryfikacji bądź korekt zasobów oraz dokładniejszego rozpoznania złóż (łączny ubytek 1,75 mln t);

oraz suma przyrostów, wynikających z:

• dokładniejszego rozpoznania złóż, przeklasyfikowania i przeliczenia zasobów, korekt zasobów za rok poprzedni oraz przekroczenia eksploatacją granic udokumentowania (łączny przyrost o 24,06 mln t);
• włączenia do bilansu surowców dla przemysłu cementowego nowego złoża dewońskich wapieni marglistych i margli Stobiec (pierwotnie udokumentowanego jako złoże kamieni łamanych i blocznych) o zasobach 10,90 mln t.

W 2020 r. wielkość geologicznych zasobów bilansowych wapieni dla przemysłu wapienniczego zwiększyła się o 96,87 mln t. Głównymi czynnikami, które wpłynęły na tę zmianę, były:

• włączenie do bilansu 4 nowych złóż o łącznych zasobach 116,65 mln t: złoże dewońskich wapieni marglistych i margli Stobiec (59,44 mln t, pierwotnie udokumentowane jako złoże kamieni łamanych i blocznych), złoża oksfordzkich wapieni Raciszyn oraz Raciszyn II (odpowiednio 44,07 mln t i 12,92 mln t, obydwa pierwotnie udokumentowane jako złoża kamieni łamanych i blocznych), złoże triasowych wapieni Świbie-Goj (0,23 mln t);
• dokładniejsze rozpoznanie złóż oraz przeklasyfikowanie zasobów – łączny przyrost o 0,17 mln t;
• wydobycie z 26 czynnych zakładów górniczych – łączny ubytek 19,17 mln t;
• dokładniejsze rozpoznanie złóż, przeklasyfikowanie zasobów, rozliczenie strat wydobywczych oraz korekty zasobów za rok poprzedni – łączny ubytek 0,80 mln t.

Rozmieszczenie złóż wapieni i margli wykorzystywanych w przemyśle wapienniczym i cementowym przedstawiono na mapie.

Zasoby geologiczne złóż zagospodarowanych (czynnych i eksploatowanych okresowo) stanowią 34,1% zasobów udokumentowanych dla przemysłu cementowego i odpowiednio 38,3% dla przemysłu wapienniczego.

Zasoby przemysłowe wapieni i margli dla przemysłu cementowego zmniejszyły się o 93,12 mln t (4,6%) w stosunku do 2019 r. i wyniosły 1 927,47 mln t. Zasoby przemysłowe wapieni dla przemysłu wapienniczego zmniejszyły się o 11,20 mln t (0,9%) w stosunku do 2019 r. i wyniosły 1 188,69 mln t. Zasoby przemysłowe ustanowione dla zasobów złóż zagospodarowanych surowca dla przemysłu cementowego wynoszą 4 331,06 mln t i stanowią 43,5% ich udokumentowanych zasobów geologicznych, a dla surowca dla przemysłu wapienniczego – odpowiednio 2 216,52 mln t i 55,9%.

W 2020 roku wydobycie surowca dla przemysłu cementowego wyniosło 28,32 mln t i w stosunku do poprzedniego roku wzrosło o 0,13 mln t, czyli o 0,5%. Natomiast w przypadku surowca dla przemysłu wapienniczego odnotowano spadek wydobycia o 0,10 mln t (tj. o 0,5%). Eksploatacja tego surowca w roku 2020 zamknęła się liczbą 19,17 mln t. Górnictwo skalne omawianych kopalin od wielu lat koncentruje się na obszarze trzech województw: świętokrzyskiego, którego udział w krajowym wydobyciu wapieni i margli dla przemysłu cementowego i wapienniczego wynosi 46,6% (21,19 mln t), opolskiego – udział 20,4% (9,70 mln t) oraz kujawsko-pomorskiego – udział 15,5% (7,34 mln t). W roku 2020 należy odnotować zintensyfikowanie działalności górniczej na terenie województwa łódzkiego – osiągnęło ono blisko 9-procentowy udział w krajowym wydobyciu surowca (4,08 mln t). W 2020 r. wydobycie obu omawianych kopalin wyniosło 47,48 mln t, co oznacza wzrost o 0,03 mln t w stosunku do poprzedniego roku (wzrost wydobycia surowca dla przemysłu cementowego o 0,13 mln t, a surowca dla przemysłu wapienniczego – spadek o 0,10 mln t w porównaniu do poprzedniego roku).

Stan zasobów wapieni i margli udokumentowanych dla przemysłu cementowego oraz stopień ich rozpoznania i zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1, a dla przemysłu wapienniczego w tabeli 2.

Tabela 1. Wapienie i margle dla przemysłu cementowego – mln t

Tabela 2. Wapienie dla przemysłu wapienniczego – mln t

Na figurze przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego i wapienniczego w Polsce w latach 1989-2020.

 

Stopień rozpoznania zasobów oraz stan zagospodarowania i wielkość wydobycia z poszczególnych złóż wapieni i margli dla przemysłu cementowego zestawiono w tabeli 3, a dla złóż wapieni dla przemysłu wapienniczego w tabeli 4.

W złożach: Bratkowszczyzna, Bukowa, Gliniany-Stróża, Górażdże, Kodrąb-Dmenin, Krasocin, Strzelce Opolskie I i Tarnów Opolski-Wschód występują obie odmiany kopalin, czyli wapienie i margle dla przemysłu cementowego oraz wapienie dla przemysłu wapienniczego.

Tabela 3. Wykaz złóż wapieni i margli dla przemysłu cementowego – tys. t

Tabela 4. Wykaz złóż wapieni dla przemysłu wapienniczego – tys. t

Zasoby perspektywiczne surowców dla przemysłu cementowego i wapienniczego (wapieni i margli) wynoszą około 120 381,03 mln t, a największe zasoby znajdują się na terenie województwa opolskiego (około 49,8% zasobów, triasowe oraz kredowe wapienie i margle) i województwa małopolskiego (około 29,9% zasobów, triasowe, jurajskie oraz kredowe wapienie i margle)*. Oszacowane zasoby prognostyczne wapieni i margli przemysłowych wynoszą około 6 429,22 mln t, a ich występowanie koncentruje się w województwie lubelskim (około 68,3% zasobów, jurajskie oraz kredowe opoki, wapienie i margle) i opolskim (około 19,3% zasobów, jurajskie oraz kredowe wapienie i kreda pisząca). Zasoby perspektywiczne i prognostyczne koncentrują się głównie w pięciu regionach złożowych: opolskim, śląskim, krakowsko-częstochowskim, tomaszowskim i świętokrzyskim – pokrywa się to z obecnymi ośrodkami produkcji cementu i wapna oraz przemysłowego kamienia wapiennego.

Opracował: Dariusz Brzeziński

* Brzeziński D., 2020 – „Wapienie i margle przemysłowe – wapienie i margle dla przemysłu cementowego i wapienniczego (limestones and marls for cement and lime industry)”. W: „Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r.” (red. Szamałek K., Szuflicki M., Mizerski W.): 276-281. PIG-PIB, Warszawa.

2019

Zasoby i wydobycie

Udokumentowane geologiczne zasoby bilansowe omawianej grupy kopalin na koniec 2019 r. wyniosły ogółem 18 130,21 mln t, w tym 12 694,79 mln t (70,0% ogółu zasobów) obejmowało 69 złóż udokumentowanych dla przemysłu cementowego, a 5 435,42 mln t (30,0%) 120 złóż dla przemysłu wapienniczego.

W porównaniu z poprzednim rokiem, stan bilansowych zasobów wapieni i margli udokumentowanych dla przemysłu cementowego zmniejszył się o 29,13 mln t, a ilość złóż nie zmieniła się w porównaniu do roku ubiegłego. Na ujemny bilans zmian złożyła się suma przyrostów, wynikających z:

• dokładniejszego rozpoznania złóż oraz przeklasyfikowanie zasobów (łączny przyrost o 0,43 mln t),;

oraz suma ubytków, wynikających z:

• wydobycia prowadzonego w 19 kopalniach (28,19 mln t),
• aktualnej weryfikacji bądź korekt zasobów, dokładniejszego rozpoznania złóż oraz rozliczenia strat wydobywczych (łączny ubytek 1,38 mln t).

W 2019 r. wielkość geologicznych zasobów bilansowych wapieni dla przemysłu wapienniczego zmniejszyła się o 13,96 mln t, a liczba złóż nie zmieniła się w porównaniu do roku ubiegłego. Głównymi czynnikami, które wpłynęły na tę zmianę były:

• wydobycie z 23 czynnych zakładów górniczych – ubytek 19,27 mln t;
• dokładniejsze rozpoznanie złoża, korekta granic, przeklasyfikowanie zasobów, przekroczenie eksploatacją granic udokumentowania oraz korekty zasobów za rok poprzedni – łączny przyrost 5,74 mln t;
• przekwalifikowanie zasobów – ubytek około 0,25 mln t;
• rozliczenia strat wydobywczych – łączny ubytek 0,17 mln t.

Rozmieszczenie złóż wapieni i margli wykorzystywanych w przemyśle wapienniczym i cementowym przedstawiono na mapie.

Zasoby geologiczne złóż zagospodarowanych (czynnych i eksploatowanych okresowo) stanowią 34,2% zasobów udokumentowanych dla przemysłu cementowego i odpowiednio 38,3% dla przemysłu wapienniczego.

Zasoby przemysłowe wapieni i margli dla przemysłu cementowego wzrosły o 7,59 mln t (0,4%) w stosunku do 2018 r. i wyniosły 2 020,59 mln t. Zasoby przemysłowe wapieni dla przemysłu wapienniczego zmniejszyły się o 17,14 mln t (1,4%) w stosunku do 2018 r. i wyniosły 1 199,89 mln t.

Górnictwo skalne omawianych kopalin koncentruje się na obszarze trzech województw: świętokrzyskiego, którego udział wynosi 46,8% krajowego wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego i wapienniczego, opolskiego – udział 20,7% oraz na terenie województwa kujawsko-pomorskiego o udziale 15,6%. Wydobycie obu omawianych kopalin osiągnęło w 2019 r. wielkość 47,45 mln t, co oznacza wzrost wydobycia o 0,46 mln t w stosunku do poprzedniego roku. Przyczynił się do tego wzrost wydobycia wapieni dla przemysłu wapienniczego o 0,49 mln t, natomiast wydobycie surowca dla przemysłu cementowego zanotowało spadek o 0,03 mln t w porównaniu do poprzedniego roku. Największy wzrost wydobycia wapieni i margli dla przemysłu wapienniczego odnotowano na terenie województw: opolskiego (wzrost o 0,25 mln t), świętokrzyskiego (wzrost o 0,15 mln t) i małopolskiego (wzrost o 0,09 mln t). Pozostałe województwa tj. łódzkie i mazowieckie odnotowały niewielki wzrost a województwa dolnośląskie i lubelskie – spadek wydobycia. Przyrost wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego zanotowano na terenie województwa łódzkiego (wzrost o 0,46 mln t), świętokrzyskiego (wzrost o 0,28 mln t) oraz dolnośląskiego (wzrost o 0,05 mln t) – pozostałe województwa tj. kujawsko-pomorskie, lubelskie, opolskie i śląskie odnotowały spadek wydobycia (łącznie o 0,82 mln t).

Stan zasobów wapieni i margli udokumentowanych dla przemysłu cementowego oraz stopień ich rozpoznania i zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1, a dla przemysłu wapienniczego w tabeli 2.

Tabela 1. Wapienie i margle dla przemysłu cementowego – mln t

Tabela 2. Wapienie dla przemysłu wapienniczego – mln t

Na figurze przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego i wapienniczego w Polsce w latach 1989-2019.

 

Stopień rozpoznania zasobów oraz stan zagospodarowania i wielkość wydobycia z poszczególnych złóż wapieni i margli dla przemysłu cementowego zestawiono w tabeli 3, a dla złóż wapieni dla przemysłu wapienniczego w tabeli 4.

W złożach: Bratkowszczyzna, Bukowa, Gliniany-Stróża, Górażdże, Kodrąb-Dmenin, Krasocin, Strzelce Opolskie I i Tarnów Opolski-Wschód występują obie odmiany kopalin, czyli wapienie i margle dla przemysłu cementowego oraz wapienie dla przemysłu wapienniczego.

Tabela 3. Wykaz złóż wapieni i margli dla przemysłu cementowego – tys. t

Tabela 4. Wykaz złóż wapieni dla przemysłu wapienniczego – tys. t

Zasoby perspektywiczne surowców dla przemysłu cementowego i wapienniczego (wapieni i margli) wynoszą około 120 381,03 mln t, a największe zasoby znajdują się na terenie województwa opolskiego (około 49,8% zasobów, triasowe oraz kredowe wapienie i margle) i województwa małopolskiego (około 29,9% zasobów, triasowe, jurajskie oraz kredowe wapienie i margle)*. Oszacowane zasoby prognostyczne wapieni i margli przemysłowych wynoszą około 6 429,22 mln t, a ich występowanie koncentruje się w województwie lubelskim (około 68,3% zasobów, jurajskie oraz kredowe opoki, wapienie i margle) i opolskim (około 19,3% zasobów, jurajskie oraz kredowe wapienie i kreda pisząca). Zasoby perspektywiczne i prognostyczne koncentrują się głównie w pięciu regionach złożowych: opolskim, śląskim, krakowsko-częstochowskim, tomaszowskim i świętokrzyskim – pokrywa się to z obecnymi ośrodkami produkcji cementu i wapna oraz przemysłowego kamienia wapiennego.

Opracował: Dariusz Brzeziński

* Brzeziński D., 2020 – „Wapienie i margle przemysłowe – wapienie i margle dla przemysłu cementowego i wapienniczego (limestones and marls for cement and lime industry)”. W: „Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r.” (red. Szamałek K., Szuflicki M., Mizerski W.): 276-281. PIG-PIB, Warszawa.

2018

W rozdziale omawiane są złoża wapieni i margli, które mają zastosowanie w przemyśle wapienniczym lub cementowym. Zwięzłe odmiany wapieni stosowane jako kamień drogowy i budowlany, a także wapień jeziorny (kreda jeziorna) oraz kreda pisząca o innych zastosowaniach niż przemysł cementowo-wapienniczy omówione są w odrębnych rozdziałach.

Wapienie o zawartości CaCO₃ powyżej 90% są wykorzystywane w przemyśle wapienniczym. Odmiany spełniające dodatkowe kryteria (głównie chemiczne) znajdują zastosowanie w przemyśle chemicznym, hutniczym (jako topnik hutniczy), cukrowniczym oraz w produkcji mączek wapiennych, w tym sorbentów do odsiarczania spalin. Stosowane jako surowiec wysoki (niepełny) do produkcji klinkieru cementowego wymagają dodatku surowców ilastych. Wapienie margliste i margle są kopalinami przydatnymi wyłącznie w przemyśle cementowym. Zawartość CaCO₃ w tym przypadku może być znacznie niższa (poniżej 80%), ważne są natomiast zawartości innych składników chemicznych i stosunek ich udziałów procentowych.

Surowce cementowo-wapiennicze występują dość powszechnie w różnych formacjach geologicznych, głównie w południowej i centralnej Polsce. Blisko 60% udokumentowanych zasobów stanowią utwory jurajskie. Duże znaczenie mają także wapienie dewońskie, triasowe i kredowe, natomiast podrzędne prekambryjskie, kambryjskie, karbońskie i neogeńskie. Większość zasobów znajduje się w czterech regionach: świętokrzyskim, krakowsko-częstochowsko-wieluńskim, lubelskim i opolskim. W Polsce północnej wapienie jurajskie udokumentowano na obszarze Barcin-Piechcin koło Inowrocławia na Kujawach.

Geologiczne zasoby bilansowe omawianej grupy kopalin na koniec 2018 r. wyniosły ogółem 18 173,30 mln t, w tym 12 723,92 mln t (70,0%) obejmowało 69 złóż udokumentowanych dla przemysłu cementowego, a 5 449,38 mln t (30,0%) 120 złóż dla przemysłu wapienniczego.

W porównaniu z poprzednim rokiem, stan bilansowych zasobów wapieni i margli udokumentowanych dla przemysłu cementowego zmniejszył się o 30,48 mln t, a ilość złóż zmniejszyła się o skreślone z krajowego bilansu zasobów w roku 2017 złoże Góra Siewierska. Na ujemny bilans zmian złożyła się suma przyrostów, wynikających z:

• aktualizacji zasobów złoża wapieni Działoszyn-Trębaczew, po włączeniu do granic złoża obszaru zwałowiska wewnętrznego (przyrost o 9,98 mln t);
• dokładniejszego rozpoznania złóż oraz przeklasyfikowanie zasobów (łączny przyrost o 0,48 mln t);

oraz suma ubytków, wynikających z:

• wydobycia prowadzonego w 19 kopalniach (28,21 mln t);
• przeklasyfikowania zasobów (łączny ubytek 11,99 mln t);
• aktualnej weryfikacji bądź korekt zasobów, dokładniejszego rozpoznania złóż oraz rozliczenia strat wydobywczych (łączny ubytek 0,74 mln t).

W 2018 r. wielkość geologicznych zasobów bilansowych wapieni dla przemysłu wapienniczego zmniejszyła się o 36,40 mln t, a liczba złóż zwiększyła się do poziomu 120 (skreślone z krajowego bilansu zasobów w roku 2017 złoże Łagów oraz dwa nowe złoża Wapiennik Lisowice III i Wapiennik Lisowice IV). Głównymi czynnikami, które wpłynęły na tę zmianę były:

• wydobycie z 22 czynnych zakładów górniczych – ubytek 18,78 mln t;
• przekwalifikowanie zasobów – ubytek około 24,14 mln t;
• dokładniejsze rozpoznanie złóż oraz korekty zasobów za rok poprzedni – łączny ubytek 0,68 mln t;
• rozliczenia strat wydobywczych – łączny ubytek 0,08 mln t;
• aktualizacja zasobów złoża wapieni Wierzbica po poszerzeniu jego granic w kierunku północnym oraz południowym – przyrost 5,53 mln t;
• udokumentowanie dwóch nowych złóż wapieni: Wapiennik Lisowice III oraz Wapiennik Lisowice IV – łączny przyrost 0,96 mln t
• dokładniejsze rozpoznanie złoża, przeklasyfikowanie zasobów, przekroczenie eksploatacją granic udokumentowania oraz korekty zasobów za rok poprzedni – łączny przyrost 0,78 mln t.

Rozmieszczenie złóż wapieni i margli wykorzystywanych w przemyśle wapienniczym i cementowym przedstawiono na mapie.

Zasoby geologiczne złóż zagospodarowanych (czynnych i eksploatowanych okresowo) stanowią 34,3% zasobów udokumentowanych dla przemysłu cementowego i odpowiednio 37,1% dla przemysłu wapienniczego.

Górnictwo skalne omawianych kopalin koncentruje się na obszarze trzech województw: świętokrzyskiego, którego udział wynosi 46,3% krajowego wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego i wapienniczego, opolskiego – udział 20,7% oraz na terenie województwa kujawsko-pomorskiego o udziale 16,7%. Wydobycie obu omawianych kopalin osiągnęło w 2018 r. wielkość 46,99 mln t, co oznacza wzrost wydobycia o 3,72 mln t w stosunku do poprzedniego roku. W głównej mierze przyczynił się do tego wzrost wydobycia wapieni dla przemysłu cementowego o 3,03 mln t, natomiast wydobycie surowca dla przemysłu wapienniczego zanotowało wzrost o 0,69 mln t w porównaniu do poprzedniego roku. Największy wzrost wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego odnotowano na terenie województw: opolskiego (wzrost o 1,99 mln t), kujawsko-pomorskiego (wzrost o 1,25 mln t), świętokrzyskiego (wzrost o 0,48 mln t). Dla pozostałych województw (dolnośląskie, lubelskie, śląskie) wzrost wydobycia wyniósł łącznie 0,11 mln t. Jedynie na terenie województwa łódzkiego wydobycie tego surowca spadło o 0,63 mln t. Przyrost wydobycia wapieni i margli dla przemysłu wapienniczego zanotowano na terenie województw: świętokrzyskiego (wzrost o 0,65 mln t) oraz małopolskiego, łódzkiego i lubelskiego (łączny wzrost o 0,11 mln t) – pozostałe województwa tj. dolnośląskie, mazowieckie i opolskie odnotowały spadek wydobycia (łącznie o 0,07 mln t).

Stan zasobów wapieni i margli udokumentowanych dla przemysłu cementowego oraz stopień ich rozpoznania i zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1, a dla przemysłu wapienniczego w tabeli 2.

Tabela 1. Wapienie i margle dla przemysłu cementowego – mln t

Tabela 2. Wapienie dla przemysłu wapienniczego – mln t

Na figurze przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego i wapienniczego w Polsce w latach 1989-2018.

Stopień rozpoznania zasobów oraz stan zagospodarowania i wielkość wydobycia z poszczególnych złóż wapieni i margli dla przemysłu cementowego zestawiono w tabeli 3, a dla złóż wapieni dla przemysłu wapienniczego w tabeli 4.

W złożach: Bratkowszczyzna, Bukowa, Gliniany-Stróża, Górażdże, Kodrąb-Dmenin, Krasocin, Strzelce Opolskie I i Tarnów Opolski-Wschód występują obie odmiany kopalin, czyli wapienie i margle dla przemysłu cementowego oraz wapienie dla przemysłu wapienniczego.

Tabela 3. Wykaz złóż wapieni i margli dla przemysłu cementowego – tys. t

Tabela 4. Wykaz złóż wapieni dla przemysłu wapienniczego – tys. t

Opracował: Dariusz Brzeziński

2017

W rozdziale omawiane są złoża wapieni i margli, które mają zastosowanie w przemyśle wapienniczym lub cementowym. Zwięzłe odmiany wapieni stosowane jako kamień drogowy i budowlany, a także wapień jeziorny (kreda jeziorna) oraz kreda pisząca o innych zastosowaniach niż przemysł cementowo-wapienniczy omówione są w odrębnych rozdziałach.

Wapienie o zawartości CaCO₃ powyżej 90% są wykorzystywane w przemyśle wapienniczym. Odmiany spełniające dodatkowe kryteria (głównie chemiczne) znajdują zastosowanie w przemyśle chemicznym, hutniczym (jako topnik hutniczy), cukrowniczym oraz w produkcji mączek wapiennych, w tym sorbentów do odsiarczania spalin. Stosowane jako surowiec wysoki (niepełny) do produkcji klinkieru cementowego wymagają dodatku surowców ilastych. Wapienie margliste i margle są kopalinami przydatnymi wyłącznie w przemyśle cementowym. Zawartość CaCO₃ w tym przypadku może być znacznie niższa (poniżej 80%), ważne są natomiast zawartości innych składników chemicznych i stosunek ich udziałów procentowych.

Surowce cementowo-wapiennicze występują dość powszechnie w różnych formacjach geologicznych, głównie w południowej i centralnej Polsce. Blisko 60% udokumentowanych zasobów stanowią utwory jurajskie. Duże znaczenie mają także wapienie dewońskie, triasowe i kredowe, natomiast podrzędne prekambryjskie, kambryjskie, karbońskie i neogeńskie. Większość zasobów znajduje się w czterech regionach: świętokrzyskim, krakowsko-częstochowsko-wieluńskim, lubelskim i opolskim. W Polsce północnej wapienie jurajskie udokumentowano na obszarze Barcin-Piechcin koło Inowrocławia na Kujawach.

Geologiczne zasoby bilansowe omawianej grupy kopalin na koniec 2017 r. wyniosły ogółem 18 240,18 mln t, w tym 12 754,40 mln t (69,9%) obejmowało 70 złóż udokumentowanych dla przemysłu cementowego, a 5 485,78 mln t (30,1%) 119 złóż dla przemysłu wapienniczego.

W porównaniu z poprzednim rokiem stan bilansowych zasobów wapieni i margli udokumentowanych dla przemysłu cementowego zmniejszył się o 51,69 mln t. W porównaniu do roku poprzedniego liczba złóż nie zmieniła się. Na ujemny bilans zmian złożyła się suma przyrostów wynikających z:

• aktualnej weryfikacji i przeliczenia zasobów złóż oraz przekroczenia eksploatacją granic udokumentowania (około 0,24 mln t)

oraz suma ubytków wynikających z:

• wydobycia prowadzonego w 18 kopalniach (25,19 mln t);
• aktualnej weryfikacji bądź korekt zasobów, dokładniejszego rozpoznania złóż oraz rozliczenia strat wydobywczych (około 3,65 mln t);
• skreślenia z krajowego bilansu zasobów złoża wapieni Góra Siewierska (23,10 mln t).

W 2017 r. wielkość geologicznych zasobów bilansowych wapieni dla przemysłu wapienniczego zmniejszyła się o 40,87 mln t. Głównymi czynnikami, które wpłynęły na tę zmianę, były:

• wydobycie z 19 czynnych zakładów górniczych – ubytek 18,09 mln t;
• skreślenie z krajowego bilansu zasobów złoża wapieni Łagów, w związku ze stwierdzonymi konfliktami środowiskowymi i planistycznymi – łączny ubytek 20,55 mln t;
• dokładniejsze rozpoznanie złóż, przekwalifikowanie i przeliczenie zasobów oraz rozliczenie strat wydobywczych – ubytek około 0,29 mln t;
• rozliczenie wydobycia i aktualizacja zasobów złoża wapieni Sulejów po przeprowadzonej kwalifikacji wartości parametrów definiujących złoże i jego granice – ubytek około 6,14 mln t;
• aktualizacja zasobów złoża Zakącie po wydzieleniu złoża Zakącie 1 – ubytek 0,18 mln t;
• rozliczenie wydobycia i aktualizacja zasobów złoża wapieni Czatkowice po zmianie granic złoża, wyłączeniu zasobów pozabilansowych oraz rezygnacji z wydzielania w złożu wapieni skrzemieniałych, tzw. rogowców – przyrost około 3,95 mln t;
• udokumentowanie nowego złoża margli Zakącie 1 – łączny przyrost 0,19 mln t;
• aktualna weryfikacja i przeliczenie zasobów, przekroczenie eksploatacją granic udokumentowania oraz dokładniejsze rozpoznanie złóż – przyrost około 0,24 mln t.

Rozmieszczenie złóż wapieni i margli wykorzystywanych w przemyśle wapienniczym i cementowym przedstawiono na mapie.

Zasoby geologiczne złóż zagospodarowanych (czynnych i eksploatowanych okresowo) stanowią 33,5% zasobów udokumentowanych dla przemysłu cementowego i odpowiednio 32,2% dla przemysłu wapienniczego.

Górnictwo skalne omawianych kopalin koncentruje się na obszarze trzech województw: świętokrzyskiego, którego udział w krajowym wydobyciu wapieni i margli dla przemysłu cementowego i wapienniczego wynosi 47,7%, opolskiego – udział 17,9% – oraz na terenie województwa kujawsko-pomorskiego o udziale 15,3%. Wydobycie obu omawianych kopalin w 2017 r. osiągnęło wielkość 43,28 mln t, co oznacza wzrost wydobycia o 0,97 mln t w stosunku do poprzedniego roku. W głównej mierze przyczynił się do tego wzrost wydobycia wapieni dla przemysłu wapienniczego o 0,63 mln t, natomiast wydobycie surowca dla przemysłu cementowego zanotowało wzrost o 0,34 mln t. Wzrost wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego odnotowano na terenie województw: lubelskiego (11%), świętokrzyskiego (5%) i kujawsko-pomorskiego (2%). Na terenie pozostałych województw wydobycie tego surowca spadło (dolnośląskie – o 55%, opolskie – o 9%, śląskie – o 6% i łódzkie – o 1%). Największą dynamikę wzrostu wydobycia wapieni i margli dla przemysłu wapienniczego zanotowano na terenie województwa opolskiego (9%) i świętokrzyskiego (5%) – pozostałe województwa odnotowały spadek wydobycia.

Stan zasobów wapieni i margli udokumentowanych dla przemysłu cementowego oraz stopień ich rozpoznania i zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1, a dla przemysłu wapienniczego w tabeli 2.

Tabela 1. Wapienie i margle dla przemysłu cementowego – mln t

Tabela 2. Wapienie dla przemysłu wapienniczego – mln t

Na figurze przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego i wapienniczego w Polsce w latach 1989-2017.

Stopień rozpoznania zasobów oraz stan zagospodarowania i wielkość wydobycia z poszczególnych złóż wapieni i margli dla przemysłu cementowego zestawiono w tabeli 3, a dla złóż wapieni dla przemysłu wapienniczego w tabeli 4.

W złożach: Bratkowszczyzna, Bukowa, Gliniany-Stróża, Górażdże, Kodrąb-Dmenin, Krasocin, Strzelce Opolskie I i Tarnów Opolski-Wschód występują obie odmiany kopalin, czyli wapienie i margle dla przemysłu cementowego oraz wapienie dla przemysłu wapienniczego.

Tabela 3. Wykaz złóż wapieni i margli dla przemysłu cementowego – tys. t

Tabela 4. Wykaz złóż wapieni dla przemysłu wapienniczego – tys. t

Opracował: Dariusz Brzeziński

2016

W rozdziale omawiane są złoża wapieni i margli, które mają zastosowanie w przemyśle wapienniczym lub cementowym. Zwięzłe odmiany wapieni stosowane, jako kamień drogowy i budowlany, a także wapień jeziorny (kreda jeziorna) oraz kreda pisząca o innych zastosowaniach niż przemysł cementowo-wapienniczy omówione są w odrębnych rozdziałach.

Wapienie o zawartości CaCO₃ powyżej 90% są wykorzystywane w przemyśle wapienniczym. Odmiany spełniające dodatkowe kryteria (głównie chemiczne) znajdują zastosowanie w przemyśle chemicznym, hutniczym (jako topnik hutniczy), cukrowniczym oraz w produkcji mączek wapiennych, w tym sorbentów do odsiarczania spalin. Wapienie stosowane jako surowiec wysoki (niepełny) do produkcji klinkieru cementowego trzeba wzbogacić surowcami ilastymi. Wapienie margliste i margle są kopalinami przydatnymi wyłącznie w przemyśle cementowym. Zawartość CaCO₃ w tym przypadku może być znacznie niższa (poniżej 80%), ważna jest natomiast zawartość innych składników chemicznych i stosunek ich udziałów procentowych.

Surowce cementowo-wapiennicze występują dość powszechnie w różnych formacjach geologicznych, głównie w południowej i centralnej Polsce. Blisko 60% udokumentowanych zasobów stanowią utwory jurajskie. Duże znaczenie mają także wapienie dewońskie, triasowe i kredowe, natomiast podrzędne prekambryjskie, kambryjskie, karbońskie i neogeńskie. Większość zasobów znajduje się w czterech regionach: świętokrzyskim, krakowsko-częstochowsko-wieluńskim, lubelskim i opolskim. W Polsce północnej wapienie jurajskie udokumentowano na obszarze Barcin-Piechcin koło Inowrocławia na Kujawach.

Geologiczne zasoby bilansowe omawianej grupy kopalin na koniec 2016 r. wyniosły ogółem 18 332,74 mln t, w tym 12 806,09 mln t (69,9%) obejmowało 70 złóż udokumentowanych dla przemysłu cementowego, a 5 526,65 mln t (30,1%) 118 złóż dla przemysłu wapienniczego.

W porównaniu z poprzednim rokiem stan bilansowych zasobów wapieni i margli udokumentowanych dla przemysłu cementowego zmniejszył się o 26,78 mln t. W porównaniu do 2015 r. liczba złóż nie zmieniła się. Na ujemny bilans zmian złożyła się suma przyrostów wynikających z:

• aktualnej weryfikacji i przeliczenia zasobów złóż (około 0,22 mln t)

oraz suma ubytków wynikających z:

• wydobycia prowadzonego w 18 kopalniach (24,85 mln t);
• aktualnej weryfikacji bądź korekt zasobów, dokładniejszego rozpoznania złóż oraz rozliczenia strat wydobywczych (około 2,15 mln t).

W 2016 r. wielkość geologicznych zasobów bilansowych wapieni dla przemysłu wapienniczego zmniejszyła się o 38,17 mln t. Głównymi czynnikami, które wpłynęły na tę zmianę, były:

• wydobycie z 18 czynnych zakładów górniczych – ubytek 17,46 mln t;
• skreślenie z krajowego bilansu zasobów złoża Ostrówka i Ołowianka – łączny ubytek 251,98 mln t;
• dokładniejsze rozpoznanie złóż, przekwalifikowanie i przeliczenie zasobów oraz rozliczenie strat wydobywczych – ubytek około 0,52 mln t;
• aktualizacja zasobów złoża wapieni Trzuskawica po wyłączeniu wyeksploatowanego fragmentu złoża – ubytek około 14,88 mln t;
• udokumentowanie nowych złóż wapieni: Ostrówka i Sudół – łączny przyrost 218,84 mln t;
• poszerzenie granic i aktualizacja zasobów złoża Ołowianka-1 – łączny przyrost 27,76 mln t;
• aktualna weryfikacja zasobów oraz lepsze rozpoznanie złóż – łączny przyrost ok. 0,07 mln t.

Rozmieszczenie złóż wapieni i margli wykorzystywanych w przemyśle wapienniczym i cementowym przedstawiono na mapie.

Zasoby geologiczne złóż zagospodarowanych (czynnych i eksploatowanych okresowo) stanowią 33,6% zasobów udokumentowanych dla przemysłu cementowego i odpowiednio 32,2% dla przemysłu wapienniczego.

Górnictwo skalne omawianych kopalin koncentruje się na obszarze trzech województw: świętokrzyskiego, którego udział wynosi 46,6% krajowego wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego i wapienniczego, opolskiego – udział 18,6% oraz na terenie województwa kujawsko-pomorskiego o udziale 15,3%. Wydobycie obu omawianych kopalin w 2016 r. osiągnęło wielkość 42,31 mln t, co oznacza spadek wydobycia o 0,79 mln t w stosunku do poprzedniego roku. W głównej mierze przyczynił się do tego spadek wydobycia wapieni dla przemysłu wapienniczego (o 1,19 mln t), natomiast wydobycie surowca dla przemysłu cementowego zanotowało wzrost (o 0,40 mln t) w porównaniu do poprzedniego roku. Największą dynamikę spadku wydobycia wapieni i margli dla przemysłu wapienniczego zanotowano na terenie województwa łódzkiego (48%), małopolskiego (9%), opolskiego (6%) i świętokrzyskiego (6%). W przypadku wapieni i margli dla przemysłu cementowego, największą dynamiką wzrostu cechowała się eksploatacja na terenie województwa dolnośląskiego (wzrost o 62%) i śląskiego (wzrost o 13%). Nieznaczny spadek wydobycia zanotowano jedynie na terenie województwa lubelskiego (6%) i opolskiego (4%). Dla pozostałych województw odnotowano 3-5% wzrost wydobycia.

Stan zasobów wapieni i margli udokumentowanych dla przemysłu cementowego oraz stopień ich rozpoznania i zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1, a dla przemysłu wapienniczego w tabeli 2.

Tabela 1. Wapienie i margle dla przemysłu cementowego – mln t

Tabela 2. Wapienie dla przemysłu wapienniczego – mln t

Na figurze przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego i wapienniczego w Polsce w latach 1989-2016.

Stopień rozpoznania zasobów oraz stan zagospodarowania i wielkość wydobycia z poszczególnych złóż wapieni i margli dla przemysłu cementowego zestawiono w tabeli 3, a dla złóż wapieni dla przemysłu wapienniczego w tabeli 4.

W złożach: Bratkowszczyzna, Bukowa, Gliniany-Stróża, Górażdże, Kodrąb-Dmenin, Krasocin, Strzelce Opolskie I i Tarnów Opolski-Wschód występują obie odmiany kopalin, czyli wapienie i margle dla przemysłu cementowego oraz wapienie dla przemysłu wapienniczego.

Tabela 3. Wykaz złóż wapieni i margli dla przemysłu cementowego – tys. t

Tabela 4. Wykaz złóż wapieni dla przemysłu wapienniczego – tys. t

Opracował: Dariusz Brzeziński

2015

W rozdziale omówiono złoża wapieni i margli, które są stosowane w przemyśle wapienniczym lub cementowym. Zwięzłe odmiany wapieni wykorzystywane jako kamienie drogowe i budowlane, a także wapienie jeziorne (kreda jeziorna) oraz kredę piszącą o zastosowaniach innych niż przemysł cementowo-wapienniczy opisano w odrębnych rozdziałach.

Wapienie o zawartości CaCO₃ powyżej 90% są wykorzystywane w przemyśle wapienniczym. Odmiany spełniające dodatkowe kryteria (głównie chemiczne) znajdują zastosowanie w przemyśle chemicznym, hutniczym (jako topnik hutniczy), cukrowniczym oraz w produkcji mączek wapiennych, w tym sorbentów do odsiarczania spalin. Wapienie stosowane jako surowiec wysoki (niepełny) do produkcji klinkieru cementowego trzeba wzbogacić surowcami ilastymi. Wapienie margliste i margle są kopalinami przydatnymi wyłącznie w przemyśle cementowym. Zawartość CaCO₃ w tym przypadku może być znacznie niższa (poniżej 80%), ważna jest natomiast zawartość innych składników chemicznych i stosunek ich udziałów procentowych.

Surowce cementowo-wapiennicze występują dość powszechnie w różnych formacjach geologicznych, głównie w południowej i centralnej Polsce. Blisko 60% udokumentowanych zasobów stanowią utwory jurajskie. Duże znaczenie mają także wapienie dewońskie, triasowe i kredowe, natomiast podrzędne prekambryjskie, kambryjskie, karbońskie i neogeńskie. Większość zasobów znajduje się w czterech regionach: świętokrzyskim, krakowsko-częstochowsko-wieluńskim, lubelskim i opolskim. W Polsce północnej wapienie jurajskie udokumentowano na obszarze Barcin-Piechcin koło Inowrocławia na Kujawach.

Na koniec 2015 r. geologiczne zasoby bilansowe omawianej grupy kopalin wyniosły ogółem 18 397,70 mln t, w tym 12 832,87 mln t (69,8%) odpowiada 70 złożom udokumentowanym dla przemysłu cementowego, a 5 564,83 mln t (30,2%) – 118 złożom dla przemysłu wapienniczego.

W porównaniu z poprzednim rokiem zasoby bilansowe wapieni i margli udokumentowanych dla przemysłu cementowego zmniejszyły się o 0,60 mln t. W porównaniu do 2014 r. liczba złóż nie zmieniła się. Na ujemny bilans wpłynęła suma przyrostów wynikających z:

• aktualizacji zasobów w związku ze zmianą granic złoża wapieni, wapieni marglistych, zlepieńców, margli i iłów marglistych Kowala (24,31 mln t);
• aktualnej weryfikacji i przeliczenia zasobów złóż (około 0,11 mln t);

oraz suma ubytków wynikających z:

• wydobycia prowadzonego w 18 kopalniach (24,45 mln t);
• aktualnej weryfikacji zasobów oraz rozliczenia strat wydobywczych (około 0,57 mln t).

W 2015 r. wielkość geologicznych zasobów bilansowych wapieni dla przemysłu wapienniczego zmniejszyła się o 26,00 mln t. Głównymi czynnikami, które wpłynęły na tę zmianę, były:

• wydobycie z 18 czynnych zakładów górniczych (ubytek 18,66 mln t);
• skreślenie z krajowego bilansu zasobów złoża Wojcieszów-Gruszka oraz złoża Wojcieszów-Miłek (łączny ubytek 8,68 mln t);
• dokładniejsze rozpoznanie złóż, przekwalifikowanie i przeliczenie zasobów oraz rozliczenie strat wydobywczych (ubytek około 0,88 mln t);
• udokumentowanie nowych złóż wapieni: Dobrut i Dobrut 1 (łączny przyrost 1,75 mln t);
• aktualna weryfikacja zasobów oraz lepsze rozpoznanie złóż (łączny przyrost ok. 0,48 mln t).

Rozmieszczenie złóż wapieni i margli wykorzystywanych w przemyśle wapienniczym i cementowym przedstawiono na mapie.

Zasoby geologiczne złóż zagospodarowanych (czynnych i eksploatowanych okresowo) stanowią 33,8% zasobów udokumentowanych dla przemysłu cementowego i odpowiednio 33,5% dla przemysłu wapienniczego.

Górnictwo skalne omawianych kopalin koncentruje się na obszarze trzech województw: świętokrzyskiego (46,9% krajowego wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego i wapienniczego), opolskiego (19,1%) oraz kujawsko-pomorskiego (14,5%). W 2015 r. wydobycie obu omawianych kopalin wyniosło 43,10 mln t, co oznacza wzrost wydobycia o 1,74 mln t w stosunku do poprzedniego roku. Przyczynił się do tego w głównej mierze wzrost wydobycia wapieni dla przemysłu wapienniczego (2,09 mln t); wydobycie surowca dla przemysłu cementowego spadło (0,36 mln t) w porównaniu do roku poprzedniego. Największy wzrost wydobycia wapieni i margli dla przemysłu wapienniczego odnotowano na terenie województwa świętokrzyskiego (19%), niewielki wzrost – w województwie opolskim (3%), z kolei w województwach dolnośląskim i małopolskim wydobycie spadło (1-2%). W przypadku wapieni i margli dla przemysłu cementowego najbardziej zmalała eksploatacja na terenie województwa dolnośląskiego (spadek o 19%) i opolskiego (spadek o 11%), a nieznaczny wzrost wydobycia odnotowano jedynie w województwach śląskim (11%) i świętokrzyskim (8%). W pozostałych województwach zanotowano kilkuprocentowe spadki wydobycia.

Stan zasobów wapieni i margli udokumentowanych dla przemysłu cementowego oraz stopień ich rozpoznania i zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1, a dla przemysłu wapienniczego w tabeli 2.

Tabela 1. Wapienie i margle dla przemysłu cementowego – mln t

Tabela 2. Wapienie dla przemysłu wapienniczego – mln t

Na figurze przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego i wapienniczego w Polsce w latach 1989-2015.

Stopień rozpoznania zasobów oraz stan zagospodarowania i wielkość wydobycia z poszczególnych złóż wapieni i margli dla przemysłu cementowego zestawiono w tabeli 3, a dla złóż wapieni dla przemysłu wapienniczego w tabeli 4.

W złożach: Bratkowszczyzna, Bukowa, Gliniany-Stróża, Górażdże, Kodrąb-Dmenin, Krasocin, Strzelce Opolskie I i Tarnów Opolski-Wschód występują obie odmiany kopalin, czyli wapienie i margle dla przemysłu cementowego oraz wapienie dla przemysłu wapienniczego.

Tabela 3. Wykaz złóż wapieni i margli dla przemysłu cementowego – tys. t

Tabela 4. Wykaz złóż wapieni dla przemysłu wapienniczego – tys. t

Opracował: Dariusz Brzeziński

2014

W rozdziale omawiane są złoża wapieni i margli, które mają zastosowanie w przemyśle wapienniczym lub cementowym. Zwięzłe odmiany wapieni stosowane jako kamień drogowy i budowlany, a także wapień jeziorny (kreda jeziorna) oraz kreda pisząca o innych zastosowaniach niż przemysł cementowo-wapienniczy omówione są w odrębnych rozdziałach.

Wapienie o zawartości CaCO₃ powyżej 90% są kopaliną wykorzystywaną w przemyśle wapienniczym. Odmiany spełniające dodatkowe kryteria (głównie chemiczne) znajdują zastosowanie w przemyśle: chemicznym, hutniczym (jako topnik hutniczy), cukrowniczym, do produkcji mączek wapiennych, w tym sorbentów do odsiarczania spalin. Stosowane jako surowiec wysoki (niepełny) do produkcji klinkieru cementowego, wymagają dodatku surowców ilastych. Wapienie margliste i margle są kopalinami przydatnymi wyłącznie w przemyśle cementowym. Zawartość CaCO₃ w tym przypadku może być znacznie niższa (poniżej 80 %), ważne są natomiast zawartości innych składników chemicznych i wzajemny stosunek ich udziałów procentowych.

Surowce cementowo-wapiennicze występują dość powszechnie w różnych formacjach geologicznych, głównie w południowej i centralnej Polsce. Blisko 60 %udokumentowanych zasobów stanowią utwory jurajskie. Duże znaczenie mają także wapienie dewońskie, triasowe i kredowe, natomiast podrzędne: prekambryjskie, kambryjskie, karbońskie i neogeńskie. Większość zasobów znajduje się w czterech regionach: świętokrzyskim, krakowsko-częstochowsko-wieluńskim, lubelskim i opolskim. W Polsce północnej wapienie jurajskie udokumentowano w obszarze Barcin-Piechcin koło Inowrocławia na Kujawach.

Geologiczne zasoby bilansowe omawianej grupy kopalin na koniec 2014 r. wyniosły ogółem 18 424,30 mln t, w tym 12 833,47 mln t (69,7 %) obejmowało 70 złóż udokumentowanych dla przemysłu cementowego, a 5 590,83 mln t (30,3 %) 120 złóż dla przemysłu wapienniczego.

W porównaniu z poprzednim rokiem, stan bilansowych zasobów wapieni i margli udokumentowanych dla przemysłu cementowego zwiększył się o 38,79 mln t. W porównaniu do roku poprzedniego ilość złóż nie zmieniła się. Na dodatni bilans zmian złożyła się suma przyrostów wynikających z:

• zmiany granic udokumentowania, aktualizacji kategorii udokumentowania wraz z aktualizacją zasobów złóż Chełm (26,90 mln t), Bukowa (19,56 mln t), Leśnica Małogoszcz (12,43 mln t) oraz Niwiska Górne-Grądy (5,73 mln t) – łącznie 64,62 mln t,
• aktualnej weryfikacji i przeliczenia zasobów złóż (ok. 0,18 mln t).

oraz suma ubytków wynikająca z:

• wydobycia prowadzonego w 18 kopalniach (24,80 mln t),
• aktualnej weryfikacji zasobów oraz rozliczenia strat wydobywczych (ok. 1,21 mln t)

W 2014 r. wielkość geologicznych zasobów bilansowych wapieni dla przemysłu wapienniczego zmniejszyła się o 50,10 mln t. Głównymi czynnikami, które wpłynęły na tę zmianę były:

• zmiana granic udokumentowania wraz z aktualizacją zasobów złóż Anna, Bukowa, Łagów, Pajęczno – łączny ubytek 40,68 mln t,
• wydobycie z 16 czynnych zakładów górniczych – ubytek 16,56 mln t,
• skreślenie z krajowego bilansu zasobów złoża Gnieździska-Góra Lipia oraz złoża Raciborowice – łączny ubytek 1,71 mln t,
• dokładniejsze rozpoznanie złóż, przekwalifikowanie i przeliczenie zasobów oraz rozliczenie strat wydobywczych – ubytek ok. 0,17 mln t,
• udokumentowanie nowych złóż wapieni: Patoki i Wapiennik Lisowice II – łączny przyrost 7,28 mln t,
• aktualna weryfikacja zasobów oraz lepsze rozpoznanie złóż – łączny przyrost ok. 1,74 mln t.

Rozmieszczenie złóż wapieni i margli dla przemysłu wapienniczego i cementowego przedstawiono na mapie.

Zasoby geologiczne złóż zagospodarowanych (czynnych i eksploatowanych okresowo) stanowią 33,8 %zasobów udokumentowanych dla przemysłu cementowego i odpowiednio 33,7 %dla przemysłu wapienniczego.

Górnictwo skalne omawianych kopalin koncentruje się na obszarze trzech województw: świętokrzyskiego, którego udział wynosi 42,7 %krajowego wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego i wapienniczego, opolskiego – udział 21,2 %oraz na terenie województwa kujawsko-pomorskiego o udziale 15,2 %. Wydobycie obu omawianych kopalin w 2014 r. osiągnęło wielkość 41,36 mln t, co oznacza wzrost wydobycia o 2,28 mln t w stosunku do poprzedniego roku. W głównej mierze przyczynił się do tego wzrost wydobycia wapieni dla przemysłu cementowego (2,54 mln t), natomiast wydobycie surowca dla przemysłu wapienniczego zanotowało spadek (0,25 mln t) w porównaniu do roku poprzedniego. Największą dynamikę wzrostu wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego zanotowano na terenie województwa opolskiego (31 %), lubelskiego (23 %), śląskiego (22 %) oraz łódzkiego (15 %). W przypadku wapieni i margli dla przemysłu wapienniczego, największą dynamiką spadku cechowała się eksploatacja na terenie województwa świętokrzyskiego (spadek o 5 %) a nieznaczny wzrost wydobycia zanotowano jedynie na terenie województwa dolnośląskiego i opolskiego.

Stan zasobów wapieni i margli udokumentowanych dla przemysłu cementowego oraz stopień ich rozpoznania i zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1, a dla przemysłu wapienniczego w tabeli 2.

Tabela 1. Wapienie i margle dla przemysłu cementowego – mln t

Tabela 2. Wapienie dla przemysłu wapienniczego – mln t

Na figurze przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego i wapienniczego w Polsce w latach 1989-2014.

Stopień rozpoznania zasobów oraz stan zagospodarowania i wielkość wydobycia z poszczególnych złóż wapieni i margli dla przemysłu cementowego zestawiono w tabeli 3, a dla złóż wapieni dla przemysłu wapienniczego w tabeli 4.

W złożach: Bratkowszczyzna, Bukowa, Gliniany-Stróża, Górażdże, Kodrąb-Dmenin, Krasocin, Strzelce Opolskie I i Tarnów Opolski-Wschód występują obie odmiany kopalin, czyli wapienie i margle dla przemysłu cementowego oraz wapienie dla przemysłu wapienniczego.

Tabela 3. Wykaz złóż wapieni i margli dla przemysłu cementowego – tys. t

Tabela 4. Wykaz złóż wapieni dla przemysłu wapienniczego – tys. t

Opracował: Dariusz Brzeziński

2013

W rozdziale omawiane są złoża wapieni i margli, które mają zastosowanie w przemyśle wapienniczym lub cementowym. Zwięzłe odmiany wapieni stosowane jako kamień drogowy i budowlany, a także wapień jeziorny (kreda jeziorna) oraz kreda pisząca o innych zastosowaniach niż przemysł cementowo-wapienniczy omówione są w odrębnych rozdziałach.

Wapienie o zawartości CaCO₃ powyżej 90% są kopaliną wykorzystywaną w przemyśle wapienniczym. Odmiany spełniające dodatkowe kryteria (głównie chemiczne) znajdują zastosowanie w przemyśle: chemicznym, hutniczym (jako topnik hutniczy), cukrowniczym, do produkcji mączek wapiennych, w tym sorbentów do odsiarczania spalin. Stosowane jako surowiec wysoki (niepełny) do produkcji klinkieru cementowego, wymagają dodatku surowców ilastych. Wapienie margliste i margle są kopalinami przydatnymi wyłącznie w przemyśle cementowym. Zawartość CaCO₃ w tym przypadku może być znacznie niższa (poniżej 80 %), ważne są natomiast zawartości innych składników chemicznych i wzajemny stosunek ich udziałów procentowych.

Surowce cementowo-wapiennicze występują dość powszechnie w różnych formacjach geologicznych, głównie w południowej i centralnej Polsce. Blisko 60 %udokumentowanych zasobów stanowią utwory jurajskie. Duże znaczenie mają także wapienie dewońskie, triasowe i kredowe, natomiast podrzędne: prekambryjskie, kambryjskie, karbońskie i neogeńskie. Większość zasobów znajduje się w czterech regionach: świętokrzyskim, krakowsko-częstochowsko-wieluńskim, lubelskim i opolskim. W Polsce północnej wapienie jurajskie udokumentowano w obszarze Barcin-Piechcin koło Inowrocławia na Kujawach.

Geologiczne zasoby bilansowe omawianej grupy kopalin na koniec 2013 r. wyniosły ogółem 18 435,61 mln t, w tym 12 794,68 mln t (69,4 %) obejmowało 70 złóż udokumentowanych dla przemysłu cementowego, a 5 640,93 mln t (30,6 %) 119 złóż dla przemysłu wapienniczego.

W porównaniu z poprzednim rokiem, stan bilansowych zasobów wapieni i margli udokumentowanych dla przemysłu cementowego zwiększył się o 1,79 mln t. W porównaniu do roku poprzedniego ilość złóż zmniejszyła się do 70, ponieważ ewidencja zasobów nie objęła skreślonego z bilansu zasobów złoża Celiny. Na dodatni bilans zmian złożyła się suma ubytków wynikających z:

• wydobycia prowadzonego w 16 kopalniach (22,27 mln t),
• przeklasyfikowania zasobów po dokładniejszym rozpoznaniu złoża Pajęczno-Makowiska I (0,35 mln t),
• aktualnej weryfikacji zasobów oraz rozliczenia strat wydobywczych (ok. 0,43 mln t).

oraz suma przyrostów wynikająca z:

• zmiany granic udokumentowania wraz z aktualizacją zasobów złóż Działoszyn-Trębaczew (19,35 mln t) oraz Rudniki-Jaskrów (4,51 mln t),
• aktualnej weryfikacji i przeliczenia zasobów złóż (ok. 0,97 mln t).

W 2013 r. wielkość geologicznych zasobów bilansowych wapieni dla przemysłu wapienniczego zmniejszyła się o 5,92 mln t. Głównymi czynnikami, które wpłynęły na tę zmianę były:

• wydobycie – ubytek 22,27 mln t,
• skreślenie z krajowego bilansu zasobów złoża Sosnowiec-Środula II i włączenie jego zasobów do złoża Sosnowiec-Środula (d. Sosnowiec-Środula I) – ubytek 1,55 mln t,
• dokładniejsze rozpoznanie złóż, przekwalifikowanie i przeliczenie zasobów oraz rozliczenie strat wydobywczych – ubytek ok. 0,55 mln t,
• udokumentowanie nowych złóż: Myców 1, Płazów 1, Anna 2 – łączny przyrost 10,98 mln t,
• aktualna weryfikacja zasobów oraz lepsze rozpoznanie złóż – łączny przyrost ok. 0,47 mln t.

Rozmieszczenie złóż wapieni i margli dla przemysłu wapienniczego i cementowego przedstawiono na mapie.

Zasoby geologiczne złóż zagospodarowanych (czynnych i eksploatowanych okresowo) stanowią 32,3 %zasobów udokumentowanych dla przemysłu cementowego i odpowiednio 33,7 %dla przemysłu wapienniczego.

Górnictwo skalne omawianych kopalin koncentruje się na obszarze trzech województw: kujawsko-pomorskiego, którego udział wynosi 16,1 %krajowego wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego i wapienniczego, opolskiego – udział 19,0 %oraz na terenie województwa świętokrzyskiego o udziale 46,0 %. Łączna wielkość wydobycia obu omawianych kopalin w 2013 r. osiągnęła 39,08 mln t, co oznacza spadek wydobycia o 1,97 mln t w stosunku do poprzedniego roku. Spadek wydobycia dotyczy wapieni dla przemysłu cementowego (2,05 mln t), natomiast wydobycie surowca dla przemysłu wapienniczego zanotowało nieznaczny wzrost (84 tys. t) w porównaniu do roku poprzedniego. Największą dynamikę spadku wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego zanotowano na terenie województwa śląskiego, opolskiego i łódzkiego. W przypadku wapieni i margli dla przemysłu wapienniczego, największą dynamiką spadku cechowała się eksploatacja na terenie województwa mazowieckiego, małopolskiego i opolskiego. Wzrost wydobycia zanotowano na terenie województwa dolnośląskiego, świętokrzyskiego i lubelskiego.

Stan zasobów wapieni i margli udokumentowanych dla przemysłu cementowego oraz stopień ich rozpoznania i zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1, a dla przemysłu wapienniczego w tabeli 2.

Tabela 1. Wapienie i margle dla przemysłu cementowego – mln t

Tabela 2. Wapienie dla przemysłu wapienniczego – mln t

Na figurze przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego i wapienniczego w Polsce w latach 1989-2013.

Stopień rozpoznania zasobów oraz stan zagospodarowania i wielkość wydobycia z poszczególnych złóż wapieni i margli dla przemysłu cementowego zestawiono w tabeli 3, a dla złóż wapieni dla przemysłu wapienniczego w tabeli 4.

W złożach: Bratkowszczyzna, Bukowa, Gliniany-Stróża, Górażdże, Kodrąb-Dmenin, Krasocin, Strzelce Opolskie I i Tarnów Opolski-Wschód występują obie odmiany kopalin, czyli wapienie i margle dla przemysłu cementowego oraz wapienie dla przemysłu wapienniczego.

Tabela 3. Wykaz złóż wapieni i margli dla przemysłu cementowego – tys. t

Tabela 4. Wykaz złóż wapieni dla przemysłu wapienniczego – tys. t

Opracował: Dariusz Brzeziński

2012

W rozdziale omawiane są złoża wapieni i margli, które mają zastosowanie w przemyśle wapienniczym lub cementowym. Zwięzłe odmiany wapieni stosowane jako kamień drogowy i budowlany, a także wapień jeziorny (kreda jeziorna) oraz kreda pisząca o innych zastosowaniach niż przemysł cementowo-wapienniczy omówione są w odrębnych rozdziałach.

Wapienie o zawartości CaCO₃ powyżej 90% są kopaliną wykorzystywaną w przemyśle wapienniczym. Odmiany spełniające dodatkowe kryteria (głównie chemiczne) znajdują zastosowanie w przemyśle: chemicznym, hutniczym (jako topnik hutniczy), cukrowniczym, do produkcji mączek wapiennych, w tym sorbentów do odsiarczania spalin. Stosowane jako surowiec wysoki (niepełny) do produkcji klinkieru cementowego, wymagają dodatku surowców ilastych. Wapienie margliste i margle są kopalinami przydatnymi wyłącznie w przemyśle cementowym. Zawartość CaCO₃ w tym przypadku może być znacznie niższa (poniżej 80 %), ważne są natomiast zawartości innych składników chemicznych i wzajemny stosunek ich udziałów procentowych.

Surowce cementowo-wapiennicze występują dość powszechnie w różnych formacjach geologicznych, głównie w południowej i centralnej Polsce. Blisko 60 %udokumentowanych zasobów stanowią utwory jurajskie. Duże znaczenie mają także wapienie dewońskie, triasowe i kredowe, natomiast podrzędne: prekambryjskie, kambryjskie, karbońskie i neogeńskie. Większość zasobów znajduje się w czterech regionach: świętokrzyskim, krakowsko-częstochowsko-wieluńskim, lubelskim i opolskim. W Polsce północnej wapienie jurajskie udokumentowano w obszarze Barcin-Piechcin koło Inowrocławia na Kujawach.

Geologiczne zasoby bilansowe omawianej grupy kopalin na koniec 2012 r. wyniosły ogółem 18 439,74 mln t, w tym 12 792,89 mln t (69 %) obejmowało 71 złóż udokumentowanych dla przemysłu cementowego, a 5 646,85 mln t (31 %) 117 złóż dla przemysłu wapienniczego.

W porównaniu z poprzednim rokiem, stan bilansowych zasobów wapieni i margli udokumentowanych dla przemysłu cementowego zwiększył się o 283,13 mln t. W porównaniu do roku poprzedniego ilość złóż pozostała niezmieniona (71 złóż), ponieważ ewidencja zasobów nie objęła skreślonego z bilansu zasobów złoża „Rogoźnik” natomiast udokumentowane i włączone do bilansu zostało złoże „Krasocin” (posiadające do tej pory wyłącznie zasoby wapieni i margli dla przemysłu wapienniczego). Na dodatni bilans zmian złożyła się suma ubytków wynikających z: wydobycia prowadzonego w 16 kopalniach (24,32 mln t), wybilansowania złoża „Celiny” i włączenia jego zasobów do złoża „Celiny I” (60,68 mln t), włączenia części zasobów złoża „Kodrąb” oraz „Kodrąb-Dmenin” (12,35 mln t) do złoża kamieni łamanych i blocznych „Kodrąb-2” oraz bieżącej aktualizacji zasobów złóż. Przyrost zasobów omawianych kopalin był znaczący – wynikał z udokumentowania wapieni i margli w złożu „Krasocin” (244,75 mln t), poszerzenia granic złoża „Tarnów Opolski-Wschód” (97,35 mln t) oraz aktualnej weryfikacji zasobów w złożach.

W 2012 r. wielkość geologicznych zasobów bilansowych wapieni dla przemysłu wapienniczego zwiększyła się o 40,33 mln t. Głównymi czynnikami, które wpłynęły na tą zmianę były:

• wydobycie – ubytek 16,73 mln t,
• zmiana granic złoża i aktualizacja zasobów złoża „Choroń” – ubytek 61,27 mln t,
• wydzielenie części zasobów złoża „Krasocin” i włączenie ich do złoża „Krasocin 1” – ubytek 254,19 mln t,
• udokumentowanie nowego złoża „Ołowianka-1” (wydzielonego ze złoża „Ostrówka i Ołowianka”) oraz złoża „Sokołów – Kolonia” – łączny przyrost 64,87 mln t,
• poszerzenia granic złóż „Ostrówka i Ołowianka” oraz „Tarnów Opolski-Wschód” – łączny przyrost 308,17 mln t,
• aktualna weryfikacja zasobów złóż.

Rozmieszczenie złóż wapieni i margli dla przemysłu wapienniczego i cementowego przedstawiono na mapie.

Zasoby geologiczne złóż zagospodarowanych (czynnych i eksploatowanych okresowo) stanowią 32,3 %zasobów udokumentowanych dla przemysłu cementowego i 33,9 %wapieni dla przemysłu wapienniczego.

Górnictwo skalne omawianych kopalin koncentruje się na obszarze trzech województw: kujawsko-pomorskiego, którego udział wynosi 17 %krajowego wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego i wapienniczego, opolskiego – udział 21 %oraz na terenie województwa świętokrzyskiego o udziale 44 %. Łączna wielkość wydobycia obu omawianych kopalin w 2012 r. osiągnęła 41,05 mln t, co oznacza spadek wydobycia o 7,96 mln t w stosunku do poprzedniego roku. Spadek wydobycia dotyczy zarówno wapieni dla przemysłu cementowego (2,98 mln t), jak i dla przemysłu wapienniczego (4,98 mln t). Największą dynamikę spadku wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego zanotowano na terenie województwa mazowieckiego, śląskiego, lubelskiego i łódzkiego. W przypadku wapieni i margli dla przemysłu wapienniczego największą dynamiką spadku cechowała się eksploatacja na terenie województwa dolnośląskiego, mazowieckiego i śląskiego.

Stan zasobów wapieni i margli udokumentowanych dla przemysłu cementowego oraz stopień ich rozpoznania i zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1, a dla przemysłu wapienniczego w tabeli 2.

Tabela 1. Wapienie i margle dla przemysłu cementowego – mln t

Tabela 2. Wapienie dla przemysłu wapienniczego – mln t

Na figurze przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego i wapienniczego w Polsce w latach 1989-2012.

Stopień rozpoznania zasobów oraz stan zagospodarowania i wielkość wydobycia z poszczególnych złóż wapieni i margli dla przemysłu cementowego zestawiono w tabeli 3, a dla złóż wapieni dla przemysłu wapienniczego w tabeli 4.

W złożach: „Bratkowszczyzna”, „Bukowa”, „Gliniany-Stróża”, „Górażdże”, „Kodrąb-Dmenin”, „Krasocin”, „Strzelce Opolskie I” i „Tarnów Opolski-Wschód” występują obie odmiany kopalin, czyli wapienie i margle dla przemysłu cementowego oraz wapienie dla przemysłu wapienniczego.

Tabela 3. Wykaz złóż wapieni i margli dla przemysłu cementowego – tys. t

Tabela 4. Wykaz złóż wapieni dla przemysłu wapienniczego – tys. t

Opracował: Dariusz Brzeziński

2011

W niniejszym rozdziale omawiane są złoża wapieni i margli, które mają zastosowanie w przemyśle wapienniczym lub cementowym. Zwięzłe odmiany wapieni stosowane jako kamień drogowy i budowlany, omówione są w odrębnym rozdziale, podobnie jak wapień jeziorny (kreda jeziorna) oraz kreda pisząca o innych zastosowaniach niż przemysł cementowo-wapienniczy. Wapienie margliste i margle są kopalinami przydatnymi wyłącznie w przemyśle cementowym.

Wapienie o wysokiej zawartości CaCO₃ (powyżej 90 %) są kopaliną wykorzystywaną w przemyśle wapienniczym. Odmiany spełniające dodatkowe kryteria (głównie chemiczne) znajdują zastosowanie w przemyśle: chemicznym, hutniczym (jako topnik hutniczy), cukrowniczym, do produkcji mączek wapiennych, w tym sorbentów do odsiarczania spalin. Stosowane jako surowiec wysoki (niepełny) do produkcji klinkieru cementowego, wymagają dodatku surowców ilastych.

Surowce cementowo-wapiennicze występują dość powszechnie w różnych formacjach geologicznych, głównie w południowej i centralnej Polsce. Blisko 60 %udokumentowanych zasobów stanowią utwory jurajskie. Duże znaczenie mają także wapienie dewońskie, triasowe i kredowe, podrzędne – prekambryjskie, kambryjskie, karbońskie i neogeńskie. Większość zasobów znajduje się w czterech regionach: opolskim, krakowsko-częstochowsko-wieluńskim, świętokrzyskim i lubelskim. W Polsce północnej wapienie jurajskie udokumentowano w obszarze Barcin-Piechcin koło Inowrocławia na Kujawach.

Złoża wapieni i margli dokumentowane są do głębokości możliwej do eksploatacji systemem odkrywkowym. Według kryteriów bilansowości (obowiązujących od 1.01.2002 r. do 31.12.2011 r.) oraz obowiązujących od 1.01.2012 r. – „granicznych wartości parametrów definiujących złoże i jego granice”, ustalonych dla omawianej grupy złóż, zasadniczymi warunkami są: grubość nadkładu (maksymalnie do 15 metrów) oraz stosunek grubości nadkładu do miąższości złoża (maksymalnie 0,3). Dla wapieni przemysłu wapienniczego wprowadzono dodatkowy warunek dotyczący średniej zawartości CaCO₃ w profilu złoża, która powinna wynosić co najmniej 90 %.

Wapienie i margle dla przemysłu cementowego i wapienniczego ustawowo należą do kopalin pospolitych. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 14 lutego 2006 r. do kopalin podstawowych zaliczono także wapienie i margle z 12 wybranych złóż: „Połom” w woj. dolnośląskim, „Barcin – Piechcin – Pakość” w woj. kujawsko-pomorskim, „Rejowiec” i „Chełm” w woj. lubelskim, „Górażdże” i „Tarnów Opolski” w woj. opolskim, „Bukowa”, „Gliniany-Duranów”, „Kowala”, „Leśnica-Małogoszcz”, „Ostrówka-Ołowianka” i „Trzuskawica” w woj. świętokrzyskim.

Geologiczne zasoby bilansowe omawianej grupy kopalin na koniec 2011 r. wyniosły ogółem 18 156,61 mln t, w tym 12 550,09 mln t (69 %) obejmowało 71 złóż udokumentowanych dla przemysłu cementowego, a 5 606,52 mln t (31 %) 116 złóż dla przemysłu wapienniczego.

W porównaniu z poprzednim rokiem, stan bilansowych zasobów wapieni i margli udokumentowanych dla przemysłu cementowego zmniejszył się o 143,74 mln t. Ilość złóż zmalała do 71, ponieważ bilans zasobów nie objął już, skreślonych z bilansu w 2010 r., złóż „Niegowonice” i „Żychcice II-Saturn”. Na ujemny bilans zmian złożyła się suma ubytków wynikających z: wydobycia prowadzonego w 16 kopalniach (27,30 mln t), wybilansowania złoża „Rogoźnik” (14,35 mln t), wydzielenia z granic złoża „Bratkowszczyzna” nowego złoża kamieni łamanych i blocznych (121,18 mln t) oraz aktualizacji zasobów złóż „Niwiska Górne-Grądy”, „Działoszyn-Trębaczew”, „Chełm” i „Rejowiec” (0,94 mln t). Przyrost zasobów omawianych kopalin był niewielki – wynikał z poszerzenia granic złoża „Leśnica-Małogoszcz” (17,99 mln t) oraz aktualnej weryfikacji zasobów w złożach (2,04 mln t).

W 2011 r. wielkość geologicznych zasobów bilansowych wapieni dla przemysłu wapienniczego obniżyła się o 43,77 mln t. Głównymi czynnikami, które wpłynęły na tę zmianę były:

• wydobycie – ubytek 21,70 mln t,
• wybilansowanie złoża „Szymiszów” ze względu na zmianę rodzaju kopaliny – ubytek 72,62 mln t,
• wprowadzenie w złożu „Bratkowszczyzna” podziału na wapienie dla przemysłu cementowego oraz dla przemysłu wapienniczego – przyrost 51,65 mln t,
• aktualizacja zasobów złoża „Iłża 1” – przyrost 0,91 mln t.

Rozmieszczenie złóż wapieni i margli dla przemysłu wapienniczego i cementowego przedstawiono na mapie.

Zasoby geologiczne złóż zagospodarowanych (czynnych i eksploatowanych okresowo) stanowią 33,6 %zasobów udokumentowanych dla przemysłu cementowego i 33,1 %wapieni dla przemysłu wapienniczego.

Łączna wielkość wydobycia obu omawianych kopalin w 2011 r. osiągnęła 49,0 mln t, co oznacza wzrost o 8,98 mln t w stosunku do poprzedniego roku. Zwiększenie wydobycia dotyczy zarówno wapieni dla przemysłu cementowego (o 4,87 mln t), jak i dla przemysłu wapienniczego (o 4,11 mln t).

Stan zasobów wapieni i margli udokumentowanych dla przemysłu cementowego oraz stopień ich rozpoznania i zagospodarowania przedstawiono w tabeli 1, a dla przemysłu wapienniczego w tabeli 2.

Tabela 1. Wapienie i margle dla przemysłu cementowego – mln t

Tabela 2. Wapienie dla przemysłu wapienniczego – mln t

Na figurze przedstawiono wielkość zasobów i wydobycia wapieni i margli dla przemysłu cementowego i wapienniczego w Polsce w latach 1989-2011.

Stopień rozpoznania zasobów oraz stan zagospodarowania i wielkość wydobycia z poszczególnych złóż wapieni dla przemysłu wapienniczego zestawiono w tabeli 3, a dla złóż wapieni i margli dla przemysłu cementowego w tabeli 4.

W złożach: „Bratkowszczyzna”, „Kodrąb-Dmenin”, „Górażdże”, „Strzelce Opolskie I”, „Tarnów Opolski-Wschód”, „Bukowa” i „Gliniany-Stróża” występują obie odmiany kopalin, czyli wapienie i margle dla przemysłu cementowego oraz wapienie dla przemysłu wapienniczego.

Tabela 3. Wykaz złóż wapieni dla przemysłu wapienniczego – tys. t

Tabela 4. Wykaz złóż wapieni i margli dla przemysłu cementowego – tys. t

Opracowała: Elżbieta Tołkanowicz