Działalność Państwowego Instytutu Geologicznego reaktywowano 3 maja 1945 r. w Krakowie. Prawne ramy działania stworzył następnie dekret o państwowej służbie geologicznej z 3 lutego 1947 r., który stanowił niewielką nowelizację dekretu z 31 marca 1938 r. Zmianie uległa forma prawno-organizacyjna PIG, natomiast nowością była rola Państwowej Rady Geologicznej, która stała się organem doradczym i opiniodawczym ministra przemysłu (później – ministra górnictwa i energetyki) w sprawach geologicznych.

Opracowany przez Radę 6-letni plan działalności państwowej służby geologicznej został zignorowany, a sens jej pracy – unicestwiony, częściowo w związku z faktem zwrócenia się „…do ZSRR o pomoc ekspertów, którzy mieli opracować elaborat dotyczący organizacji służby i wyższego szkolnictwa geologicznego w sposób odpowiedni dla potrzeb gospodarki scentralizowanej i poddawanej rygorom planowania…”.

W efekcie w dniu 8 października 1951 r. został wydany kolejny dekret o państwowej służbie geologicznej, której powierzał planowanie, wykonywanie i kontrolowanie prac geologicznych na terenie państwa. Zmienił on zasadniczo formy organizacyjne państwowej służby geologicznej, która została dostosowana do systemu centralnego planowania i dominacji własności państwa.

pracownicy czarnocki 1947

Pracownicy PIG zebrani przed gmachem Instytutu w dniu objęcia przez Jana Czarnockiego funkcji dyrektora, 1947 r. Fot. zbiory PIG-PIB