W myśl dekretu z dnia 8 października 1951 r. zadania państwowej służby geologicznej miały wykonywać Centralny Urząd Geologiczny (CUG), właściwi ministrowie (resortowe służby geologiczne) i prezydia wojewódzkich rad narodowych (terenowe służby geologiczne).
W miejsce Państwowego Instytutu Geologicznego został utworzony Instytut Geologiczny (w skład którego weszło także Muzeum Ziemi), mający charakter instytutu naukowo-badawczego. Późniejsza uchwała Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 1959 r. (prawo geologiczne) stanowiła, iż państwowa służba geologiczna prowadzi działalność geologiczną obejmującą w szczególności: planowanie, projektowanie i wykonywanie prac naukowo - badawczych dotyczących budowy geologicznej kraju oraz poszukiwania i rozpoznawania złóż kopalin i zasobów wód podziemnych, projektowanie i wykonywanie wierceń dla ujęć wód podziemnych i badań geologiczno-inżynierskich na potrzeby budownictwa, geologiczną obsługę eksploatacji złóż kopalin.
Na podstawie prawa geologicznego CUG został przekształcony w centralny organ państwowej administracji geologicznej, a jednocześnie powierzono mu prowadzenie działalności gospodarczej.